نخستین مخلوق خداوند چه بود؟

حجت‌الاسلام و المسلمین جواد فخار طوسی، مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در خصوص قدرت تفکر انسان گفت: خداوند در آیه 70 سوره اسراء می‌فرمایند «و لقد کرمنا بنی ادم...» برخی از مفسران از جمله مرحوم علامه طباطبایی این کرامتی که خداوند به انسان داده است را «عقل» ترجمه می‌کنند. بنابراین عقل، قدرتی است که خداوند تنها به انسان داده است و طبق روایات، نخستین مخلوق خداست. 

وی افزود: پس از خواندن این آیه ممکن است، انسان تصور کند که عبارت بالا با برخی از آیات قرآن که خداوند در آن ها می‌فرمایند «بسیاری از انسان ها تفکر نمی‌کنند» تناقض داشته باشد. منظور قرآن از «بل اکثرهم لا یعقلون» نفی به کارگیری عقل است، به این معنا که انسان ها عقل دارند اما از آن استفاده نمی‌کنند. 

 فخار طوسی در ادامه گفت: انسان دارای دو بعد جسم و روح است. جسم انسان ترکیبی از دست و پا و غیره و روح انسان ترکیبی از شهوت، معرفت، عقل، احساسات و غیره است. عقل نیز دارای دو بخش فطری و غیر فطری است، در صورتی که انسان از عقل فطری خود استفاده کند، می‌تواند به راحتی دیگر اعضای روحش را به خدمت بگیرد و تکامل یابد.  

وی ادامه داد: امام صادق(ع) در روایتی می‌فرمایند «عقل و جهل لشکریانی هستند که در تمام زندگی انسان با هم مبارزه می‌کنند. در این مبارزه گاهی لشکریان عقل پیروز می شود و گاهی لشکریان جهل.»  

کارشناس مسائل مذهبی در خصوص اینکه بسیاری از دشمنان اسلام، برای مبارزه با امامان معصوم(ع) از عقل بهره می‌بردند، اظهار کرد: آن عقلی که ائمه(ع) توصیه می‌کنند از آن استفاده شود، عقل فطری خالی از اوهام است. عقلی که توصیه‌هایش با توصیه‌های دین تفاوتی نمی‌کند و مصداق عبارت «ما حکم به العقل حکم به الشرع» است. بنابراین اگر دشمنان اسلام از عقل خود در مبارزه با امامان(ع) استفاده می‌کردند، از عقل فطری بهره نمی‌بردند و استفاده کردنشان از این قوه خدادادی، برای رفع حوائج نفسانی بوده است. 

وی در پایان گفت: بسیاری تصور می‌کنند در زمانی که امام حسین(ع) قیام کردند، مردم نمی‌دانستند که حق با امام(ع) است و به این دلیل ایشان را در کربلا همراهی نکردند. در حالی که همه حقیقت امام حسین(ع) را می‌دانستند، اما نتوانستند این دانسته‌شان را بالفعل کنند و عقل خود را به کار بگیرند. هر تصمیم اشتباهی که انسان می‌گیرد به دلیل به کار نگرفتن عقلش است.