سهم سینما در بیان مظلومیت مردم فلسطین

برخی از این آثار سینمایی مستقیما به اشغال فلسطین پرداخته‌اند و همچنان شاخص‌ترین اثر، فیلم «بازمانده» اثر زنده‌یاد سیف‌الله داد است. موضوع جنگ جهانی دوم و برخورد با یهودیان و همچنین حمله رژیم صهیونیستی به لبنان، بستر ساخت فیلم‌های دیگری در سینمای ایران بوده است که مجموع آن‌ها، حکایت از غاصب بودن رژیم اشغالگر قدس دارد.

مسعود کیمیایی از اولین کارگردانانی است که به سراغ این موضوع رفت و در سال ۱۳۶۷ «سرب» را ساخت.

این فیلم، داستان دانیال با بازی امین تارخ و مونس با بازی فریماه فرجامی است که می‌خواهند به ارض موعود بروند؛ اما با مخالفت سازمانی به نام هاگانا که یهودیان را بسیج می‌کند روبه‌رو می‌شوند. یعقوب عموی دانیال به‌دست اعضای هاگانا کشته می‌شود و دانیال و مونس که قاتل را شناخته‌اند، می‌گریزند. میرزا محسن، فرد متدینی که به کمک مقتول شتافته، به‌عنوان قاتل دستگیر و به زندان افکنده می‌شود. نوری برادر میرزا محسن که خبرنگار است، تصمیم دارد زن و شوهر یهودی را برای ادای شهادت به دادگاه ببرد. مونس و دانیال که مصمم هستند از مرز خارج شوند، از دست نوری و اعضای هاگانا می‌گریزند. نوری آن‌ها را می‌یابد. زن می‌گریزد، اما نوری دانیال را به‌موقع به جلسه دادگاه می‌رساند. روبه‌روی کاخ دادگستری، او خود را سپر تیری می‌کند که یکی از آدمکش‌ها که در تعقیب آن‌ها بودند، به سوی دانیال شلیک می‌کند.

جمشید مشایخی، جلال مقدم، هادی اسلامی، فتحعلی اویسی و سعید پیردوست دیگر بازیگران «سرب» هستند.

«آتش پنهان» ساخته حبیب کاوش در سال ۱۳۶۹ از اولین آثاری است که مستقیما اشغال فلسطین را دستمایه قرار داده است.

ژاکوب، یهودی لبنانی‌الاصل، در یک مهمانی همراه تعدادی از نزدیکانش به‌دست گروهی که به لباس رزمندگان فلسطینی درآمده‌اند، کشته می‌شود. خواهر و دختر ژاکوب، سارا، از این حمله جان سالم به‌در می‌برند. رزمندگان فلسطینی که درمی‌یابند هدف اسراییلی‌ها از این ماجرا برانگیختن افکار عمومی برای مبارزه با آن‌هاست مسببان اصلی واقعه را افشا می‌کنند. سارا پس از شرکت در یک عملیات ناموفق تروریستی علیه ابوخلیل و فرزندش ابوعلی درمی‌یابد که نامزد اسراییلی‌اش طراح و مجری توطئه قتل پدرش بوده است. نظامیان اسراییلی برای مقابله دست به اقدام تلافی‌جویانه می‌زنند و گروهی از رهبران فلسطینی از جمله ابوخلیل را دستگیر می‌کنند. به‌دنبال این ماجرا دو رزمنده‌ی فلسطینی در یک عملیات انتحاری، ستاد فرماندهی نیروهای اسراییلی را منهدم می‌کنند.

ادیب قدوره، علی‌اکبر بهادری، امیر باران لوئی، مونیا جمالپور، معصومه تقی‌پور و فرهنگ مهرپور از بازیگران این فیلم هستند.

زنده‌یاد سیف‌الله داد در سال ۱۳۷۳ «بازمانده» را در قاب دوربین ثبت کرد که با گذشت بیش از دو دهه هنوز هم شاخص‌ترین اثر با موضوع اشغال فلسطین محسوب می‌شود.

سال ۱۹۴۸، فلسطین، شهر تحت اشغال حیفا. دکتر سعید همراه همسرش لطیفه و نوزادشان فرهان در این شهر زندگی می‌کنند. دکتر سعید، شمعون ـ همسایه و همبازی یهودی دوران کودکی خود ـ را حین بمب‌گذاری در یک قطار می‌بیند. اما مطلع کردن پلیس، آغاز دردسرهای او و خانواده‌اش است. مشعون با تهدید از او می‌خواهد شهر را ترک کند، اما سعید امتناع می‌کند. صفیه ـ مادر سعید ـ برای تشویق فرزندش به ترک شهر، به حیفا می‌آید. اما صبح روزی که قرار است خانواده دکتر سعید شهر را ترک کنند، حیفا مورد تهاجم صهیونیست‌ها قرار می‌گیرد و از این خانواده، تنها صفیه و فرهان زنده می‌مانند. خانه دکتر سعید به زن و شوهری یهودی می‌رسد و آن‌ها سرپرستی فرهان را که در خانه تنها مانده، به عهده می‌گیرند. صفیه که می‌خواهد تنها یادگار خانواده‌اش را حفظ کند، به‌عنوان دایه فرهان وارد خانواده یهودی می‌شود. از سوی دیگر، همسر صفیه که درگیر مبارزه با صهیونیست‌هاست نقشه انفجار بمب در یک قطار حامل صهیونیست‌ها را طرح‌ریزی می‌کند. صفیه می‌پذیرد تا چمدان حاوی بمب را حمل کند. شمعون، زن و شوهر یهودی، صفیه و نوه او نیز از مسافران قطار هستند. درست در لحظه‌ای که هویت صفیه در حال لو رفتن است، او با فرهان از قطار بیرون می‌پرد و انفجار روی می‌دهد. صفیه به شدت آسیب می‌بیند و فرهان زنده می‌ماند.

سلما مصری، بسام کوسا، جمال سلیمان، جیانا عید، صباح برکات، علاء کوکش و هانی سعدی بازیگران این فیلم هستند که «داد» آن‌ها را از بین هنرپیشه‌های سوری انتخاب کرد.

بعد از «بازمانده» و موفقیت آن، تولیدات این حوزه پررنگ‌تر شد به‌طوری که کارگردانی به‌نام عبدالرضا نواب صفوی در سال ۱۳۷۶ دو فیلم «هفت سنگ» و «قاعده بازی» را کارگردانی کرد.

«هفت سنگ» با بازی داریوش ارجمند، امین تارخ، آتیلا پسیانی، بهروز بقایی، اصغر همت، جمشید اسماعیل خانی، حمیرا ریاضی، کمند امیرسلیمانی، علیرضا اوسیوند و مهناز انصاریان درباره دیوید پسر خاخام الیاس مشوه شمعون است که پس از سال‌ها اقامت در هلند و پایان تحصیلاتش برای زیارت و ملاقات با شخصی به نام شیخ کریم وارد فلسطین می‌شود. خاخام که قصد دارد پسرش را در الخلیل نگه دارد و برای آینده‌ی او در دستگاه حکومتی صهیونیست‌ها امیدها دارد، دیوید را به مقامات معرفی می‌کند. اما مأموران موساد که از مقاصد دیوید مطلع شده‌اند به دنبال او می‌روند.

در «قاعده بازی» هم داریوش ارجمند، بیژن امکانیان، امین تارخ، آتیلا پسیانی، صادق صفایی، مرتضی ضرابی، پرستو گلستانی، کمند امیرسلیمانی، عباس امیری و علی اوسیوند بازی کردند.

یک هواپیمای ۴۷۴ که از وین عازم تل‌آویو است، توسط نیروهای مبارز فلسطینی ربوده می‌شود و ۳۵۰ نفر مسافر آن به گروگان گرفته می‌شوند. دولت صهیونیستی برای استفاده ی تبلیغاتی ترجیح می‌دهد که مسافران به نحوی از بین بروند و درصدد نقشه‌ای برای انجام این برنامه برمی‌آید. مبارزان فلسطینی برای نجات جان مسافران سعی می‌کنند نقشه‌ی صهیونیست‌ها را خنثی کنند.

«بیگانگان» ساخته عباس رافعی داستان یادآوری یک عشق ناکام در فلسطین است. جوانی به نام حسام عاشق دختری به نام لیلا می‌شود. آن دو قصد ازدواج با یکدیگر را دارند، اما حمله صهیونیست‌ها به آن کشور و به وجود آمدن جنگ و سپس آواره شدن ساکنان شهر، باعث می‌شود که این دختر و پسر یکدیگر را گم کنند. اما پس از گذشت بیش از نیم قرن از این حوادث و در شرایطی که حسام و لیلا هر دو در سالخوردگی به سر می‌برند، اتفاقاتی رخ می‌دهد که زمینه پیوند آن‌ها را فراهم می‌کند.

«قناری» ساخته جواد اردکانی در سال ۱۳۸۲ هم از آثاری است که این موضوع را در قالب داستانی برای نوجوانان روایت می‌کند.

فارس پسرک خردسال فلسطینی که لکنت‌زبان دارد، قناری کوچکی را از پدر سیمون هدیه می‌گیرد. اما به سفارش پدر سیمون باید برای قناری خود محیطی آرام و کم سر و صدا ایجاد کند تا قناری بتواند برایش آواز بخواند. تلاش فارس برای یافتن محیط امن و آرام او را با مسائل مختلفی روبه‌رو می‌کند. «قناری» روایتی از تلاش یک کودک فلسطینی برای یافتن محلی آرام در دل هجوم و هیاهوی دشمن است.

در همان سال، محمد درمنش «هیام» را کارگردانی کرد. در این فیلم، حسان ـ متولد حیفا، دانشجوی ممتاز مهندسی و تبعه انگلستان ـ برای ازدواج با دختر مورد علاقه‌اش هیام، از انگلستان عازم اردوگاه جنین در فلسطین اشغالی می‌شود. او قصد دارد پس از مراسم ازدواج با همسرش برای ادامه تحصیل به انگلستان برگردد. جشن عروسی آن دو در یک محفل کوچک، اما گرم برگزار می‌شود. حمله گسترده اسراییل به اردوگاه جنین به زوج جوان اجازه نمی دهد این دو، رنگ آرامش را بینند. آنها که عازم انگلستان هستند در ایست بازرسی نیروهای اسراییلی از یکدیگر جدا می شوند. وقتی حسان به نوع برخورد مأموران با آن‌ها اعتراض می‌کند، او را بازداشت می کنند. نیروهای اسراییلی به حمله‌های خشونت‌باری علیه فلسطینی ها دست می‌زنند. حسان، پس از رهایی از بازداشتگاه‌ها در عین تیراندازی مأموران به انقلابیون فلسطینی زخمی می‌شود، اما خود را به همسرش می‌رساند و به او می‌گوید تا با هم از منطقه بگریزند و خود را به انگلستان برسانند. هیام پیشنهاد شوهرش را نمی‌پذیرد و می‌گوید وقتی مادر، برادر و همه فلسطینی‌ها در اینجا هستند او ترجیح می‌دهد در وطن خود بماند. در حالی که ارتش اسراییل به حمله‌های خود به اردوگاه جنین ادامه می‌دهد، حسان و هیام تصمیم می‌گیرند در کنار دایی محمود، انقلابی فلسطینی بمانند.

«زخم زیتون» اولین ساخته سینمایی محمدرضا آهنج، دیگر اثر ساخته‌شده در این حوزه است که در سال ۱۳۸۳ آماده نمایش شد. این فیلم، داستان زنی است که همسرش از مبارزان علیه اشغالگری اسراییل است که با وجود مخالفت زن، نسبت به حضور مرد در جهاد علیه اسراییلی‌ها براثر اتفاقی مجبور می‌شود خودش نیز در جریان مبارزه قرار بگیرد و در این راه آنقدر پیش می‌رود که یک تصمیم غیر منتظره می‌گیرد، تصمیمی که باعث تحول شخصیتی او و دیگران می‌شود.

«شکارچی شنبه» به کارگردانی پرویز شیخ طادی با بازی علی نصیریان، امیریل ارجمند، دارین حمسه، مهدی فقیه و سیلوا آندریاسیان در سال ۱۳۸۸ ساخته شد.

در یک بندرگاه اسراییل، زنی یهودی که پس از مرگ همسرش، با یک مرد مسیحی ازدواج کرده است، کودک ۸-۷ ساله خود را درپی اقدامات حقوقی و اصرارهای زیاد پدربزرگش برای مدت کوتاهی به وی می‌سپارد. پدربزرگ کودک که یکی از سران جریان فکری صهیونیسم است در جواب نگرانی‌های مادر، وعده می‌دهد که او یک‌ماه بیشتر اینجا نمی‌ماند و پس از آن، کودک با اراده خود هر کجا که خواست بماند.

«فیلادلفی» ساخته عزت‌الله جامعی در سال ۱۳۸۹ درباره گروهی است که برای انجام فعالیت بشردوستانه تصمیم می‌گیرند تا آذوقه و وسایل پزشکی به محاصره‌شدگان غزه برسانند و برای رسیدن به این هدف اقدام به حفر تونلی زیر زمینی می‌کنند.

احمد نجفی، چنگیز وثوقی، علی اوسیوند، محمد عمرانی، عزت‌الله جامعی، فلور نظری و فخرالدین صدیق شریف بازیگران این فیلم هستند.       

«لبنان عش من» ساخته حسن کاربخش، «۳۳ روز» ساخته جمال شورجه، «شهابی از جنس نور» به کارگردانی محمدرضا اسلام‌لو و «ابوزینب» ساخته علی غفاری، فیلم‌های دیگری هستند که جنایات رژیم صهیونیستی را در لبنان به تصویر کشیده‌اند.