شوخی به نام جشنواره جهانی فیلم فجر

در حالی که حجت‌الله ایوبی در حکم انتصاب سید رضا میرکریمی به سمت دبیری جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، از لفظ بین‌الملل استفاده کرد و این لفظ با معنای جهانی بسیار متفاوت است، در چند روز اخیر به طور خلق‌الساعه‌ای جشنواره فیلم فجر عنوان جهانی پیدا کرده است! عنوانی که حتی جشنواره فیلم کن فرانسه نیز که نماد سینمای مستقل در جهان است، ادعای اینچنینی ندارد.

27 سال سابقه اینترنشنال
اولین‌بار در پوستر جشنواره دوره هفتم جشنواره فیلم فجر یعنی بهمن ماه سال 67 بود که عنوان بین‌الملل به نام جشنواره فیلم فجر افزوده شد. در این دوره که با دبیری محمد بهشتی برگزار می‌شد، چیزی به عنوان بخش بین‌الملل وجود نداشت و حتی در میان جوایز اهدا شده نیز هیچ فیلم خارجی نه مورد تقدیر قرار گرفت و نه حتی نامزد جایزه شد. عنوان بین‌الملل در آن روزها به معنای دعوت از برخی از فیلمسازان بی نام و نشان بود که در شرایطی که تازه کشورمان از شرایط یک کشور در حال جنگ به آرامش نسبی آتش‌بس با عراق رسیده بود، همین که مروری بر آثار سینمای جهان انجام شود، موفقیت خوبی به شمار می‌رفت. این روش در چند دوره بعدی نیز تکرار شد و هر بار فیلم‌هایی جهت مرور به جشنواره دعوت می‌شد. اغلب این فیلم‌ها نیز جایگاه مهمی در سینمای جهان نداشتند یا اینکه اگر هم مهم بودند فیلم‌های تولیدی سال نبودند و قبل از آن در جشنواره‌های مهم جهانی اکران شده و جایزه هم گرفته بودند. 

در دوره دهم جشنواره فیلم فجر که در سال 70 برگزار شد، رسماً بخش بین‌الملل در کنار بخش سینمای ایران دیده می‌شود. دبیرخانه این دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر اعلام کرد: بخش سینمای بین المللی دهمین جشنواره بین المللی فیلم فجر، اختصاص به نمایش آثاری دارد که امکان ارزیابی بهتر و بیشتر وضعیت و موقعیت سینمای ایران را در مقایسه با سایر کشورها فراهم می‌آورد و جنبه آموزشی و اطلاعاتی دارد، اما سینمای رقابتی در کار نبود و صرفاً منظر سینمای ژاپن و منظر سینمای هند به همراه بررسی فیلم‌های کوتاه زیمبابوه و نقاشی متحرک مجارستان بخش‌های اصلی جشنواره را در این دوره تشکیل می‌دادند.
بخش بین‌الملل تا مدت‌ها غیررقابتی بود و حتی زمانی که پای رقابت به میان آمد این فیلم‌های ایرانی بودند که در رقابت با فیلم‌های خارجی گوی موفقیت را می‌ربودند و جوایز این بخش را از آن خود می‌کردند.
  
به نام بین‌الملل، به نام ایرانی ها
نگاهی کوتاه به نام فیلم‌هایی که از بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر جایزه گرفته‌اند نشان می‌دهد که این بخش صرفاً برای جایزه دادن به فیلم‌های ایرانی که در بخش مسابقه ملی امکان جایزه دادن به آنها وجود نداشته، به وجود آمده است. برای نمونه کافی است جوایز چند دوره بخش بین‌الملل را مرور کنیم. در دوره شانزدهم (۱۳۷۶) «بانوی اردیبهشت» رخشان بنی اعتماد، «تولد یک پروانه» مجتبی راعی و «درخت گلابی » داریوش مهرجویی شرکت داشتند. در دوره هفدهم (۱۳۷۷)«روبان قرمز» ابراهیم حاتمی کیا، « مصائب شیرین» علیرضا داوودنژاد و «رنگ خدا» مجید مجیدی حضور داشتند. در دوره هجدهم (۱۳۷۸) «بوی کافور، عطر یاس» بهمن فرمان آرا و «متولد ماه مهر» احمدرضا درویش حضور داشتند. از این نوع حضور‌های ایرانی به نام بین‌المللی زیاد است و خب دلیل اصلی آن را نه در دست و دل بازی جشنواره در اهدای سیمرغ به فیلم‌های ایرانی، بلکه در نبود فیلم‌های خارجی قوی در جشنواره فیلم فجر می‌توان پیدا کرد.
 
جدا شدن ملی و بین الملل
جشنواره فیلم فجر سال گذشته به دو بخش ملی و بین‌المللی تقسیم شد. بخش ملی در بهمن ماه سال 93 و طبق روال 33 سال گذشته‌اش برگزار شد و بخش بین المللی نیز در اردیبهشت ماه امسال اجرا شد. در این دوره دبیری هر بخش ملی بین‌الملل با علیرضا رضاداد بود. رضا داد به خبرنگاران گفت: با تغییرات در بخش بین‌الملل، این بخش از زیر سایه سینمای ایران خارج می‌شود، قوام پیدا می‌کند و دارای شرایط بهتری می‌شود. در چنین شرایطی می‌توانیم نقاط ضعف و قوت بخش بین‌الملل را پیدا و شرایط مناسبی را برای رشد آن فراهم کنیم. امیدوارم سال آینده بخش بین‌الملل بتواند به استانداردهای مناسبی دست پیدا کند، اما در این میان نباید فراموش کرد که حجم تلاش ستاد فیلم فجر برای بخش بین‌الملل کمتر از مسابقه سینمایی ایران نیست. اما در مرداد ماه، حجت‌الله ایوبی با صدور احکامی محمد حیدری را به سمت دبیر جشنواره فیلم فجر و سید رضا میرکریمی را به سمت دبیر جشنواره بین‌المللی فیلم ایران برگزید. 

جشنواره بین‌المللی فیلم ایران با اعتراض‌هایی روبه‌رو شد. معترضان سابقه طولانی برگزاری جشنواره فیلم فجر به صورت بین‌المللی و هویت فجر را که برگرفته از انقلاب اسلامی است، به عنوان دلایل مخالفت با برگزاری جشنواره‌ای به نام «ایران» که همان بخش بین‌الملل فجر بود، مطرح می‌کردند. این مخالفت‌ها با عقب‌نشینی وزارت ارشاد و سازمان سینمایی باعث شد تا عنوان فجر به بخش بین‌الملل باز گردد، اما به تازگی با حذف عنوان بین‌الملل، عنوان جهانی برای جشنواره انتخاب شده است. این در حالی است که نه هیچ فیلم خارجی در این جشنواره رونمایی می‌شود و نه جشنواره فیلم فجر جامعیت لازم را برای حضور فیلم‌های تولید شده از چهار گوشه جهان دارد.

 حتی مشخص نیست هدف گذاری جشنواره فیلم فجر در بخش جهانی چه چیزی است؟ آیا به سنت سال‌های گذشته با اهدای جایزه به فیلم‌های ایرانی، عنوان جایزه جشنواره جهانی فیلم فجر اعتباری برای فیلم‌های ایرانی به شمار خواهد آمد؟ سید رضا میرکریمی روز سه‌شنبه رو در رو با خبرنگاران قرار است درباره این جشنواره که یک‌شبه جهانی شده است، توضیح دهد؛ جشنواره‌ای که اجرای بخش ملی آن با ایرادات زیادی همراه بوده است و با مدیریت میرکریمی قرار است در سطح جهانی تأثیر‌گذار باشد!