آیه فرمان نصب امام علی
سومین آیه سوره مائده درباره کامل شدن دین اسلام و مایوس شدن کافران از ناکامی دین اسلام است. در این آیه خداوند به پیامبر دستوری می دهد که با انجام آن دین او یعنی اسلام کامل می شود.
به گزارش پارس به نقل از حج، در بخشی از آیه 3 مائده/5 پس از یادآوری نومیدی کافران از ناکامی دین مسلمانان، به کامل شدن دین و خشنودی خداوند از اسلام به عنوان دین مردم تصریح شده است: {الیومَ یئِسَ الَّذِینَ کفَرُوا مِن دِینِکم فَلاَ تَخشَوهُم وَاخشَونِ الیومَ أَکمَلتُ لَکم دِینَکم وَأَتمَمتُ عَلَیکم نِعمَتِی وَرَضِیتُ لَکمُ الإِسْلاَمَ دِینًا}، از این رو، بخش یاد شده، آیه اکمال دین و به اختصار «آیه اکمال» خوانده می‌شود.
کمال هر چیز یعنی اجزای ﺁن کامل شده باشد و اکمال هنگامی است که غرض از آن به دست آید. اتمام نیز به معنای رسیدن هر چیز به حدی است که به چیزی بیرون از خود نیاز نداشته باشد و در برابر، ناقص چیزی است که به غیر خود نیاز داشته باشد.
زمان نزول آیه را روز جمعه یا دوشنبه گفته‌اند و در نزول آن در روز عرفه یا غدیر خم اختلاف کرده‌اند. قریب به اتفاق دانشمندان حدیث و تفسیر شیعه و برخی از اهل سنت، نزول آن در هجدهم ذی‌حجه (روز غدیر) را پذیرفته‌اند. در روایت‌های فراوان شیعی، نزول آیه در روز غدیر خم و در پی نصب امام علی(علیه السلام) به جانشینی پیامبر دانسته شده است.
در میان اهل سنت نیز ابن مردویه (م.410ق.) در چندین روایت از ابوسعید خدری، ابوهریره و مجاهد نقل می‌کند که آیه اکمال در غدیر در شأن حضرت علی(علیه السلام) نازل شد. حاکم حسکانی (م.قرن5) نیز پنج روایت از ابوهریره، ابوسعید خدری و ابن عباس به همین مضمون آورده است. سیوطی (م.911ق.) در روایت‌هایی چند از صحابه و تابعین و دانشوران مشهور اهل سنت، نزول آیه اکمال را در غدیر بعد از انتصاب علی(علیه السلام) به ولایت و خلافت گزارش کرده است. ابن کثیر (م.744ق.) و جمال الدین قاسمی (م.1332ق.) نیز از جمله دانشوران معروف اهل سنت هستند که روایت‌های نزول آیه اکمال در غدیر خم را نقل کرده و بر آن صحه گذاشته یا از آن خرده‌ای نگرفته‌اند. هر چند برخی چون ابن تیمیه، این روایت‌ها را ضعیف یا از مفتریات شیعه دانسته‌اند، با توجه به توثیق رجال سندهای این احادیث از منظر رجال‌شناسان اهل سنت و پذیرش آن‌ها از سوی گروهی از دانشوران حدیث سنی و نیز نبود دلیل و مستندی معتبر برای جعل و تزویر آن‌ها، اعتراضات یاد شده بی‌پایه به نظر می‌رسد. از سوی دیگر در تلاش برای جمع میان روایت‌های نزول این آیه در عرفه و غدیر، سبط بن جوزی از نزول آیه اکمال دو بار، یک بار در عرفه و بار دیگر در غدیر یاد کرده است و البته در هر حال آیه را مربوط به ابلاغ ولایت علی(علیه السلام) می‌داند.
در شأن نزول آیه گفته شده که در بازگشت پیامبر(صلی الله علیه و اله) از حجة الوداع در غدیر خم، سه میل مانده به جُحْفه، آیه {یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغ ما أُنزِلَ إِلَیک مِن رَبِّک} (مائده/5، 68) نازل شد و پیامبر(صلی الله علیه و اله) دستور داد همه مسلمانان گرد هم آیند. سپس به خواندن خطبه پرداخت و فرمود: خداوند به من فرمان داده که اگر آنچه را درباره علی(علیه السلام) ابلاغ شده نگویم، رسالتم را انجام نداده‌ام. آن‌گاه پیامبر(صلی الله علیه و اله) دست علی(علیه السلام) را گرفت و فرمود: «من کنت مولاه ﻓﻌﻠﻰّ مولاه». در این هنگام،، خداوند آیه {الیومَ أَکمَلتُ لَکم دِینَکم وَ أَتمَمتُ عَلَیکم نِعمَتی} را نازل کرد.
گروهی نیز روز عرفه در حجة الوداع را زمان نزول آیه پذیرفته‌اند. این گروه در شأن نزول آیه گفته‌اند که چون پیامبر در روز عرفه از بالای جبل الرحمه در عرفات یا از بالای شتر به پیرامون خود نگریست و همه را مسلمان یافت و هیچ مشرکی را ندید، شادمان گشت و آن‌گاه جبرئیل آیه یاد شده را نازل ساخت. هر چند برخی روایت‌های شیعی نیز نزول آیه را در روز عرفه شمرده‌اند، بر خلاف دیدگاه فوق، مناسبت نزول آن را ابلاغ فرمان نصب امام علی(علیه السلام) می‌دانند که در روز غدیر عملی شد.
ارسال نظر