رفتار صحيح با کودکان در سيره تربيتي پيامبر اکرم صلي ا... / پـيامبر خدا، همبازي کودکان

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- «بابايي، خب پاشو يک کم بازي کنيم ديگه! از زماني که مياي خونه، مي شيني پاي اخبار تلويزيون. هر وقت هم ميگم بيا بازي کنيم، ميگي خسته ام و خوابم مياد!» پدر با شنيدن اين حرف ها مي گويد: «خانم بيا ببين اين بچه چي ميگه؟ من الان حوصله ندارم باز، يه چيزي ميگم، ناراحت ميشه ها!» متاسفانه گاهي چنين رفتارهايي از سوي پدر يا مادرها سر مي زند در حالي که در سيره تربيتي پيامبر اکرم (ص) توجه ويژه اي به رفتار صحيح با کودکان شده است تا در سايه تربيت صحيح، استعدادهاي آن ها شکوفا شود. دکتر مليحه سادات موسوي تهراني در همشهري آيه، به چند نمونه از رفتارهاي پيامبر گرامي اسلام (ص) با کودکان، اشاره مي کند که در ادامه مي خوانيد:

جلب محبت کودکان
همکلام شدن و بازي کردن با کودکان مسير خوبي براي جلب محبت آن هاست. پيامبر(ص) در کتاب «من لايحضره الفقيه» فرموده: «کسي که داراي کودک است بايد با او کودکانه رفتار کند». البته پيامبر الگوي کاملي در اين زمينه بود و به صورتي با کودکان رفتار مي کرد که آن ها هيچ گونه محدوديتي در بازي با او نداشتند. در کتاب «مناقب آل ابيطالب» نوشته شده است که نبي مکرم اسلام(ص) نوه هايشان را بر پشت مبارک خود سوار مي کردند.

تشويق صحيح در رقابت کودکان
گاهي اوقات کودکان در بازي هاي خود مسابقه اي را ترتيب مي دهند تا توانايي يکديگر را بسنجند و بدانند کدام يک در مهارت خاصي در درجه بالاتري قرار دارد بزرگ ترها بايد توجه داشته باشند که احتمال دارد اين گونه مسابقات جسمي يا فکري بين بچه ها در نهايت به جر و بحث بينجامد اما وظيفه بزرگ ترها در چنين شرايطي چيست؟ بهترين نوع برخورد بزرگ ترها اين است که کمتر در مشاجرات کودکان خود وارد شوند و از يکي در برابر ديگري دفاع کنند چرا که اين کار آن ها نه تنها صلح و دوستي را در بين کودکان برقرار نمي کند بلکه بازي آن ها را از حالت عادي خارج مي کند. چون همان اندازه که کودکان در رفتارهاي خود صادق هستند، در دعواهايشان هم به سادگي برخورد مي کنند و خيلي زود يکديگر را مي‌بخشند تا بتوانند به بازي خود ادامه دهند. البته در اين خصوص بزرگ ترها مي توانند حس رقابت کودکان را کنترل کنند و با طرح زمينه هايي در قالب بازي به نياز آن ها پاسخ دهند. در کتاب «بحارالانوار» نوشته شده: روزي امام حسن و امام حسين(ع) وقتي خردسال بودند با هم کشتي گرفتند. پيامبر(ص) که شاهد کشتي گرفتن آن ها بود حسن را تشويق کرد تا در مسابقه پيروز شود. وقتي حضرت فاطمه(س) نوع برخورد پيامبر را ديد، گفت: «تعجب مي کنم که حسن را که بزرگ تر است تشويق مي کني!» پيامبر(ص) فرمود: «همين الان برادرم جبرئيل(ع) حسين را تشويق مي کند و من هم در برابر او حسن را تشويق مي کنم».

بي احترامي نکردن به کودک
بعضي از بزرگ ترها به خودشان اجازه نمي دهند در مقابل مردم با کودک خود بازي کنند و اين کار را موجب خرد شدن غرور خود قلمداد مي کنند. در حالي که دين اسلام و سبک زندگي پيامبر و ائمه(ع) خلاف اين شيوه را نشان مي دهد. در اين خصوص روايت هاي زيادي نقل شده است. به عنوان مثال در کتاب «بحارالانوار» در مورد شيوه برخورد نبي مکرم اسلام(ص) با کودکان نوشته شده است: روزي پيامبر به عنوان امام جمعه مشغول اقامه نماز بود و امام حسين(ع) که کودکي خردسال بود در کنارش نشسته بود. امام حسين وقتي پدربزرگش در حالت سجده بود بر پشت پيامبر(ص) سوار مي شد و پاهايش را تکان مي داد. پيامبر هم موقع سر برداشتن از سجده مراعات حالش را مي کرد و او را به آرامي در کنار خود مي نشاند. همين که دوباره به سجده مي رفت، امام حسين(ع) بر پشتش سوار مي شد. وقتي نماز تمام شد، مرد يهودي که شاهد اين ماجرا بود جلو آمد و به پيامبر گرامي اسلام(ص) گفت: «شما با کودکان خود به شيوه اي رفتار مي کنيد که ما رفتار نمي کنيم». حضرت در پاسخ فرمود: «اگر به خداي يکتا و پيامبر او ايمان مي آورديد حتماً با کودکان خود مهربان مي شديد». مرد يهودي که تحت تأثير رفتار مهربانانه نبي مکرم اسلام(ص) قرار گرفته بود، گفت: «من به خداي يکتا و پيامبر او ايمان مي آورم». اين گونه بود که مسلمان شد.

از اين روايت مشخص مي شود که همبازي شدن با کودکان و رفتار متواضعانه با آن ها در حالي که مشغول بازي هستند نه تنها به غرور فرد آسيبي وارد نمي کند بلکه نمونه بارزي از کرامت انساني است.

مشارکت در بازي هاي کودکان
بازي کردن بزرگ ترها با کودک زمينه مناسبي براي رشد شخصيتي او محسوب مي شود. چون وقتي کودک با پدر و مادر خود يا بزرگ ترهاي ديگر همبازي مي شود، در ضمير خود احساس مي کند کارهاي کودکانه اش تا اندازه اي اهميت دارد و مورد توجه قرار گرفته است که بزرگ ترها با او همکاري مي کنند. در کتاب هاي «بحارالانوار» و «کامل الزيارات» نمونه هايي از محبت آن حضرت نسبت به حسنين(ع) نوشته شده و اشاره شده است که پيامبر(ص) وقتي نوه هايش خردسال بودند تحت هر شرايطي مهر و محبت خود را نسبت به آن ها عرضه مي کرد؛ تا جايي که وقتي نوه هاي خود را در کوچه در حال بازي با کودکان ديگر مي ديد در بازي آن ها شرکت مي کرد.

ناراحت شدن از رنجيدن کودک
پايگاه اطلاع رساني حوزه نيز در اين باره مي نويسد: يکي از آموزه هاي مهم اسلام، مهرورزي و نشاط بخشي به کودکان است. بازي کردن پدر و مادر با کودک، خريدن پوشاک زيبا و مناسب، براي او قصه گفتن هنگام خواب يا دادن هديه، فرزند را شاد و خوشحال مي سازد. روزي پيامبر اعظم (ص) براي نماز به مسجد مي رفت. در راه، گروهي از کودکان انصار بازي مي کردند تا آن حضرت را ديدند، دور او جمع شدند و به دامن او آويختند به گمان اين که چون آن حضرت همواره حسن و حسين (ع) را بر دوش خود مي گرفت، اين بار آن ها را نيز به دوش بگيرد. پيامبر از يک سو نمي‌خواست آن ها را برنجاند و از سويي ديگر مردم در مسجد منتظرش بودند و مي خواست خود را به مسجد برساند. در اين حال، بلال حبشي از مسجد بيرون آمد و به جست وجوي پيامبر پرداخت. پس از مدتي، آن حضرت را کنار گروهي از کودکان يافت و جريان را فهميد. خواست کودکان را تنبيه کند ولي پيامبر(ص) او را از اين کار نهي کرد و فرمود: «تنگ شدن وقت نماز، براي من بهتر از رنجاندن کودکان است.» آن گاه به بلال فرمود: «به خانه برو و آنچه از گردو يا خرما يافتي براي کودکان ، بياور.» بلال رفت و پس از جست وجو، 8 دانه گردو يافت و آن را به حضور پيامبر آورد. پيامبر(ص) آن ها را ميان کودکان تقسيم کرد و بدين گونه کودکان راضي شدند آن حضرت را آزاد کنند.

توصيه به رعايت عدالت ميان فرزندان
از وظايف بسيار مهم پدران و مادران، آن است که بکوشند همواره بر اساس عدالت و مساوات ميان فرزندان خود رفتار کنند و هيچ گاه در محبت و توجه کردن به فرزندان، پسر را بر دختر يا فرزندي را بر فرزندان ديگر مقدم ندارند. پيامبر گرامي اسلام مي فرمايد: «از خدا بترسيد و ميان فرزندانتان با عدالت رفتار کنيد همان گونه که دوست داريد آنان به شما نيکي کنند.» گفته اند روزي پيامبر گرامي اسلام، مردي را ديد که دو فرزند خود را به همراه داشت. مرد يکي از فرزندانش را بوسيد و ديگري را نبوسيد. رسول خدا (ص) به مرد فرمود: «چرا ميان دو فرزندت، عدالت و برابري را رعايت نکردي؟» تفاوت گذاشتن ميان کودکان، روح آن ها را خسته و ناتوان مي کند و به بيماري هاي رواني دچار مي سازد. گاهي نيز کودک را به انتقام جويي از برادر، خواهر يا والدين خود برمي انگيزد و او را فردي کينه توز بار مي آورد.

روش ناپسند پدران آخرالزمان
اگر آگاهي هاي ديني درست و متناسب با نيازها و شرايط روحي کودک در اختيارش قرار بگيرد، نقش مهمي در سرنوشت او خواهد داشت؛ زيرا اساس زندگي آدمي را، بينش و اعتقادات او تشکيل مي دهد و اگر مبتني بر آموزه هاي محکم ديني باشد، زندگي او رنگ و بوي الهي مي يابد. روزي پيامبر با ديدن تعدادي از کودکان فرمود: «واي بر فرزندان آخرالزمان از روش ناپسند پدران شان!» گفتند: يا رسول ا...، از پدران مشرک شان؟ فرمود: «نه! از پدران مسلمانشان که چيزي از احکام دين را به آنان نمي آموزند و اگر فرزندان بخواهند خود درصدد آموزش مسائل ديني برآيند، آنان را از اين کار بازمي دارند و تنها به اين دل خوشند که فرزندانشان بهره ناچيزي از دنيا به دست آورند. من از اين قبيل پدران بيزارم.»