چرا «رفاقت» گل و اردوغان به «رقابت» کشید؟

به گزارش پارس ، به نقل از فارس، رفقای گرمابه و گلستان به اختلاف خورده اند آنهم بر سر قدرت. عبدالله گل و رجب طیب اردوغان که از اواخر سال ۲۰۰۲ یعنی زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه، با هم و در کنار هم، مقابل دخالت نظامیان سکولار در سیاست ایستادند و حزبشان را در سه انتخابات متوالی به پیروزی رساندند، اکنون در مقابل هم قرار گرفته اند.

این در حالی است که این اردوغان بود که در سال ۲۰۰۷، عبدالله گل را به عنوان نامزد حزب، برای ریاست جمهوری معرفی کرد و گل هم در سال ۲۰۰۳ به طور داوطلبانه از نخست وزیری کناره گرفت تا اردوغان بعد از پایان دوره ممنوعت فعالیت سیاسی اش بتواند، این پست را در دست بگیرد. اما چه شد که بعد از این همه همکاری و همیاری، اکنون میان دو این رفیق قدیمی شکر آب شده؟

تقابل افراط و میانه روی

جواب این سئوال را باید در دوران ریاست جمهوری عبدالله گل جست وجو کرد. در این دوران بود که اختلاف نظرهای بالقوه این دو به صورت بالفعل در آمد، چراکه گل به واسطه حضور در راس قدرت، منطقا باید پذیرای طیف های مختلف، جناح های سیاسی گوناگون و گروه های مذهبی و قومی جامعه ترکیه می بود. اما اردوغان همچنان طرفدار نگرشی سیاسی بود که گرایش بیشتری به اسلامگرایی، ملی گرایی و حتی تمامیت خواهی داشته باشد.

شاید همین تفاوت رویکرد بود که باعث اقبال گسترده مردم به رئیس جمهور و مخالفت آنها با نخست وزیر شد که تبعا همین تمایل ترک ها به یکی و بی میلی آنها به دیگری، می تواند بر سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ تاثیر گذارد.

طبق یک نظرسنجی نیز مشخص شده اکثر طرفداران حزب عدالت و توسعه، عبدالله گل را برای ریاست جمهوری به اردوغان ترجیح می دهند. آقای گل در نظرسنجی ها در سطح کل کشور هم برتری قابل ملاحظه ای نسبت به اردوغان دارد.

تبدیل رفاقت به رقابت برای تصاحب قدرت

از این رو، به نظر می رسد، آنچه « رفاقت» میان این دو را به چالش کشیده، « رقابت» آنها بر سر تصاحب قدرت باشد؛ موضوعی که سخنان احمد سور، یکی از مشاوران عبدالله گل نیز مهر تاییدی بر این گمانه زده. سور چندی پیش در گفت وگویی از ناراحتی رئیس جمهور ترکیه سخن به میان آورد که ظاهرا اشاره او به تلاش های دولت، برای از بین بردن بخت گل برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ بوده است.

او سپس اظهار داشت: « تصمیم دولت برای جلوگیری از نامزدی مجدد گل برای ریاست جمهوری با تلاش دادگاه قانون اساسی باطل شد و نظر شخصی من این است که معنای تصمیم دادگاه قانون اساسی این بوده است. آقای گل ممکن است دوباره نامزد ریاست جمهوری شود. چرا که نه؟ »

به همین خاطر هم اردوغان و دیگر همراهانش در حزب عدالت و توسعه از اظهارات احمد سور بسیار آزرده شدند. حسین چلیک، معاون رهبر حزب عدالت و توسعه در پاسخ به سور تکرار کرد، آقای گل با نامزد نشدن برای ریاست جمهوری « حرکت قشنگی» انجام خواهد داد.

اردوغان در آرزوی تبدیل ساختار پارلمانی به ریاستی

هر چند، جرقه اختلاف میان گل و اردوغان از همین جا زده شده، اما، این همه نقاط افتراق میان آنها نیست. اردوغان می خواهد در سال ۲۰۱۴ به ریاست جمهوری برسد و نظام سیاسی را از پارلمانی به ریاستی تبدیل کند. البته او برای عملی کردن این برنامه، در پارلمان کرسی های کافی برای اصلاح قانون اساسی در اختیار ندارد. اما دولت همچنان به دنبال راهی برای انجام این کار است. اما عبدالله گل مخالف این تغییر ساختار سیاسی است چراکه معتقد است حرکت به سوی سیستم ریاستی، ترکیه را با مشکلات بزرگی روبرو خواهد کرد.

مهرماه سال گذشته نیز عبدالله گل در سخنرانی بازگشایی پارلمان ترکیه علنا دولت اردوغان را به چالش کشید و در این سخنرانی، به چند نمونه از موضوعات مورد اختلافش با دولت اشاره کرد و گفت: « انتشار تصاویر دیدار نمایندگان با تروریست ها و تبادل مهر و محبت بین چند سیاستمدار و چند تروریست، اقدام زشت، غیرقانونی و غلطی بود که منش و شخصیت سیاسی آنان را زیر سئوال برد. با این وجود، با اخراج نمایندگان از مجلس موافق نیستم و بر این باورم که نمایندگان زندانی شده نیز باید هر چه زودتر آزاد شده و در مجلس ملی ترکیه به فعالیت بپردازند» .

تنها چند دقیقه پس از پایان نشست مجلس، رجب طیب اردوغان به خبرنگاران گفت: « در خصوص ضرورت آزاد کردن نمایندگان زندانی با جناب رئیس جمهور مخالفم. آنان در حال فعالیت سیاسی یا فرهنگی زندانی نشده اند بلکه پیش از انجام انتخابات زندانی بوده و راه دادن محکومین به مجلس ملی ترکیه اقدام پسندیده ای نیست و با هیچ کدام از معیارهای دموکراسی جور در نمی آید» .

سکولارها اردوغان را به جان گل انداختند

هنوز یک ماهی از این ماجرا نگذشته بود که نحوه برخورد پلیس با تظاهرات اعتراضی هزاران سکولار در سالروز اعلام جمهوری ترکیه در آنکارا به اختلاف میان رئیس جمهور و نخست وزیر انجامید.

سکولارها با برگزاری این تظاهرات، اعتراض خود به دولت اردوغان را که آن را « سرکوب گر» نامیدند، نشان دادند. پلیس ترکیه با استفاده از گاز اشک آور و خودروهای آب پاشی تلاش کرد تا جمعیت معترض را متفرق کند اما اردوغان از این ناراضی بود که چرا ایست ها و موانع ایجاد شده مقابل معترضان برچیده شده بود و این سئوال را داشت که چه کسی این اجازه را صادر کرده است!

وی در این باره گفت: « استاندار آنکارا به پلیس دستور داده بود تا در برابر صفوف اجتماع غیرقانونی حزب جمهوری خلق، با نرده های فلزی و دیوار انسانی مانع ایجاد و آنان را متفرق کند. اما پلیس ماموریت خود را انجام نداد و شایعاتی منتشر شده که گویا دستور برداشتن موانع و نرده ها از سوی شخص رئیس جمهور صادر شده است. من شخصا باور نمی کنم رئیس جمهوری چنین دستوری داده باشد چراکه وی به خوبی می داند نمی توان این کشور را به شکل دو نفره اداره کرد. تا حالا چنین نبوده و از این به بعد نیز چنین نخواهد شد. رئیس جمهور حوزه ماموریت خود را می شناسد و ما نیز می دانیم این کشور را باید به چه شکلی اداره کنیم» .

سخنان اردوغان با واکنش گل مواجه شد. او وجود اختلاف و درگیری میان عناصر حاکمیت در ترکیه را رد کرد و گفت: « حاکمیت در ترکیه دارای دو سر نیست. بلکه قانون اساسی و قوانین دیگر به طور شفاف، وظایف و مسئولیت های هر طرف را مشخص کرده است» .

رسانه های ترکیه نیز بعد از این ماجرا گزارش دادند، گل به استاندار آنکارا دستور داده، در صورت شلوغی جمعیت در روز جشن جمهوری همه موانع را بردارد و به پلیس اجازه دخالت ندهد.

ناآرامی های ترکیه بلای جان اردوغان

با وجود همه این اختلافات، این دو با یکدیگر کج دار و مریز طی می کردند تا شروع ناآرامی های اخیر ترکیه که از ماجرای تخریب پارکی در میدان تقسیم استانبول آغاز شد. این دو، در قبال این اعتراضات نیز روش و منشی متفاوت را در پیش گرفتند.

اردوغان از همان ابتدا نسبت به معترضین و شعارهای آنها موضعی تدافعی داشت. او حتی حاضر نشد از اقدام خود و دولت متبوعش در راستای تخریب پارک معروف میدان تقسیم عقب نشینی کند و صرفا علیه معترضین موضع گیریهای تندی اتخاذ کرد. نخست وزیر ترکیه تظاهرات ضد دولتی را شورش های گسترده دانست و معترضان را همدست تروریست ها خواند. او حزب رقیب یعنی جمهوریخواه خلق به رهبری کمال قلیچ داراوغلو را متهم به ایجاد ناامنی در کشور کرد.

در نقطه مقابل، عبدالله گل قرار داشت. او مدتی وزیر امور خارجه ترکیه بوده و از این رو، نسبت به عواقب و تبعات بین المللی آنچه در کشورش می گذرد آگاه است. در چنین شرایطی عبدالله گل ادبیات اردوغان و نحوه رفتار وی با معترضین را به هیچ عنوان قبول ندارد. عبدالله گل بر خلاف اردوغان، تصمیم گرفته است امتیازاتی به حزب جمهوریخواه خلق و معترضین دهد تا بتواند مانع از گسترش درگیری ها در کشورش شود. رئیس جمهور ترکیه در یکی از اظهارنظرهای خود اعلام کرده بود که پیام معترضین را دریافت کرده است.

این اظهار نظر عبدالله گل با عصبانیت و خشم اردوغان رو به رو شد. نخست وزیر ترکیه در واکنش به اظهارات عبدالله گل اعلام کرد، وی، بر خلاف رئیس جمهور ترکیه هیچ پیامی را در یافت نکرده است! این اظهارات اردوغان معنایی جز خشم و نارضایتی نخست وزیر ترکیه از رویکرد رئیس جمهور این کشور در قبال اعتراضات نداشت.

از سوی دیگر، در جریان اعتراضات اخیر ترکیه، عبدالله گل به شدت نگران از دست رفتن وجهه بین المللی کشورش است. او از معترضین خواسته تا به منازل خود بازگردند و بیش از این آبروی کشورشان را در محافل بین المللی نبرند! اما رجب طیب اردوغان توجهی به این مسئله ندارد و رویکرد تحکم آمیز خود در قبال معترضین را ادامه می دهد. در چنین شرایطی اردوغان سعی دارد با دادن نشانه ها و آدرس های نادرست از تحولات داخلی کشورش اوضاع را طبیعی جلوه دهد.

مجموع این عوامل موجب شده چهره اردوغان نزد عموم هر روز بیش از پیش به یک دیکتاتور مدرن نزدیک شود و شمار مخالفان ریاست جمهوری او و برقراری نظام ریاستی در ترکیه بیشتر و بیشتر شود. همزمان نیز عبدالله گل با به نمایش گذاشتن چهره متعادل و میانه رو، شانس خود برای کسب کرسی ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۴ را افزایش داده است.