شرط لازم برای الزام «ارتباط گسترده ایران با جهان»/ تجربه شکست برجام؛ دولت به دنبال راه‌حل‌های جایگزین

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- رهبر معظم انقلاب اسلامی، در مراسم تنفیذ ریاست جمهوری اسلامی ایران، به دولت دوازدهم توصیه کردند تا «ارتباط گسترده با جهان» را در کنار دو توصیه دیگر، به‌عنوان جهت‌گیری‌های کلان خود قرار دهد. «تعامل گسترده با دنیا و ارتباطات وسیع با ملت‌ها و دولت‌ها» منهای دولت‌های مستکبر و سلطه‌طلب از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران جزو راهبردهای کلانی محسوب می‌شود که در دوره‌های مختلف با کیفیت‌های متفاوتی پیگیری شده است.

1- نقطه مقابل ارتباط گسترده با جهان، ارتباط بخشی با جهان است که محصول نگاه تقلیل گرایانه به روابط خارجی است. نگاه تقلیل گرایانه به روابط خارجی با تمییز کشورها بر اساس قدرت آن‌ها، اصالت را به ارتباط با کشور یا کشورهای قدرتمند داده و در حالت افراطی حل مشکلات کشور را به این ارتباط گره می‌زند. غفلت از ارتباط گسترده و همه‌جانبه با طیف وسیعی از کشورها، محرومیت از ظرفیت کشورهای جهان و ریسک دیپلماتیک بالای اصالت ارتباط با به‌اصطلاح ابرقدرت‌ها، از اصلی‌ترین آسیب‌های نگاه تقلیل گرایانه به روابط خارجی و ارتباط بخشی با جهان است.

2- نگاهی که تحت عنوان کدخداباوری معروف شده است و آمریکا را کدخدای دنیا دانسته و مذاکره با کدخدا را راه‌حل مشکلات کشور به‌ویژه مشکلات اقتصادی می‌بیند، از آسیب‌های اصلی و اساسی نگاه تقلیل گرایانه به روابط خارجی است. تجربه شکست برجام که با محوریت مذاکره با آمریکا شکل گرفت، گزاره غلط بودن این نگاه به روابط خارجی را از علم‌الیقین به عین‌الیقین تبدیل کرد. امروز با پیش رو داشتن تجربه شکست برجام، بدیهی است که اگر بجای تمرکز بر مذاکره با آمریکا، راه‌حل‌های جایگزینی مبتنی بر ارتباط همه‌جانبه با کشورها پیگیری می‌شد، چه‌بسا مشکلات اقتصادی مربوط به بعد خارجی، حل‌وفصل شده بودند.

3- نگاه تقلیل گرایانه به روابط خارجی و ارتباط بخشی با جهان، ریسک دیپلماتیک به‌شدت بالایی به همراه دارد. به‌ویژه وقتی موضوع ارتباط بخشی با جهان، کشور بدعهد و غداری چون آمریکا باشد. راه‌حل غالب مشکلات را در ارتباط و تعامل با آمریکا دیدن، به معنی گذاشتن همه‌ تخم‌مرغ‌ها در سبد مذاکره با آمریکایی‌هایی است که بدعهدی آن حتی مورد اعتراف قائلین به این نگاه قرار دارد.

نتیجه: 

ارتباط گسترده، در مقابل ارتباط بخشی با جهان علاوه بر برخورداری از میزان عقلانیت بسیار بالا و ریسک دیپلماتیک پایین می‌تواند ظرفیت‌های عظیم کشورهای متعدد دنیا را به‌صورت تعاملی جذب کرده و جایگزینی برای وابستگی پرخطر به قدرت‌های سلطه‌گر باشد. با توجه به نقش وزارت امور خارجه، مهم‌ترین الزام ارتباط گسترده با جهان، توزیع متوازن توان دیپلماتیک دستگاه دیپلماسی کشور و کنار گذاشتن نگاه تقلیل گرایانه به روابط خارجی است. در پرتو ارتباط گسترده با جهان، همه‌ کشورها منهای دولت‌های مستکبر و دارای خوی سلطه طلبانه هدف رابطه و همکاری قرار می‌گیرند.