آیا مواضع مسکو و واشنگتن بهم نزدیک شده است؟

روزنامه «کامرسانت»، چاپ مسکو، در تحلیلی نوشته است: روز چهارشنبه نخستین سفر "رکس تیلرسون" وزیر امور خارجه آمریکا به مسکو پایان یافت. مذاکراتی که می بایست مقدمات دیدار رهبران دو کشور را فراهم کند، در فضایی نسبتا عصبی برگزار شد. دقیقا یک روز قبل از مذاکرات وزرای خارجه، کاخ سفید و کرملین به تبادل اظهارات تندی علیه یکدیگر پرداخته بودند که رویارویی قبلی دو کشور را تشدید کرده بود و روز گذشته تا لحظات آخر هنوز مشخص نبود که "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه، وزیر خارجه آمریکا را به حضور خواهد پذیرفت یا نه. البته مذاکرات در کرملین صورت گرفت و اظهارات وزیران امور خارجه روسیه و آمریکا در پایان آن گویای آن است که مواضع دو طرف بهم نزدیک نشده است، ولی طرفین توافق کرده اند که حرکت به این سمت را آغاز کرده و به گفتگو با یکدیگر ادامه دهند.

در ابتدا به نظر می رسید که اصلی ترین موضوع سفر تیلرسون به مسکو، فراهم سازی مقدمات دیدار روسای جمهوری روسیه و آمریکا باشد که احتمالا در ماه جولای سال جاری و در حاشیه نشست سران گروه 20 در هامبورگ آلمان برگزار شود. ولی حمله شیمیایی در سوریه و پاسخ موشکی آمریکا به آن، بطور کلی جو حاکم بر سفر تیلرسون به مسکو را تغییر داد.  

جو حاکم بر مذاکرات چندان مناسب نبود

در آستانه این سفر، طرفین به تبادل ادعاهای متقابل به یکدیگر پرداختند: "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آمریکا، "بشار اسد" رهبر سوریه که از سوی روسیه حمایت می شود را «حیوان» نامید و کاخ سفید محتوای گزارشی را فاش کرد که بر اساس آن دولت روسیه قصد دارد اطلاعات غیرواقعی در مورد حمله شیمیایی در استان ادلب سوریه منتشر کند.

ولادیمیر پوتین هم به نوبه خود، در مصاحبه ای تلویزیونی حمله آمریکا به پایگاه هوایی ارتش سوریه در استان حمص را نقض قوانین بین المللی نامیده و از متحدان آمریکا که بدون اینکه تجزیه و تحلیل با تکان دادن سر خود، از این اقدام واشنگتن حمایت کردند، بشدت انتقاد کرد.   

در نهایت به دلیل بازگشت جو رویارویی روسیه و آمریکا، مذاکرات تیلرسون در مسکو تقریبا در شرایط عصبی انجام گرفت. به همین دلیل مراسم برنامه ریزی شده برای صرف شام وزیر امور خارجه با عده ای از کارشناسان و رجال اجتماعی روسیه، لغو گردید. مصاحبه اختصاصی تیلرسون با خبرنگاران روسی نیز در حال بررسی بود، برگزار نشد.

حتی تا لحظه آخر دیدار تیلرسون با ولادیمیر پوتین نیز در هاله ای از ابهام قرار داشت، ولی در نهایت در ساعت شش بعد از ظهر بالاخره این ملاقات انجام شد. این مذاکرات تقریبا دو ساعت طول کشید. گفتگوهای تیلرسون و لاوروف نیز چند ساعت ادامه داشت. به گفته منابع خبری نزدیک به این مذاکرات، توجه اصلی طرفین روی موضوع سوریه معطوف بود. طبق اظهارات وزرای خارجه دو کشور در کنفرانس مطبوعاتی مشترک، این گفتگوها منجر به نزدیکی مواضع طرفین به یکدیگر هم نشد.

سوریه، اصلی ترین موضوع مذاکرات مسکو بود

سرگئی لاوروف آشکارا اعلام کرد که ائتلاف بین المللی به سرکردگی آمریکا، بطور واضح هدف اولیه خود را دنبال نکرده و مبارزه قاطعی با گروههای تروریستی داعش و جبهه النصره در سوریه نمی کرد، تا زمانی که نیروی هوایی روسیه وارد صحنه شد و وضعیت جبهه ها به نفع نیروهای دولتی سوریه که از حمایت هوایی جنگنده های روسی برخوردار هستند، تغییر کرد.

وزیر امور خارجه روسیه همچنین با یادآوری اینکه آمریکا و متحدانش همچنان در فکر سرنگونی رژیم بشار اسد هستند، تاکید کرد که روسیه روی هیچ شخصی تکیه نکرده، ولی معتقد است که سرنگونی بشار اسد، مبارزه با داعش در سوریه را دچار شکست خواهد کرد.

اظهارات وزیر امور خارجه آمریکا نیز گویای مواضع قبلی واشنگتن در این مورد بود که دوران رژیم بشار دیگر به پایان رسیده و اینکه روسیه بعنوان اصلی ترین متحد سوریه، باید دست از حمایت خویش از دمشق بردارد.

البته در نهایت اعلام شد که روسیه و آمریکا توافق کرده اند که به تماسهای مستقیم خود برای حل و فصل مشکلات موجود در روابط دوجانبه ادامه داده و راهی برای خارج شدن از بن بست موجود پیدا کنند. تنها نقطه مشترک در دیدگاههای وزرای امور خارجه روسیه و آمریکا لزوم مبارزه با داعش بود.

آمادگی طرفین برای ادامه مذاکرات، نکته مثبت است

با وجود اینکه موفقیتی در جریان مذاکرات وزرای امور خارجه روسیه و آمریکا حاصل نشد، ولی طرفین تایید کردند که حاضر هستند تا روند مذاکرات را ادامه دهند و این مسئله خود نکته مثبتی محسوب می شود.  

"کنستانتین کاساچوف" رئیس کمیته امور بین الملل شورای فدراسیون (سنای) روسیه که در مذاکرات وزرای امور خارجه حضور داشت، معتقد است در جریان مذاکرات طرفین توانستند درک بهتری از مواضع یکدیگر پیدا کرده و امکان یا عدم امکان دورنمای روابط دوجانبه و همکاری در زمینه حل و فصل مسائل مهم بین المللی را ارزیابی کنند.  

کاساچوف یادآور شده است: «سوریه، کره شمالی و اوکراین، مواردی هستند که دولت جدید آمریکا ممکن است در رابطه با آنها دست به اقدامات احمقانه ای بزند. کاملا مشخص بود که وزیر خارجه آمریکا نتوانست پیشنهادات نامعقولی در مورد "معامله بر سر بشار اسد در ازای عضویت در گروه هفت" یا "معامله بر سر اوکراین و سوریه" مطرح کند، حتی نتوانست از اولتیماتوم و تعیین ضرب العجل استفاده کند، چرا که در غیر اینصورت بطور مسلم امکان دیدار و گفتگو با ولادیمیر پوتین را از دست میداد و تنها وقت خود را تلف کرده و دست خالی از مسکو بازمی گشت.»

مسکو همچنان آماده همکاری است

این سناتور روس یادآور شد که طرف روسی آمادگی خود برای ازسرگیری همکاری با آمریکا برای حل و فصل مشکلات در سوریه را به این شرط که طرف آمریکایی برخوردی متوازن و بدون تکبر داشته باشد، اعلام کرده است. بدین ترتیب دلیلی برای وخامت بیشتر اوضاع از سوی هیچیک از طرفین وجود ندارد.

کاساچوف معتقد است، اینکه روند آتی روابط روسیه و آمریکا به چه صورت خواهد بود، بستگی به عکس العمل دونالد ترامپ به گزارش تیلرسون از نتیجه سفرش به مسکو خواهد داشت. ولی واکنش رئیس جمهوری آمریکا هر چه باشد، مسکو به گونه ای برخورد کرده که نقطه پایانی بر روابط نگذاشته و راه را برای ادامه مذاکرات و بررسی اختلاف نظرات باز گذاشته است. البته هرچند برای رسیدن به درک مشترک و همکاری دو کشور هنوز راه بسیار درازی در پیش است.