سکوت در مقابل بدعهدی/ هیات نظارت بر برجام؛ دقیقا کجایی؟!

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- تشکیل هیأت نظارت بر برجام آخرین بند از شروط 9 گانه رهبر معظم انقلاب برای اجرای مشروط برجام بوده که تشکیل این هیأت برعهده شورای عالی امنیت ملی گذاشته شده بود. هیأتی که هیچگاه اسامی آنها به‌طور رسمی اعلام نشد و اسامی به‌صورت گمانه‌زنی در رسانه‌ها مطرح شد اما چند روز بعد از تشکیل این هیأت، آقای علی شمخانی، اعلام اسامی را به آینده‌ای موکول کرد که هیچگاه نرسید. شمخانی فقط از پنج وظیفه شورا به‌صورت مبهم سخن گفت اما از عملکرد هیأت نظارت بر برجام تاکنون خبری منتشر نشده و اعضای آن هم زیاد علاقه‌ای به اظهار نظر ندارند. حتی این سکوت‌ها به اعتراض آقای علاءالدین بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی و از حامیان برجام هم منجر شد. او گفته بود: با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری درباره بدعهدی آمریکا در توافق هسته‌ای، هیأت نظارت بر اجرای برجام در شورای عالی امنیت ملی، باید هر چه سریع‌تر در قبال بدعهدی آمریکا موضع‌گیری و مواضع خود را علنی کند تا موارد نقض برجام از سوی آمریکا احصاء شود.  خبرهای تأیید نشده درباره اعضای این هیأت حاکی است که آقایان حسن روحانی، علی لاریجانی، علی‌اکبر ولایتی، علی شمخانی، محمدجواد ظریف، حسین دهقان، علی‌اکبر صالحی و سعید جلیلی، از اعضای این شورا هستند.

تاکنون انتقاداتی از کندی عملکرد این هیأت در رسانه‌ها مطرح شده‌اند و نمایندگان مجلس معتقدند با توجه به نقض عهد آمریکا باید درباره آینده برجام تصمیم جدی گرفته شود.

چهار  جلسه در هشت ماه

تناقض در میزان برگزاری جلسات، یکی دیگر از ابهامات درباره این هیأت است. خبرگزاری ایسنا ۴ آذرماه ۱۳۹۴ به نقل از علی شمخانی از برگزاری 3 جلسه هیأت نظارت بر برجام با موضوع«تحریم‌ها» و سند بازسازی راکتور اراک خبر داد.

شمخانی 8 ماه بعد در 10 تیرماه 1395 و بنا بر خبری که خبرگزاری تسنیم از دبیر شورای عالی امنیت ملی منتشر کرد، از برگزاری چهار جلسه این هیأت خبر داد. علی اکبر ولایتی نیز در اظهار نظری که ۱۶ دی‌ماه ۱۳۹۴ در رسانه‌ها منتشر شده بود، از برگزاری چند جلسه این هیأت خبر داده بود. وی در همان اظهار نظر، عضویت در هیأت نظارت بر برجام را تأیید کرده بود.

شمخانی 15 تیرماه در نشست غیرعلنی با نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم برگزاری چهار جلسه را تأیید کرده بود.

با کنار هم قرار دادن اظهارات علی شمخانی در آذر 94 و تیر 95 این نتیجه‌گیری حاصل می‌شود که این هیأت در 8 ماه اخیر فقط یک جلسه برگزار کرده است.

اعضای تیم مذاکره‌کننده نیز همه تصمیم‌گیری‌ها درباره نقض برجام را منحصر در هیأت نظارت بر برجام می‌دانند و خود را مجری قلمداد می‌کنند. آقای علی‌اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی 23 آبان 1394 در برنامه تلویزیونی متن- حاشیه تأکید کرده بود که مرجع ما هیأت نظارت بر برجام است و پس از اعلام این هیأت، اقدامات خود را انجام خواهیم داد.  آقای حسین جابری انصاری، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه نیز در نخستین نشست خبری بعد از اجرای برجام گفته بود: مطابق آنچه توسط عالی‌ترین سطوح کشور مقرر شده، هیأت عالی نظارت بر برجام به‌عنوان مرجع تصمیم‌گیری تعیین شده و وزارت امور خارجه بر اساس تصمیمات این هیأت اقدامات خود را تنظیم خواهد کرد.

رهبر معظم انقلاب در ذیل شروط نه‌گانه اجرای برجام به دلیل وجود پیچیدگی‌ها و ابهام‌ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلفات و فریبکاری در طرف‌های مقابل به‌ویژه آمریکا، بر تشکیل هیأتی قوی و آگاه و هوشمند برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل در شورای عالی امنیت ملی تأکید کرده بودند که تحقق این امر مستلزم ارائه گزارش‌های منظم و قوی از میزان تعهدات طرف مقابل در برجام بوده است، موضوعی که تاکنون اجرایی نشده و گزارشی از مقابله با نقض برجام انتشار نیافته است.

اکبر رنجبر زاده، عضو هیأت‌رییسه مجلس با اشاره به عزم جدی نهاد قانونگذاری برای پیگیری عهدشکنی آمریکایی‌ها در برجام، گفت: هیأت نظارت بر برجام باید سریعاً وارد عمل شود و راه نقض برجام را ببندد.  وی با بیان اینکه ادامه روند اجرای برجام باید با احتیاط صورت بگیرد، اظهار داشت: هیأت نظارت بر برجام باید ورود بیشتری به ماجرای نقض برجام از سوی آمریکایی داشته باشد و مواضع اصولی و صحیح اتخاذ کند.

عضو هیأت رییسه مجلس با تأکید بر اینکه هیأت نظارت شورای عالی امنیت ملی باید اقدامات و عملکرد خود را شفاف اعلام کند و خود را پشت پرده نگه ندارد، گفت: استراتژی سکوت و عقب‌نشینی این هیأت قابل دفاع و پذیرش از سوی مجلس شورای اسلامی نیست و هیأت‌رییسه مجلس در جلسه هفته جاری این موضوع را بررسی خواهد کرد.

وی به حضور دبیر شورای عالی امنیت ملی در نشست غیرعلنی مجلس هم اشاره کرد و گفت: گزارش آقای شمخانی درباره عملکرد هیأت نظارت بر برجام شفاف نبود و ما هنوز اطلاعی از اختیارات و نحوه برگزاری جلسات آنان نداریم.

مهدی محمدی، مشاور دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی با اشاره به عملکرد هیأت نظارت بر برجام می‌گوید: کار هیأت نظارت بر برجام این نیست که میزان تعهد طرف مقابل به اجرای برجام را بسنجد بلکه باید با اتخاذ راهبردهایی، آمریکایی‌ها را به اجرای تعهدات خود وادار کنند. وی تاکید کرد: به نظر می رسد دولت با وجود نقض تعهدات اراده ای در لغو برجام و ایجاد هراس در آمریکایی ها ندارد.

 این کارشناس مسائل سیاسی در پایان خاطرنشان کرد: هیأت نظارت بر برجام باید راهکاری جدی برای نقض عهدهای مداوم آمریکا بیندیشد.

باید دید با توجه به موارد فراوان نقض عهدهای آمریکا آیا عزم جدی در هیأت نظارت بر برجام برای تصمیم جدی در مقابله با اقدامات آمریکایی‌ها انجام خواهد شد؟ بازی با کلمات اما همچنان ادامه دارد .پیش‌تر آقای عباس عراقچی، مسوول پیگیری برجام در دولت، گفته بود: از دید ما اعمال تحریم‌های جدید در ارتباط با فعالیت‌های موشکی ایران، نقض برجام است چراکه اصل برای ما فرمایشات مقام معظم رهبری است، ولی از دید خود برجام، تحریم‌های موشکی نقض برجام نیست.