ترور بیولوژیک؛ هشداری که فرمانده سپاه سال ها قبل اعلام کرد

در تاریخ 27 آذرماه 1392 سردار سرلشکر محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی سخنانی در جمع پاسداران حفاظت فرودگاه و انصار رسما و به صورت واضح از دو واژه جدید در حوزه تروریسم استفاده کرد و گفت که سپاه باید برای خنثی سازی این تهدیدات جدید، خود را آماده کند.

«بیوتروریسم» و «تروریسم لیزری» واژگانی بود که فرمانده سپاه به آنها اشاره و تاکید کرد: انواع مختلف روش‌های سنتی و مدرن –درحوزه تروریسم- باید همواره و به صورت هوشمندانه مورد رصد و شناسایی قرار گرفته و روش دقیق مقابله با آنها در دستور کار باشد.

این خبرگزاری در همان مقطع و با توجه به -تا حدودی- جدید بودن این واژگان برای عموم مردم، به بررسی اجمالی آنها پرداخت اما در این مقطع که بنا به دلایلی، بار دیگر موضوع بیوتروریسم و یا ترورهای بیولوژیکی در رسانه‌ها و افکار عمومی مطرح شده، بار دیگر به بازخوانی این موضوع، معرفی آن و مثال‌هایی در این باره می‌پردازیم.

*سلاحی به قدمت تاریخ بشر

«تروریسم میکروبی» قدمتی به اندازه تاریخ بشر دارد. در طول سال‌های پیش از میلاد مسیح و در زمان جنگ‌های رومیان، آلوده کردن منابع آب توسط اجساد مردگان، یکی از راههای به زانو درآوردن حریف در جنگ‌های طولانی محسوب می‌شد.

همچنین مغول‌ها برای کشتار سربازان شهرهایی که به محاصره درمی‌آمدند، جنازه‌های افرادی را که به مرض طاعون مرده بودند به داخل شهر پرتاب می‌کردند.

در طول سالیان اخیر و به خصوص در زمان جنگ سرد، با وجود توانمندی‌های گسترده‌ای که برای یک جنگ میکروبی در ابعاد بزرگ فراهم بود، اما به دلیل تبعات جبران ناپذیر این مرحله و احتمال اینکه حتی کشور استعمال‌کننده نیز خود به دلیل جهش‌های ژنتیکی احتمالی، قربانی سلاح‌های میکروبی شوند، تاکنون این سلاح‌ها در عرصه یک جنگ واقعی به کار گرفته نشدند، اما در حوزه تروریسم و استفاده نقطه‌ای برای هدف قرار دادن افراد خاص و یا یک جمع محدود، بارها از سلاح‌های میکروبی استفاده شده است.

* قربانی کردن خودی

نمونه‌های فراوانی از این مسئله در طول چند دهه گذشته وجود دارد که از جمله می‌توان به رهاسازی آزمایشی تعدادی از میکروب‌های خطرناک همچون آبله و طاعون در برخی از شهرهای آمریکا توسط قرارگاه جنگ میکروبی ارتش این کشور به منظور بررسی الگوی توسعه باکتری‌ها اشاره کرد.

همچنین موارد فراوانی وجود دارد که برخی از سلاح‌های میکروبی به دلیل عدم نگهداری مناسب و اتفاقات غیرقابل کنترل به محیط خارج نشر کرده و باعث کشته شدن افراد بی‌گناه شدند.

* از بلغارستان با عشق

در سال 1978 «گئورگی مارکوف» یکی از ناراضیان دولت بلغارستان در نزدیکی خانه خود و در یک ایستگاه اتوبوس بوسیله یک چتر مجروح شد.

مارکوف پس از این جراحت، بلافاصله سلامتی خود را از دست داد و 4 روز بعد درگذشت. بعدها مشخص شد این چتر، آغشته به سم بسیار خطرناک «ریسین» است.

از نمونه دیگر استفاده از این سم می‌توان به ارسال نامه‌هایی آغشته شده به آن به دفتر باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا و چند سناتور این کشور اشاره کرد.

همچنین ترور «خالد مشعل» رئیس دفتر سیاسی حماس در سال 1997 در اردن که با تلاش محافظان وی ناکام ماند و نیز ارسال نامه‌های آلوده به باکتری سیاه زخم در سال 2001 که موجب مرگ 5 نفر و آلودگی 17 نفر به این باکتری شد، از نمونه‌های دیگر استفاده از سلاح‌های میکروبی برای امور ضدامنیتی بوده است. گرچه بعدها مشخص شد نامه‌هایی که در آن از میکروب سیاه زخم استفاده شده، توسط یکی از محققان ارتش آمریکا که در بخش تسلیحات میکروبی این کشور کار می‌کرده منتشر شده است که وی نیز پیش از دستگیری و مشخص شدن نقش‌اش در آن، خودکشی کرد.

* نامه و دست دادن ممنوع

تاکنون روش‌های گوناگونی برای حفاظت از جان شخصیت‌ها و همچنین جلوگیری از انتشار عوامل بیماری‌زا توسط گروه‌های تروریستی به کار گرفته شده است.

البته برخی از این روش‌ها به صورت عمومی و جهت مقابله با هرگونه تهدید بیولوژیک به کار می‌رود که از جمله می‌توان به بررسی مرسولات و نامه‌های ارسال شده به دفاتر مقامات عالی‌رتبه و استفاده از سیستم‌های مجازی برای جلوگیری از هرگونه انتقال باکتری، ضد عفونی کردن مرسولات توسط سیستم‌های اشعه ایکس و گاما در مواردی که نیاز به استفاده از آن وجود داشته باشد و همچنین توجیه مقام مسئول در خصوص توجه به تهدیدات موجود در این باره اشاره کرد.

همچنین بسیاری از خودروهای حامل شخصیت‌ها اغلب به گونه‌ای درزبندی شده‌اند تا امکان نفوذ باکتری‌‌ها و عوامل بیماری‌زای مهاجم در صورت استفاده به حداقل خود برسد.

در ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی تمام مرسولات پستی ابتدا دپو، قرنطینه و در مواردی ضد عفونی شده و سپس وارد چرخه بررسی اداری در مجموعه تحت حفاظت می‌شوند.

* پادزهرها و واکسن‌ها؛ سلاحی برای مقابله

همچنین دپوی واکسن‌ها و سرم‌های ضدویروس و ضدباکتری برای استفاده در مواقع لازم و ضروری جزو یکی دیگر از راهکارهای مقابله با حملات تروریستی اینچنینی به شمار می‌رود.

از این‌رو در طول چند سال گذشته سرمایه‌گذاری‌های بسیار سنگینی در خصوص صنعت واکسن‌سازی به خصوص در مراکز نظامی از سوی کشورهای غربی صورت گرفته است.

در ایران صنایع واکسن در این زمینه بسیار مؤثر بوده است گرچه به همین دلیل صنایع واکسن‌سازی ایران به بهانه توسعه سلاح‌های بیولوژیک از سوی کشورهای غربی مورد تحریم‌های یکجانبه قرار گرفتند، با این حال تاکنون محققان ایرانی به پیشرفت های موثری درباره دسترسی به پادزهرهای تسلیحات بیولوژیک رسیده‌اند.

* ترور با بیماری سرطان

در ایران گزارش رسمی در خصوص استفاده از سلاح‌های میکروبی در جبهه‌های جنگ و یا ترور شخصیت‌ها گزارش نشده است.

با این حال در سال‌های دهه 60 آیت‌الله ربانی املشی دادستان کل کشور به دلیل استفاده از مواد سرطان‌زا به این بیماری مبتلا و به شهادت می‌رسد در نهایت پس از تحقیقات فراوان گروهک مهدی هاشمی مسئول این اتفاق شناخته شد.

اواسط دی ماه سال 84 نیز سعید کاظمی آشتیانی رئیس پژوهشکده رویان بر اثر آنچه سکته قلبی اعلام شد، درگذشت اما وقتی رهبر معظم انقلاب در سخنرانی ابتدای امسال خود در جمع زائران و مجاوران حرم رضوی از وی با عنوان «شهید» یاد کردند، این گمانه‌زنی‌ها تقویت شد که رئیس پژوهشکده رویان بر اثر اتفاقی از جنس ترورهای بیولوژیکی به شهادت رسیده باشد.

در روزهای اخیر نیز برخی اخبار غیررسمی در این حوزه و درخصوص برخی افراد منتشر شد که اگرچه این موضوعات از سوی مقامات و نهادهای مربوطه نه تایید و نه تکذیب شده است، اما به نظر می‌رسد این جنس از تهدیدات -همانطور که فرمانده کل سپاه پیشتر اعلام کرده بود- در مرحله جدیدی، مقامات جمهوری اسلامی را هدف قرار داده و جا دارد تا با دقت و سخت‌گیری بیشتری به این موضوع نگریسته شود.