انتخابات به کام امپراطورنما/ تقسیم بندی ازعوامل پیروزی این حزب عدالت و توسعه

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- حزب عدالت و توسعه پس از 14 سال، دوباره پیروز بی چون وچرای انتخابات پارلمانی ترکیه شد. حزبی که بیش از یک دهه در همه انتخابات های ترکیه در هر سطحی اعم از مجلس، شهرداری ها و نهادهای محلی و نیز در انتخابات ریاست جمهوری پیروز بلامنازع بوده است.

حضور بیش از یک دهه ای این حزب در عرصه سیاست ترکیه بی شکک با فرازونشیب های فراوانی روبه رو بوده است؛ تحولاتی که کم وبیش در حیات و ممات این حزب تاثیرگذار بوده اند. به طور معمول گفته می شود هر جریان یا حزبی یک دوران تدریجی رشد دارد و بعد از آن هنگامه اوج آن فرا می رسد و پس از این مراحل دوگانه زمان افول خود را پیش رو می بیند. به همین منظور بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران پس از شکست نسبی آک پارتی (حزب عدالت و توسعه) در انتخابات ژوئن گذشته معتقد بودند که همان روند بالا برای این حزب نیز در جریان است.

پیروزی سایر احزاب مثل حزب جمهوری خلق، حزب دمکراتیک خلق وحزب حرکت ملی در انتخابات پارلمانی گذشته را به مثابه نقطه آغاز پایان هژمونی این حزب قلمداد نمودند. چندماه گذشت و ما شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی در ترکیه بودیم و اما این بار با پیروزی مجدد حزب عدالت و توسعه پی برده شد که با تمام فراز و فرود ها باز هم این حزب محبوب ترین حزب در ترکیه می باشد. البته نباید نادیده انگاشت که عواملی همچون برخی سیاست های اشتباه این حزب، تمامت خواهی شخص رجب طیب اردوغان، بی ثباتی و ناامنی پیش از انتخابات و نیز شکست نسبی در انتخابات هفتم ژوئن، رای و نظر هر تحلیلگری را به سمت این پیش بینی سوق می داد که ستاره بخت آک پارتی روبه خاموشی گراییده است و شکست در انتخابات 10 آبان را به عنوان شکست حتمی برای این حزب پیش بینی می کردند.

اما همانطور که دیدیم این حزب بار دیگر به عنوان پیروز انتخابات شناخته شد و یکه تاز عرصه سیاست این کشور شد. انتخابات هفتم ژوئن در ترکیه که منجر به ایجاد پارلمانی غیر یک دست و متفرق شد، به مثابه شکستی بود که سران حزب عدالت و توسعه را به تجدید نظر در مورد سیاست های اتخاذی و بازسازی ساختار خود سوق داد و به گفته صاحب نظران، تنبیهی سخت اما بیدار و هوشیار کننده برای آک پارتی به شمار می رفت.

مقصود ما در این نوشتار بررسی علل و عوامل پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی اخیر ترکیه می باشد، در پایان نیز برخی چشم اندازهای آینده سیاست های این حزب به اختصار بررسی می کنیم.

تقسیم بندی اولیه عوامل پیروزی این حزب را می توان این گونه عنوان کرد؛

1) نقش کارگزار

 2) نقش عملکرد های این حزب

1) نقش کارگزار؛ 

در این بخش به جهت جلوگیری از طولانی شدن کلام تنها بر شخص اول این حزب یعنی رجب طیب اردوغان تکیه می شود. رئیس جمهور کنونی ترکیه یعنی اردوغان را باید یکی از عوامل مهم پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی دانست. نام این مرد را باید قرین اصلاحات و تغییرات زیرساختی و بزرگ در ترکیه قلمداد نمود و به همین دلیل است که بسیاری از مردم او را با کما مصطفی آتاتورک قابل مقایسه می دانند و حتی وی را جانشین او به شمار می آورند.

علت اقبال مردمی که در چندسال اخیر متوجه اردوغان شده را باید در اقدامات اساسی او در ترکیه جستجو نمود. ازنهادینه کردن دمکراسی تا حذف نظامیان از صحنه سیاسی این کشور از اقدامات مهم اردوغان باید به شمار آورد. البته اختیارات وسیع او در این زمینه بسیار اثرگذار بوده بطوریکه حتی برخی از رسانه های مخالف این حزب در ترکیه، اردوغان را به دیکتاتوری، تمامیت خواهی و ترویج دسپوتیسم متهم می کنند و حتی برخی دیگر، اقدامات عملکرد اردوغان را بزرگترین علت شکست این حزب در انتخابات گذشته می دانند.

اما حالا این بزرگ ترین علت شکست انتخابات هفتم ژوئن را (البته به زعم برخی) را باید یکی از مهم ترین عوامل پیروزی این حزب در انتخابات اخیر به شمارآورد. بسیاری بر این باورند که او یک رهبر کاریزماتیک و توانمند برای اداره ترکیه است و پس از آتاتورک هیچ رهبر دیگری به اندازه اردوغان نتوانسته توجه مردم ترکیه را به خود جلب کند. در پرتو مقایسه اردوغان با آتاتورک گفته می شود که کمال آتاتورک، ترکیه را بانظام سکولار و جمهوریت آشنا کرد و اردوغان نیز دمکراسی را در این کشور نهادینه نمود و دمکراسی در دوران وی دچار یک جهش ساختاری شده است. با این اوصاف اما نباید از یاد برد که علت اصلی شکست این حزب در انتخابات هفتم ژوئن را به اردوغان نسبت می دهند و حتی از آن شکست به عنوان ((تنبیه اردوغان)) از سوی مردم، یاد می کنند.

اما در وهله دوم بررسی عملکردهای این حزب را در طول چندسال اخیر از نظر می گذرانیم؛

1) رشد بالای اقتصادی ترکیه در دهه گذشته؛

بررسی های اقتصادی از اوضاع ترکیه نشان می دهد که در ده سال اخیر، این کشور از لحاظ اقتصادی رشد بسیار بالایی داشته است. به عنوان مثال، رشد سرانه درآمد سالیانه در سال 2003 نزدیک به سه 3600 هزار دلار بوده ولی در چند سال اخیر به بیش از ده هزار دلار رسیده است. در طول سالهای اخیر آک پارتی حتی توانسته بدهی 23 میلیارد دلاری صندوق بین المللی پول را نیز عودت دهد.

عده ای نیز در بررسی های اقتصادی نقش شخص اول این حزب یعنی اردوغان را نادیده نمی گیرند به طوریکه او را به عنوان کسی معرفی می کنند که توانسته ترکیه را به عنوان کشوری که از لحاظ اقتصادی ورشکسته بوده و به کشوری موفق و قدرتمند در حوزه اقتصاد تبدیل کند.

تا پیش از روی کارآمدن آک پارتی در ترکیه، نرخ تورم دورقمی، نرخ بیکاری بالا و نیز درآند سرانه همانطور که گفته شد بسیار پایین بوده است اما در دولت اردوغان نرخ تورم یک رقمی شده، بیکاری کاهش یافته و ترکیه به لحاظ اقتصادی به سطح بالایی ارتقا یافته است. پس با این نگاه عامل اقتصادی را می توان یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگزار در اکثری بودن آرای حزب عدالت و توسعه به شمار آورد به گونه ای که برخی کارشناسان مسائل اقتصادی، به وجود رابطه ای مستقیم بین رشد اقتصادی و رشد آرای این حزب اعتراف کرده اند.

به عنوان مثال در سال 2009 به دلیل کاهش رشد اقتصادی ترکیه، میزان آرای این حزب نیز در انتخابات محلی ترکیه کاهش یافت و همچنین پس از شکست این حزب در انتخابات هفتم ژوئن شاهد نابسامانی اقتصادی و نیز کاهش شدید ارزش پول ملی ترکیه در مقابل ارزهای خارجی بودیم که از همین رهگذر می توان عامل اقتصادی را یکی از علل مهم سرافرازی این حزب در انتخابات اخیر دانست.

2) تلاش برای افزایش امنیت اخلاقی در جامعه؛

با ظهور مصطفی کمال آتاتورک در ترکیه و بنیان گزاری نظام جمهوری در این کشور، تعالیم اسلامی در ترکیه به حاشیه رانده شدند. پان ترکیسم و غربگرایی شدید رهبران ترکیه تا پیش از این رفته رفته موجب شد ترک بودن بر مسلمان بودن ارجحیت و ارزش بیشتری پیدا کند و اصولی همچون لائیسم، کمالیسم و توجه به مفاهیم و شیوه های غربی جای دیگر ارزش های سنتی و بومی ترکیه را بگیرد. اما با تثبیت قدرت حزب عدالت و توسعه تلاش برای جاری ساختن اصول اخلاقی در زندگی جامعه به نحو جدی آغاز شد، به گونه ای که در طول سالهای گذشته محدودیت های ویژه ای بر فروش و توزیع مشروبات الکلی در معابر و اماکن عمومی وضع کرده و علاوه بر این ها با اختصاص اعتبارات دولتی به آموزشگاه ها و مراکز دینی و نیز به کارگرفتن کادرهای دینی در نهادهای دولتی عملا نشان داده است که ضمن پایبندی به اسلام (البته با تفسیر ترکی از آن)، سر سازگاری با لائیک ها و چپ ها ندارند.

نکته قابل توجه دیگر در این زمینه این است که اغلب سران این حزب و دیگر کادرهای مهم آنها، خود و خانواده شان بر اساس تعالیم اسلامی زندگی می کنند.

3) عدم استقبال مردم از دولت ائتلافی؛

تجربه سیاسی ثابت کرده است دولت هایی که از کابینه ای یکدست و همسو بهره می برند، بهتر می توانند شرایط ثبات و آرامش و حرکت به سمت اهداف و منافع ملی را تامین کنند. باتوجه به این مهم، مردم ترکیه که از لحاظ روانشناختی تا حدودی دوستدار افراد مقتدر هستند نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

به همین دلیل است که حزبی همچون آک پارتی در طول سالیان گذشته توانسته علاوه بر رفع نیاز اولیه امنیت و حفظ ثبات در زمینه های مختلف اعم از سیاسی و اقتصادی و... بسیاری از اصول سیاست روز جهان را در ترکیه به اجرا در آورد و از این رو درصد اقبال بیشتری نسبت به سایرین در بین مردم داشته باشد. مردم ترکیه نیز رویکرد خوبی نسبت به دولت ائتلافی نداشتند زیرا با وجود اختلاف های عمیق بین 4 حزب اصلی (یعنی؛ عدالت و توسعه، دمکراتیک خلق، جمهوری خلق و حرکت ملی) به نفع آنها نبود تا دولتی ائتلافی شکل یگیرد.

حکومت اوتلافی حکومت بی ثباتی خواهد بود و نخواهد توانستدر صحنه سیاست و اقتصاد ثبات ایجاد کند، برنامه ریزی بلند مدت داشته باشد و یا تغییر و تحول بنیادی ایجاد بکند. به دلیل همین رویکرد مردمی بود که آک پارتی سعی نمود با برجسته کردن ثبات و استقرار سیاسی، اقتصادی و امنیتی قبل از انتخابات هفتم ژوئن رقبای خود را مسئول بحران های موجود در کشور معرفی کند، این رفتار حزب عدالت وتوسعه ما را به طرح یکی دیگر از علل پیروزی آنها که همانا ((امنیتی کردن فضای داخلی قبل از انتخابات)) است، سوق می دهد.

4) ایجاد فضای امنیتی پیش از انتخابات و بهره برداری از شکاف اجتماعی ناشی از آن؛

یکی از سیاست های سنتی حزب عدالت و توسعه در رقابت های انتخاباتی گذشته بهره برداری از نقطه نظر روانشناسی مردم ترکیه می باشد. همانگونه که ذکر شد مردم ترکیه نسبت به ثبات و امنیت داخلی بسیار حساس اند، به همین دلیل حزب حاکم در برهه های مختلف سعی نموده تا نعمت ثبات و امنیت ناشی از وجود و اقدامات خود را برجسته کند و در مقابل، مسئولیت ناامنی ها و بی ثباتی ها را توسط دستگاه های تبلیغاتی خود متوجه احزاب رقیب خود کند. به عنوان مثال انفجارهای اخیر در ترکیه و احتمال وجود رد پای آک پارتی در آنهابرآمده از همین نگاه است به طوری که پس از آن شاهد بودیم انتقادات و اتهامات گسترده ای علیهه احزاب رقیب به راه انداختند.

البته همانطور که میدانید محافظه کارترین نیروی هرکشوری مردم هستند وآنها تمایل ندارند رفتارهای رادیکال به صورت مستمر ذر ساختار سیاسی شان باقی بماند، به همین دلیل به جای ریسک و انتخاب دیگر بازیگران داخلی ترکیه ترجیح دادندکنشگر قدیمی و مطمئن را برگزینند. باتوجه به طولانی شدن کلام و البته بررسی موارد مذکور که مهمترین علل بودند دو مورد دیگر را به اختصار می توان اینگونه نام برد؛

- اختلاف افکنی بین صفوف سایر احزاب

- حمایت های آمریکا و همسویی سیاست های حزب عدالت و توسعه با اهداف منطقه ای آمریکا در خاورمیانه که این موضوع جدی بوده و نیاز به مجال جداگانه ای دارد.

ثبات، همبستگی درونی و وحدت این حزب بی شک عامل مهم دیگری در پیروزی آک پارتی بوده است.

با بررسی علل و عوامل بالا به این نکته پی می بریم که حزب عدالت و توسعه با سابقه چندین ساله خود در عرصه قدرت، توانست با در اختیار داشتن تمامی امکانات اعم از سیاسی، اقتصادی، تبلیغاتی و ... رقبای خود را در انتخابات بار دیگر شکست دهد. فرصتی پیش آمده تا این حزب بی هیچ وقفه ای سیاست های خود را در همه عرصه ها پیش ببرد و از این رهگذر به آرزوهای دیرینه خود جامه عمل بپوشاند.