به گزارش پارس به نقل از جهان، یکی از رسوم تاریخی و فنون ادبی، پیدا کردن "ماده تاریخ" برای حوادث و رویدادهای خاص تاریخی است که گاه به نثر و گاه به نظم صورت می‌گیرد؛ بدین گونه که، کلمه یا جمله مناسب و معنی‌داری پیدا می‌کنند که به حساب جمل یا به تعبیری روشن‌تر، به حساب حروف مقطعه ابجد مجموعه شماره‌های اعداد آن با تاریخ واقع برابر باشد.

برای نمونه، بر سر در ورودی مجلس شورای ملی سابق، عبارت "عدل مظفر" نقش بسته بود که طبق محاسبه حروف ابجد، با تاریخ تاسیس مجلس شورای ملی در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار در سال ۱۳۲۴ق برابر می‌شود.

پیدا کردن ماده تاریخ مناسب، همواره میدان وسیعی برای هنرنمایی ادبا و امتحان ذوق‌ها بوده است و لطف کار زمانی به اوج خود می‌رسد که ماده تاریخ، صورتا در قالب شعر عرضه شود، و معنا نیز با نوع حادثه و زمان و مکان و قهرمان آن تناسب تام داشته باشد؛ از این روی یکی از تجلیات مهم ذوق لطیف ایرانی در طول تاریخ، در همین میدان بروز و ظهور یافته است.

فن ماده تاریخ از ظرائف فنون شعریه است و اغلب، آن را مانند موسیقی و نقاشی و امثال آنها دانسته‌اند و مربوط است به حساب ابجد یا حساب جمل، و در زمان‌های بسیار قدیم نزدیک به اوایل اسلام، به حساب ابجد یعنی با حروف مقطعه تاریخ گفتن معمول بود. بعدا حساب جمل در میان شعرا و ادبای عرب و عجم جاری و معمول گردیده و عمده شیوع آن از قرن پنجم هجری بوده است.

حسن عمده ماده تاریخ آن است که در قالب شعر و جملات لطیف و ظریف گفته‌اند و مشتمل بر لطایف ادبی و صنایع شعری است و خاطرها به ضبط آن در حافظه بیشتر مایل و راغب می‌شوند و این عمل یک نوع ورزش فکری و ریاضت ادبی است و می‌توان گفت ماده تاریخ هر واقعه صحیح‌ترین و روشن‌ترین تاریخ آن واقعه است؛ زیرا اغلب آنها حین وقوع حادثه گفته شده، وانگهی گویندگان متعدد، تاریخ واقعه‌ای را به عبارات مختلف گفته‌اند که دال بر صحت تاریخ آن واقعه است.

برخی از ماده تاریخ‌های جالب، به نقل از "مواد التواریخ" نخجوانی:

۱. ماده تاریخ ولادت علامه مجلسی: "جامع کتاب بحارالانوار"=۱۰۳۴.

۲. ماده تاریخ ولادت شاه اسماعیل صفوی: "طلوع نیر شاه اسمعیل"=۸۹۲ و نیز: "بدو دولت قزلباش".

اما یکی از ماده تارخ های جالب که کمتر هم به آن توجه شده، ماده تاریخی است که ریاضی یزدی، شاعر عصر پهلوی، در مورد تاج‌گذاری محمدرضا ساخته است: "روزجلوس یزید"!

دکتر سعید سادات می‌نویسد:

روز چهارم آبان ۱۳۴۶ که محمدرضا شاه تاج‌گذاری پر هزینه‌ای کرد، در آن سال خیرین! به تقویم قمری چهارم آبان مصادف با ۲۲ رجب را "روز جلوس یزید" دانستند و این مضمون را همین شاعر چنین به نظم درآورد:

گرچه نجم الممالک مصباح/ مرد و در زیر خاک‌ها پوسید

لیک تقویم سال جاری او/می‌کند این عقیده را تایید

رو بخوان چارم آبانش را/تا شود بر ارادت تو مزید

روز چار آبان عزتشان/تاج شاهی به سر نهاد یزید

باز با تاج آریامهری/عهد شوم یزید شد تجدید!

منبع: کتاب ذوق لطیف ایرانی/ علی ابوالحسنی(منذر)/ کانون اندیشه جوان

تقویم دولت زمان و مکان مجلس شورای نقاشی