واقعیات PMD و اهمیت آن در مذاکرات هسته ای

به گزارش پارس حمید بعیدی نژاد رییس تیم کارشناسی مذاکره کننده ایران با انتشار یادداشتی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام به بیان واقعیات پی ام دی و اهمیت آن در مذاکرات هسته ای پرداخت.

 در این یادداشت می خوانیم:

1- طرح روزمره بحث بازرسی از تاسیسات نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته ای از موضوعاتی هستند که تقریبا هر روز توسط رسانه ها و در اظهارات مقامات رسمی و غیر رسمی سیاسی و نظامی کشور مورد اشاره قرار می گیرد که خود نشان دهنده اهمیت ویژه آن برای کشورمان می باشد. در عین حال در طرح ابعاد مختلف موضوع گاهی اشتباهاتی صورت می گیرد که نه تنها تصویرد نادرستی از ابعاد این موضوع ارایه می نماید بلکه افکار عمومی را نیز دچار سردرگمی و نگرانی می کند که به تبع آن برخی ابراز نظراتی نیز در سطح کشور انجام گرفته است. هدف این یادداشت روشن ساختن برخی جنبه های موضوع برای افکار عمومی می باشد که امید است مفید واقع شود.

٢- مهمترین خلط مبحثی که در بحث بازرسیها از تاسیسات نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته ای صورت میگیرد، خلط بحث پی ام دی با محتوای مذاکرات هسته ای میباشد. آقای دکتر ظریف در همان ابتدای طرح موضوع بازرسیها و مصاحبه ها، در یکی از صحبتهای مطبوعاتی خود به جدایی این مباحث از محتوای مذاکرات هسته ای اشاره فرمودند اما متاسفانه چندان توجهی به آن نگردید. آقای دکتر عراقچی نیز در ذیل توضیحات مبسوطی که در چند نوبت پیرامون موضوع ارائه نمودند به این خلط مبحث اشاره نمودند. ولی ادامه نوع طرح موضوع در مقالات و سخنرانیها و موضعگیریها نشان میدهند که هنوز این خلط مبحث وجود دارد.

٣- یکی از مهمترین آثار این خلط مبحث ارتباط دادن مستقیم بحث پروتکل الحاقی به موضوع بازرسیها و مصاحبه ها و شمولیت این پروتکل نسبت به امکان بازرسی از تاسیسات نظامی و مصاحبه با دانشمندان می باشد. در حالیکه بحث بازرسی از تاسیسات نظامی و انجام مصاحبه ها در چارچوب یک ابتکار عمل ویژه برای حل موضوع پی ام دی مطرح گردید، نه بعنوان یک چارچوب ثابت و پایدار در قالب محتوای تفاهم هسته ای که بعد بخواهد در قالب پروتکل الحاقی تعریف شود.

٤- یکی از اولین اصولی که ایران و کشورهای ١+٥ از همان ابتدای مذاکرات با آن توافق داشتند این بود که در تفاهم آینده هسته ای، ایران پروتکل الحاقی را بطور داوطلبانه و موقت اجرا خواهد نمود تا مجلس شورای اسلامی در زمان مناسب خود و البته با در نظر گرفتن اجرای تعهدات طرف مقابل، نسبت به تصویب پروتکل الحاقی تصمیم لازم را اتخاذ نماید. این توافق ناظر بر تصمیم کشورمان برای به تعلیق در آوردن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی میباشد که بدنبال ارجاع موضوع برنامه هسته ای کشورمان به شورای امنیت صورت گرفت.

طبیعی میباشد که با انعقاد یک تفاهم جامع در خصوص موضوع هسته ای کشورمان این انتظار وجود داشته باشد که ایران نیز به تصمیم قبلی خود یعنی اجرای داوطلبانه و موقت پروتکل الحاقی برگردد. با توجه به توافق کشورمان نسبت به این موضوع که در صورت حصول یک توافق جامع هسته ای، ایران با برگشتن به تصمیم قبلی خود اجرای پروتکل الحاقی را از سر خواهد گرفت، این به یکی از توافقات اصولی کشورمان با کشورهای مقابل تبدیل شده است. اهمیت این توافق آنست که بدون اجرایی شدن پروتکل الحاقی هر چند بصورت موقت، آژانس قادر به تایید صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران نخواهد بود، و این بمعنای شکست کل فرآیند حل و فصل موضوع هسته ای ایران خواهد بود.

٥- اما ربط دادن موضوع بازرسیها و مصاحبه ها به مفاد پروتکل الحاقی به این موضوع ختم نشد، بلکه به طرح مباحث مختلفی نسبت به ارائه تفسیرهای مختلف از پروتکل الحاقی پیرامون شمولیت بازرسی از تاسیسات نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته ای در پروتکل الحاقی انجامید، که اساسا نادرست بود. بگذارید یکبار دیگر یادآوری کنیم که پروتکل الحاقی بهیچوجه شامل مفادی در خصوص تعهد کشورها نسبت به پذیرش بازرسی از تاسیسات نظامی خود و یا ضرورت بازجویی از دانشمندان هسته ای نمیشود. نهایت چیزی که در پروتکل الحاقی آمده است، دسترسی مدیریت شده به سایتهای غیر هسته ای با هدف انجام نمونه گیریهای محیطی برای اثبات عدم فعالیت هسته ای در سایتهای اعلام نشده میباشد.

بدیهی است که کشورهای عضو آژانس حتی بر اساس توافقنامه عمومی پادمان که همه کشورهای عضو ان پی تی متعهد به پذیرش آن هستند میباید هر گونه فعالیت هسته ای خود را رسما به آژانس اعلام نمایندو وجود فعالیت هسته ای جز در برنامه های اعلام شده ممنوع میباشد. پس اگر شواهدی نسبت به وجود مواد هسته ای در تاسیسات اعلام نشده اعم از نظامی و غیر نظامی وجود داشته باشد آژانس فقط از طریق رویه های خاصی که وجود دارند میتواند در خواست دسترسی هدایت شده به آن تاسیسات نماید که کشور عضو نیز برای اثبات پایبندی خود به فقدان هر گونه برنامه هسته ای در تاسیسات اعلام نشده با انجام نمونه برداری محیطی موافقت مینماید.

خوشبختانه ایران هیچگاه با چنین روشهایی مشکل نداشته است، چرا که اصولا در ایران هر گونه برنامه هسته ای در تاسیسات اعلام شده هسته ای انجام میگیرد و کشورمان هیچگاه قصدی برای انجام برنامه هسته ای در تاسیسات غیر اعلام نشده ندارد که بخواهد با رویه های تثبیت شده دسترسی مدیریت شده آژانس مشکلی داشته باشد.

چند سال بعد 'رایزنز' خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز در کتابی که در سال دو هزار و شش در آمریکا منتشر نمود، از این امر پرده برداشت که او سندهایی را در اختیار دارد که نشان میدهند سازمان سیا برای اجرای منویات دولت آمریکا برای دخالت احتمالی در ایران نیز، پروژه ای برای مستند کردن تلاش ایران جهت دستیابی به سلاح هسته ای را بطور جدی پیگیری می کند تا در صورت قصد انجام این دخالت نظامی آنرا به تلاش ایران به تولید سلاح هسته ای مستند نماید.

6-پروتکل الحاقی یک تفاهم ویژه با ایران نیست بلکه یک سند مهم بین المللی است که مذاکرات آن چندین سال در قالب مذاکرات میان کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی اتمی با حضور همه کشورها از جمله ایران در وین بطول انجامیده است. کشورهای جنبش عدم تعهد نقش مهمی در تدوین این سند داشتند و توانستند در مذاکرات طولانی که انجام گرفت بسیاری از زمینه های امکان سوءاستفاده از ابزارهای آژانس برای دخالت در فعالیتهای غیر هسته ای از جمله در تاسیسات نظامی را بگیرند و مفاد آنرا از متن پروتکل حذف نمایند.

امروزه بیش از صد و بیست کشور به عضویت این پروتکل در آمده اند و چندین کشور نیز پروتکل را نیزامضا کرده اند که آنرا بطور موقت اجرا میکنند. بنا براین تلاش برای تفسیر پروتکل الحاقی بنحوی که بخواهد شامل تعهد کشورها به بازرسی از تاسیسات نظامی و یا انجام بازجویی از دانشمندان هسته ای بشود کاملا اشتباه میباشد، چون چنین اصولی در پروتکل الحاقی وجود ندارد.

٧- اما پس ریشه بحث بازرسی از تاسیسات نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته ای از کجاست؟ جواب آن این است که این ریشه در حل بحث پی ام دی است. اما پی ام دی چیست و چه موقع مطرح شده است؟

٨- بحث پ ام دی ادعای کشورهای غربی در انجام برنامه نظامی هسته ای به قصد تولید و توسعه سلاح هسته ای میباشد که ریشه تاریخی آن به سالهای قبل از سال هشتاد و دو شمسی و دو هزار و سه میلادی بر میگردد.

سرویس های اطلاعاتی آمریکا و کشورهای غربی همواره در سالهای اخیر ایران را متهم نموده اند که طی سالهای قبل از دو هزار و سه بخش نظامی ایران تحت هدایت برخی از فرماندهان خاص کشور درگیری پروژه مخفی گسترده ای برای تولید سلاح هسته ای بوده است. برای آنکه آن کشورها ادعای نادرست خود را نیز اثبات نمایند ملغمه ای از اطلاعات مستند به سرویسهای جاسوسی خود را به آژانس ارائه نموده اند که ایران همه آنها را ساختگی میداند.

لازم به توضیح نیست که همان سالها، سالهایی است که دولت جنگ طلب آمریکا بدنبال زمینه سازی جهت دخالت در کشورهای منطقه بود که حمله به عراق نیز دقیقا با همین بهانه تلاش عراق برای دستیابی به سلاحهای کشتارجمعی صورت گرفت.

٩- آمریکا و متحدین نظامی آنها در ناتو در قالب یک همکاری سازماندهی شده توسط سرویسهای اطلاعاتی سیا و موساد و با سوء استفاده کامل از سازمان منافقین، به این ترتیب پروژه ای را برای متهم ساختن ایران به دستیابی به سلاح هسته ای آغاز نمودند و در این قالب هزاران صفحه سند کتبی و عکس و تصویر ساخته و پرداخته نموده و همه را نیز به آژانس ارسال نمودند. بدین ترتیب با تکمیل ساختن این پروژه نیز با توجه به فشار کشورهای قدرتمند بر آژانس ، در سال دو هزار و یازده یعنی همزمان با اوج گرفتن خصومت علیه کشورمان با وضع شدید ترین تحریمهای یکجانبه و چند جانبه، با فشارهای سیاسی کشورهای غربی، آژانس بین المللی انرژی اتمی به ارائه یک دادخواست سیاسی علیه ایران پرداخت که در ذیل دوازده بخش اتهامات این کشورها علیه ایران را منظم و طبقه بندی نمود. این کیفرخواست سیاسی که اتهامات گسترده ای را علیه ایران مطرح می نمود در پی اثبات این ادعا بود که ادعای تلاش ایران به دستیابی به سلاح هسته ای را اولا مستند نماید و بعد آنکه آنرا با انتشار آن به صورت گزارش مدیر کل آژانس رسمیت بدهد.

١٠- هیچ تردیدی در اینکه حل و فصل اتهامات ساختگی علیه ایران فقط در یک تفاهم سیاسی ممکن است وجود ندارد، وگرنه بحث و بررسی این موضوع هر چقدر هم که طول بکشد نمیتواند به رفع این اتهامات کمکی نماید. طرفهای مذاکرات هسته ای ایران نیز با درک همین اصل، در جریان مذاکرات پیشنهاد نمودند که ایران و ١+٥ راه حلی برای این موضوع بیابند، چون آنها هم انگیزه داشتند که همزمان با حصول تفاهم جامع هسته ای با ایران، موضوع اتهام تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای را نیز حل و فصل نمایند.

بر این اساس پیشنهاد نمودند که ایران با اتخاذ برخی اقدامات مشخص، امکان حل و فصل نهایی موضوع را فراهم نماید. منظور آنها این بود که ایران به انجام برخی اقدامات مشخص که ایران و اعضای ١+٥ با توافق مشترک در مذاکرات آنهارا مشخص می نمودند، مبادرت مینمود و بعد بدون آنکه پیگیری دیگری از سوی آنها صورت بگیرد، پرونده این موضوع برای همیشه در آژانس بسته میشد. ایران اعلام کرد که با آنکه ایران مبنای موضوع این پرونده را ساختگی میداند ولی برای کمک به حل موضوعی که چندین سال است که بین ایران و آژانس موضوع مناقشه است، از نظر روش کار این هدف را قابل حصول میداند اما توافق در خصوص آن به این امر بستگی دارد که اقداماتی که از ایران انتظار میرود چه اقداماتی باشد. آنها قول دادند که این موضوع را با توجه به حساسیت ویژه آن در سطح کشورهای ١+٥ بحث و هماهنگ نموده و در موقع مقتضی نظر نهایی خود را به ایران اطلاع دهند.

١١- در دور ماقبل صدور بیانیه مطبوعاتی در لوزان، کشورهای ١+٥ طرحی را به ایران ارائه نمودند که شامل بازرسی از چند نقطه محدود از جمله دو تاسیسات نظامی و انجام مصاحبه با تعدادی از مقامات نظامی و متخصصین هسته ای بود که اسامی آنها به انواع مختلف به صورت مستقیم و غیر مستقیم در گزارش آژانس مطرح شده بود. آنها مطرح نمودند که در صورت اعطای دسترسی به این محلها و امکان فراهم نمودن مصاحبه آژانس با این افراد از نظر آنها پیگیری بحث اتهامات گذشته علیه ایران پایان می یابد. به محض طرح این پیشنهاد، ایران با شدیدترین وجه ممکن این پیشنهاد را توهین آمیز دانسته و آنرا را رد نمود و اعلام کرد که حتی حاضر به دریافت رسمی آن نیز نیست. در عین حال کشورهای ١+٥ از نمایندگان ایران درخواست نمودند که علیرغم مخالفت صریح خود نظر ١+٥ را به مقامات ایران ارائه نمایند.

١٢- عکس العمل شدید مقام معظم رهبری در رد درخواست این کشورها برای بازرسی از تاسیسات نظامی و مصاحبه با دانشمندان ایرانی واکنشی کاملا صحیح و دقیق بود. تیم مذاکره کننده هسته ای افتخار میکند که با درک کامل موضع نظام و رهبری همین موضع را حدود سه ماه پیش بمحض دریافت پیشنهاد به طرف مقابل اعلام نموده بود. این یکی دیگر از برگه های افتخار آمیز تلاش تیم مذاکره کننده هسته ای است که طرف مقابل مذاکرات ما نیز برای چندمین بار برایش ثابت شده باشد که موضعی که اعضای تیم مذاکراتی به آنها اعلام مینمایند، برگرفته از برداشتهای شخصی آنها نیست بلکه منبعث از درک عمیق آنان نسبت به مواضع اصولی نظام و رهبری معظم آن میباشد.

١٣- متاسفانه در حالیکه مواضع قدرتمندانه تیم مذاکرات هسته ای در سطح بالای مسؤولین عالی نظام مورد تقدیر قرار گرفت، عده ای از افراد غیر مطلع از تحولات پیرامون این موضوع، به جای تقدیر از تیم مذاکرات هسته ای کشورمان، انگار فرصت را برای عقده گشایی مغتنم دیدند و بدون آگاهی از روند طرح موضوع که بصورت کامل به مقامات عالی نظام گزارش شده بود، شدیدترین حملات را علیه تیم هسته ای کشورمان تدارک دیدند و به قول معروف فریادهایی که باید بر سر ارائه دهندگان طرح می کشیدند، ناجوانمردانه بر سر اعضای تیم مذاکرات هسته ای کشیدند، تظاهرات طراحی کردند و بی محابا خواستار قطع مذاکرات شدند.

هر چند با توجه به آنکه مقامات عالی نظام در جریان همه این تحولات و موضع اصولی و شجاعانه تیم مذاکرات هسته ای کشورمان قرار دارند، این مخالفتها، وارد آوردن تهمتها، و عقده گشاییها کوتاه مدت خواهند بود، اما به طرح برخی نگرانیها در سطح افکار عمومی دامن میزند که نتیجه آن چیزی جز بی اعتمادی به نهادهای اصلی کشور نیست.

١٤- از همگان انتظار میرود با درک شرایط خطیر کشور و در سال همدلی بین دولت و ملت، دست به دست هم دهند به مهر و ضمن دفاع از اصول و حقوق اساسی کشور، به مسؤولین کشور یاری برسانند تا در این برهه حساس مذاکرات هسته ای را تحت هدایت مقامات عالی نظام جمهوری اسلامی بویژه مقام معظم رهبری که با دقت و هوشیاری بر جریان مذاکرات اشراف دارند، بطور موثری پیش ببرد تا انشاالله اگر توافقی بدست آید، توافق ضامن حفظ حقوق اساسی ملت بزرگ ایران باشد.