پس از مرگ عبدالله، شاه جدید کیست؟/ واکنشها و بحران های پس از این مرگ

عربستان سعودی سحرگاه امروز با صدور بیانیه ای اعلام کرد که عبدالله بن عبدالعزیز ساعت یک بامداد جمعه درگذشت

ملک عبدالله ششمين پادشاه عربستان سعودی و دهمين فرزند عبدالعزيز بود. شبكه العربيه اعلام كرد كه ملک عبدالله که چند هفته اي است دچار بیماری شده در سن ۹۰ سالگی درگذشت. پیشتر و به دنبال وخامت حال عبدالله، دربار پادشاهی سعودی در بیانیه ای اعلام کرده بود که ملک عبدالله دچار التهاب ریوی (ذات الریه) شده که مستلزم قرار دادن لوله ای در ریه وی برای تنفس به صورت موقت است.

ملک عبدالله بن عبدالعزیز ششمین پادشاه عربستان سعودی و دهمین فرزندِ عبدالعزیز آل سعود، بنیانگذار عربستان جدید بود. وی در تاریخ اول اوت ۱۹۲۴ میلادی (۱۳۰۳ شمسی) در شهر ریاض متولد شد. ملک عبدالله پس از مرگ برادرش فهد بن عبدالعزیز، و از تاریخ اول اوت ۲۰۰۵ به‌مدت (۹ سال) پادشاه عربستان است.

ملک عبدالله از سال ۱۹۷۵ معاون دوم نخست وزیر بوده‌است پستی که در عربستان به ولیعهد بعدی تعلق می‌گیرد. از سال ۱۹۸۲ میلادی ولیعهد عربستان شد. البته وی از سال ۱۹۹۵ و پس از بیماری و زمین‌گیر شدن ملک فهد عملاً تمامی اختیارات یک پادشاه را در دست گرفت. وی همچنین ریاست هیأت وزیران و فرماندهی گارد ملی عربستان سعودی را نیز عهده دار بود. با مرگ عبدالله بحث جانشینی او مطرح است. پس از مرگ نایف برادرش، سلمان بن عبدالعزیز به عنوان ولیعهد پادشاهی سعودی انتخاب شده است.

شاه جدید عربستان کیست؟

سلمان بن عبدالعزیز آل سعود در ۳۱ دسامبر ۱۹۳۵به دنیا آمده است. او برادر ناتنی ملک عبدالله (پادشاه سابق عربستان) و بیست و پنجمین فرزند عبدالعزیز آل سعود و برادر تنی ملک فهد -پادشاه اسبق عربستان- و نایف و سلطان (دو ولیعهد سابق ملک عبدالله) است، لذا یکی از هفت برادران معروف به السدیری محسوب می‌شود.

سلمان در طول زندگی سیاسی خود مشاور مخصوص پادشاهان عربستان بوده و نقش ویژه‌ای در اداره امور داخلی این کشور داشته‌است. وی پس از ملک عبدالله، پادشاه عربستان و نایف بن عبدالعزیز که فوت کرد، فرد شماره سه خاندان آل سعود محسوب می‌شد و پس از مرگ سلطان بن عبدالعزیز، وزارت دفاع عربستان که همواره در دست ولیعهد بود به وی سپرده شد. پس از مرگ نایف بن عبدالعزیز در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۲، سلمان بن عبدالعزیز به عنوان ولیعهد عربستان و سومین ولیعهد عبدالله بن عبدالعزیز انتخاب شد. شیخ سلمان سه دوره امیر منطقه ریاض بوده‌است.

واکنشها به مرگ عبدالله

درپی اعلام خبر مرگ پادشاه عربستان سران کشورهای مختلف مرگ وی را به مقامات دولت ریاض و پادشاه جدید عربستان تسلیت گفتند.

بنابراین گزارش، باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا بلافاصله پس از مرگ ملک عبدالله با صدور پیامی درگذشت پادشاه عربستان را تسلیت گفت و تاکید کرد که ملک عبدالله رهبری شجاع و صادق بود. جان کری وزیر امور خارجه آمریکا هم همانند اوباما یکی از اولین کسانی بود که پیام تسلیتی به مناسبت مرگ پادشاه عربستان صادر کرد و این پیام تاکید کرد که واشنگتن دوست خودش را از دست داد.

جورج بوش پسر رئیس‌جمهور سابق آمریکا هم که روابط گرمی با خاندان پادشاهی عربستان داشت، در پی مرگ ملک عبدالله بیانیه‌ای صادر و عنوان کرده است که از شنیدن خبر «عمیقا ناراحت» شده است. وی در این بیانیه، پادشاه متوفی عربستان را «دوست و شریک عزیز» ایالات متحده توصیف و تصریح کرده است که او حمایت عربستان سعودی در طول حمله عراق به کویت در دهه ۹۰ را «هرگز فراموش» نمی‌کند فرانسوا اولاند رئیس جمهور فرانسه نیز در پیامی درگذشت پادشاه عربستان را تسلیت گفت و وی را مردی مهم برای تاریخ کشور عربستان عنوان کرد.

دیوید کامرون نخست وزیر انگلیس هم در پیامی در صفحه توئیتر خود مرگ پادشاه عربستان را تسلیت گفت. بان کی‌مون دبیرکل سازمان ملل هم با تسلیت مرگ پادشاه عربستان تاکید کرد که ملک عبدالله نقش مهمی در صلح در خاورمیانه داشت.

سران کانادا، ژاپن، پاکستان و هند هم مرگ پادشاه عربستان را به مقامات سعودی تسلیت گفتند. همچنین دفتر عبدالفتاح السیسی ریاست جمهور مصر هم با تسلیت خبر مرگ پادشاه عربستان سعودی، اعلام کرد که سفر برنامه ریزی شده عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور این کشور به داووس سوئیس لغو شده است.

براساس این گزارش، دولت مصر هم ۷ روز عزای عمومی در این کشور به مناسبت مرگ پادشاه عربستان اعلام کرده و السیسی نیز به عربستان سفر می‌کند تا در مراسم تشییع پادشاه شرکت کند. رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه هم با امروز با لغو سفرش به سومالی امروز به عربستان می‌رود تا در مراسم تشییع ملک عبدالله حضور پیدا کند.

عبدالله دوم پادشاه اردن هم با نیمه کاره رها کردن سفرش به داووس سوئیس برای حضور در مراسم تشییع پادشاه عربستان راهی این کشور شد. همچنین عبدالله اردن درپی مرگ پادشاه عربستان ۴۰ روز در این کشور عزای عمومی اعلام کرد.

پادشاه بحرین هم با تسلیت مرگ پادشاه عربستان سعودی ۴۰ روز عزای عمومی در این کشور اعلام کرد.

امارات متحده عربی نیز با تسلیت مرگ پادشاه عربستان، ۳ روز عزای عمومی در کشور اعلام کرد.

پادشاه کویت هم با تسلیت مرگ همتای سعودی خود تصریح کرد که یکی از بزرگان تاریخ جهان در گذشته است.

سلطان قابوس بن سعید پادشاه عمان نیز مرگ پادشاه عربستان را تسلیت گفت.

محمد ششم پادشاه مغرب هم در پایمی با تسلیت گفتن مرگ پادشاه عربستان تاکید کرد که ملک عبدالله زندگی خود را وقف مسائل جهان عرب کرد.

محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان نیز با تسلیت مرگ پادشاه عربستان به مقامات ریاض، ۳ روز عزای عمومی اعلام کرد.

نبیل العربی رئیس اتحادیه عرب نیز درگذشت پادشاه عربستان را به مقامات این کشور تسلیت گفت.

أحمد الطیب شیخ الأزهر در پیامی درگذشت پادشاه عربستان را تسلیت گفت و تاکید کرد: کسی نمی‌تواند مواضع ملک عبدالله در قبال مسائل منطقه عربی و اسلامی نادیده بگیرد.

شبکه تلویزیونی العربیه بامداد امروز اعلام کرد که پادشاه عربستان که در بستر بیماری به سر می‌بُرد، درگذشت.

براساس این گزارش، سلمان بن عبدالعزیز جانشین پادشاه متوفی سعودی شده است. ملک عبدالله ۹۰ ساله که پیشتر شایعاتی درباره مرگ وی منتشر شده بود، در هفته های اخیر به علت بیماری تحت مراقب بود و بامداد امروز جمعه بالاخره درگذشت. ملک عبدالله از سال ۲۰۰۵ پس از مرگ شاه فهد پادشاه عربستان بوده و پس از ۱۰ سال سلطنت بر عربستان درگذشت.

چالش های پیش روی آل سعود
یکی از مسائل مهمی که از ابتدا خاندان آل سعود در عربستان با آن مواجه بوده اند رقابت شاهزادگان عربستانی برای کسب مقام و منصب های بالا بوده است که این موضوع در آینده نیز ادامه خواهد یافت. همچنین احتمال افزایش قیمت نفت نیز وجود دارد. آن گونه که رویترز اعلام کرده امروز قرارداد مربوط به معاملات نفت خام آمریکا در غرب تگزاس برای تحویل ماه مارس روز جمعه با یک دلار و ۴۵ سنت افزایس، به۴۷.۷۶ دلار رسید.

همچنین تغییرات جدید در هرم بالای ساختار سیاسی عربستان زمانی رخ می دهد که ریاض هم در داخل و هم در خارج از مرزهای کشور با چندین چالش عمده مواجه است. جهان عرب در حال روبرو شدن با یکی از دشوارترین دوره‌های حیات خودش است، و ثبات سیاسی در عربستان سعودی دارای پیامدهای بسیاری برای دیگر کشورهای عربی خواهد بود. تا کنون، عربستان و دیگر کشورهای منطقه خلیج فارس از درآمدهای سرشار حاصل از فروش نفت و گاز بهره می‌بردند تا صحنه و شرایط سیاسی منطقه را شکل دهند. خاندان‌های سلطنتی در منطقه، به کمک این درآمدها، بر طبق اولویت‌ها و منافع ژئواستراتژیک خودشان (و گاهی شرایط و اولویت‌های فرقه‌ای)، از رژیمی پشتیبانی و یا رژیمی دیگر را تضعیف می‌کردند. اگر قیمت نفت برای مدتی طولانی در سطح کنونی باقی بماند، به تدریج ذخایر ارزی عربستان (چیزی در حدود ۷۵۰ میلیارد دلار) کاهش پیدا خواهد کرد و در نتیجه همین امر، توانایی این کشور برای پشتیبانی مالی از کشورها و بازیگران مختلف مانند مصر و حتی شهروندان خودش نیزتحلیل خواهد رفت.

عربستان مدت هاست که تلاش دارد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را علیه محور مقاومت و تفکر شیعی رهبری کند و به همین دلیل است که به بحرین لشکر کشی می کند، از افزایش نفوذ انصارالله بر حکومت مرکزی یمن ناراضی است و به شدت به سرکوب شیعیان کشور خود می پردازد. همچنین زمامداران عربستان برای جلوگیری از نفوذ عناصر تکفیری داعش، در حال ساخت دیوار مرزی با عراق به طول نزدیک به ۱۰۰۰ کیلومتر است. بیشتر نواحی نزدیک مرز عربستان و عراق داخل خاک عراق تحت تصرف داعش بوده و همین مساله احتمال تسلط بر همین نواحی در خاک عربستان را نیز بالا می‌برد. بویژه اینکه داعش در بین جوانان سعودی و مبلغان وهابی کم سن و سال از تأیید و حمایت زیادی برخوردار است.