جزئیات جدید از مذاکرات ایران و 1+5/ امریکا برای ایران ‘دوره تمکین’ تعریف می کند

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- یک روزنامه امریکایی جزئیات جدیدی از مذاکرات میان ایران و 1+5 را فاش کرد.

روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی که روز پنج شنبه اول آبان 1393 (23 اکتبر 2014) منتشر شده، از قول یک مقام بلند پایه امریکایی نوشته است که مقام های دولت امریکا قصد دارد حدود 4000 ماشین سانتریفیوژ را در ایران بپذیرند.

متن کامل مقاله وال استریت ژورنال که به قلم جی سالمون و کارول لی نوشته شده، چنین است:

***

دولت اوباما تلاش می کند زمینه را برای پذیرش معامله هسته ای احتمالی با ایران فراهم کند.

دولت اوباما سرگرم تبلیغ برای توافق هسته ای احتمالی با ایران، در بین متحدان، کنگره و سیاستگذاران آمریکایی است تا پیش از ضرب الاجل اواخر نوامبر، به حمایت آنها دست یابد.

مقامات ارشد در مصاحبه های این هفته تاکید کردند اختلافات عمده ای بین تهران و قدرت های جهان همچنان وجود دارد اما در مذاکرات اخیر در وین و نیویورک، پیشرفت مهمی حاصل شده است.

از این رو کاخ سفید تصمیم گرفته است وضعیت یک معامله احتمالی با تهران و شایستگی های بالقوه آن را به شکلی جدی تر برای طرف های مختلف مطرح کند.

یک مقام ارشد آمریکا که درباره ایران فعالیت دارد، گفت: «این یک دوره کار شدید است و این فرصتی است برای اینکه به افراد بگوییم ما در کجا قرار داریم. یک تلاش شدت یافته برای نشان دادن این مسئله به افراد وجود دارد که این معامله ممکن است چگونه باشد».

یکی از افراد مشخص دولت در این تلاش، وندی شرمن معاون وزارت خارجه و مذاکره کننده ارشد هسته ای آمریکا با ایران است. شرمن روز پنج شنبه طولانی ترین نطق خود را درباره وضعیت مذاکرات از زمانی که او این سمت را احراز کرده است، مطرح و بر لزوم اینکه ایران از فرصت موجود در عرصه دیپلماسی باید بهره ببرد و به انزوای بین المللی خود پایان دهد، تاکید کرد.

وی به اجتماعی که در مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی گرد هم آمده بودند، گفت: «ما در موضوعی که در آغاز سخت به نظر می رسید، پیشرفتی چشمگیر داشته ایم. ما سوءتفاهم ها را پاک کرده ایم و بحث های مفصلی درباره هر یک از بخش های یک متن احتمالی برگزار کرده ایم. با این حال همچون هر ابتکار عمل دیپلماتیک پیچیده و فنی، این یک پازل است که قطعات زیادی آن را از درون بهم پیوند می دهد».

مقام های آمریکایی، ایرانی و اروپایی در هفته های اخیر گفته اند موانع اصلی در راه معامله، همچنان ظرفیت تولید سوخت ایران در آینده و روند لغو احتمالی تحریم های غرب به دنبال توافق است.

دولت اوباما در آغاز خواستار برچیده شدن کامل حدود بیست هزار سانتریفوژ ایران شد که برای تولید سوخت هسته ای، اورانیوم را غنی سازی می کنند. تهران اعلام کرد برای اینکه سوخت کافی برای راکتورهای برق کشور تولید کند، به سانتریفوژهایی پنج برابر این رقم نیاز دارد.

نشانه هایی از مصالحه احتمالی، در روزهای اخیر در رسانه های ایران آشکار شده است. این رسانه ها گزارش می دهند تهران و طرف های مذاکره کننده اش در گروه 1+5، بر تعداد چهار هزار سانتریفوژ تمرکز کرده اند.

مقامات آمریکایی این رقم را نه تایید کردند و نه رد.کارشناسان خارجی گفتند این تعداد نزد 1+5 و کنگره پذیرفتنی است زیرا توانایی ایران را برای تولید سوخت قابل استفاده در تسلیحات، مهار می کند.

یک مقام ارشد آمریکایی گفت: «به سادگی نمی توان از یک تعداد خاص سانتریفوژ سخن گفت، زیرا این اقدام باید به شکل یک بسته کلی در نظر گرفته شود. ما به دنبال راه هایی هستیم که به شکل اساسی بتوانند مسیر هر گونه تلفیق احتمالی را که به رسیدن به تسلیحات کمک می کنند، ببندیم».

نظر کردن کاخ سفید به کنگره در بستن توافق با ایران، مهم خواهد بود. موضوع جایگاه کنگره، موضوعی بحث انگیز است.

کاخ سفید استدلال می کند که این توافق یک معامده رسمی نیست که نیاز به تایید کنگره داشته باشد. قانونگذاران برجسته آمریکا، تهدید می کنند در صورتی که این معامله نتواند به اندازه کافی توانمندی های هسته ای تهران را به عقب ببرد، تحریم های جدیدی را علیه ایران وضع می کنند.

قانونگذاران طرفدار اسرائیل ابراز نگرانی کرده اند و از دولت خواسته اند پیش از شکل دادن به یک موافقت نامه با تهران، آن را در معرض قضاوت کنگره قرار دهد.

اد رویس رئیس کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا گفت: «زمانی که کنگره که در رسیدن به تحریم های قوی و رساندن مذاکرات به این نقطه نقش اساسی داشت، به این صراحت نادیده گرفته شود، به سختی می توان انتظار یک توافق محکم را داشت».

مسئولان دولت پیش بینی می کنند رایزنی ها در هفته های آتی، شدت گیرد، زیرا باراک اوباما تلاش می کند از رویارویی با کنگره بر سر کاهش تحریم ها پیشگیری کند؛ موضوعی که نه تنها انتقاد جمهوریخواهان را بر می انگیزد بلکه موجب دودستگی در حزب خود او نیز می شود.

کاخ سفید به دنبال معامله ای است که نوعی دوره آزمایشی را برای ایران تعریف می کند؛ دوره ای که در آن تحریم ها به حال تعلیق در می آیند تا زمانی که تهران وفاداری خود را به مفاد توافق طی مدت زمان مشخص شده، نشان دهد.

فقط پس از طی این مدت زمان است که تحریم ها لغو خواهند شد. یک مقام ارشد دولت آمریکا گفت این دوره زمانی احتمالا بیش از دو سال خواهد بود.

این مقام گفت: «در اینباره شروطی وجود دارد. در قالب یک توافق کلی جامع، ترکیبی از اقدامات قانونی و اجرایی وجود خواهد داشت، اما اینکه این اقدامات متفاوت در چه نقطه ای صورت می گیرند، موضوعی است که ما به علت نبود معامله نمی توانیم درباره آن اظهار نظر کنیم».

آمریکا صرفا قصد دارد تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای را لغو کند و نه تحریم هایی را که به موضوعات دیگر نظیر حقوق بشر مرتبط هستند.اما مقامات اذعان دارند که بسیاری از این تحریم ها در هم تنیده اند و جدا کردن تحریم های هسته ای از آنها دشوار است.

مقام ارشد دولت آمریکا گفت اوباما که برایش معامله هسته ای یک اولویت به شمار می رود، به طور منظم گزارش هایی در این باره دریافت می کند. انتظار می رود با نزدیک شدن ضرب الاجل، او حتی بیشتر و از نزدیک تر در جریان تحولات مذاکرات قرار گیرد.

مقام ارشد دولت آمریکا گفت: «ما به هر ثانیه از زمان باقیمانده تا 24 نوامبر نیاز خواهیم داشت. هدف رسیدن به توافقی تا این تاریخ است اما مشخص نیست آیا ای توافق تصویب خواهد شد یا نه».

مخالفت متحدان خاورمیانه واشنگتن، مشخصا اسرائیل و عربستان سعودی، نیز دورنمای این معامله را کاهش می دهند. مقامات اسرائیلی با توجه به اینکه ضرب الاجل بیست و چهار نوامبر نزدیک می شود، به شکل فزاینده از موضع دولت اوباما در مذاکرات ابراز نگرانی کرده اند.

اسرائیل خواستار برچیده شدن کامل توانمندی های تولید سوخت هسته ای ایران است، این خواسته را مقامات آمریکایی، غیرواقع بینانه می دانند. اسرائیل در صورتی که معامله با ایران به اندازه کافی محکم به نظر نرسد، حق حمله به مراکز هسته ای ایران را برای خود محفوظ می داند. و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل ممکن است به دنبال بسیج کردن قانونگذاران طرفدار اسرائیل علیه توافق هسته ای با تهران برآید.

موشه یعلون وزیر دفاع اسرائیل، بین ملاقات ها با مقامات آمریکایی از جمله چاک هیگل وزیر دفاع آمریکا، به خبرنگاران گفت: «مسئله ایران ما را نگران می کند. این موضوع که آیا توافقی وجود خواهد داشت یانه و اینکه چه توافقی شکل می گیرد، ما را نگران می کند...ما دیدگاه های خود را ابراز می کنیم».

دولت امریکا مفهوم جدیدی به نام «دوره تمکین» در مذاکرات هسته ای با ایران اختراع کرده است.
- دقت در برخی مطالبی که اخیرا منابع غربی درباره مذاکرات هسته ای منتشر کرده اند نشان دهنده این است که دولت امریکا مفهوم جدیدی به نام «دوره تمکین» در مذاکرات هسته ای با ایران اختراع کرده است.

روزنامه وال استریت ژورنال در مقاله ای که روز پنج شنبه اول آبان (23 اکتبر) منتشر کرده از قول یک مقام امریکایی نوشته است که امریکا خواهان آن است که ایران حداقل در یک دوره زمانی حداقل دو ساله تمکین خود را به توافق نهایی نشان دهد و آنگاه تازه دولت امریکا تلاش خود برای لغو تحریم ها از سوی کنگره را آغاز خواهد کرد.

این نخستین بار است که مقام های امریکایی به صراحت از مفهوم دوره تمکین سخن می گویند.

اساس مسئله این است که دولت امریکا می گوید بلافاصله پس از توافق نهایی قادر به درخواست از کنگره برای برچیدن زیر ساخت قانونی تحریم ها نیست و برای این کار لازم است که ایران در یک دوره زمانی کم و بیش طولانی تمکین خود از توافق نهایی را نشان دهد.

وال استریت ژورنال نوشته است که این دوره بیش از دو سال خواهد بود.

لازم است به این نکته توجه شود که دوره تمکین، مفهومی غیر از دوره گام نهایی است که دو طرف درباره آن در حال مذاکره هستند و امریکایی ها گفته اند می خواهند حداقل 10 سال باشد.

مهم ترین پرسش در مقابل این است که چه ضمانتی وجود دارد که امریکا به یک توافق نهایی احتمالی تمکین کند و اگر نکرد، ایران متقابلا چه ابزاری برای پاسخ دهی به آن خواهد داشت؟

چرا تمدید دوباره توافق ژنو به نفع ایران نیست؟

در عيم حال مهدی محمدی، صاحبنظر مسايل هسته اي نوشت:

دقیقا یک ماه دیگر تا فرارسیدن زمانی که ایران و 1+5 باید بتوانند قبل از آن یک توافق جامع هسته ای را نهایی کنند باقی مانده است. با وجود اینکه هر دو طرف می گویند زمان باقی مانده برای رسیدن به یک توافق نهایی کافی است، اما زمزمه های تمدید مذاکرات از همین حالا بلند شده است. تعداد قابل توجهی از کارشناسان نزدیک به مذاکرات –که رابرت آینهورن در راس آنها قرار دارد- با اطمینان گفته اند دو طرف در هفته های آینده قادر به دستیابی به یک توافق نهایی نخواهند بود و در نتیجه بهتر است که از همین حالا به فکر راهی برای تداوم مذاکرات پس از ضرب الاجل 3 آذر باشند. یکی از مهم ترین سوالاتی که اکنون باید به آن پاسخ داد این است که آیا تمدید مذاکرات هسته ای در قالب یک توافق موقت جدید به نفع ایران است؟

دقت در متن مذاکرات هیچ ارزیابی قاطعی در این باره که تا روز 3 آذر توافقی حاصل خواهد شد یا نه، به دست نمی دهد. در واقع می توان گفت حتی مذاکره کنندگان نیز نمی دانند تا آن روز دقیقا چه اتفاقی خواهد افتاد. بویژه درباره ظرفیت غنی سازی که ایران می تواند در طول گام نهایی حفظ کند و درباره چگونگی و جدول زمانی لغو تحریم ها، میان دو طرف شکاف های عمده ای وجود دارد.

به طور بسیار خلاصه، ایران با برچیدن هیچ بخشی از برنامه غنی سازی فعلی خود موافق نیست چرا که در این صورت اولا این فناوری راهبردی را که تا کنون یکی از عوامل اصلی بازدارنده در مقابل تهدیدات دشمن بوده از دست خواهد داد و ثانیا، پذیرفتن محرومیت طولانی مدت از زیرساخت صنعتی غنی سازی از حیث راهبردی به این معنا خواهد بود که استراتژی فشار برای  تغییر محاسبات ایران کارآمد است و این می تواند امریکا را متقاعد کند که پروژه فشار را نه فقط ادامه داده بلکه به حوزه های دیگر هم سرایت دهد. به این ترتیب، ایران نه فقط غنی سازی بلکه بسیاری چیزهای دیگر را هم از دست خواهد داد. بر این اساس، موضع ایران این است که صرفا درباره جدول زمانی گذار از وضعیت فعلی به 190 هزار سو مذاکره می کند نه درباره محدودیت وضعیت برنامه فعلی غنی سازی.

درباره تحریم ها، وضع به مراتب بدتر است. در نوشته ای  دیگر، جداگانه به این موضوع خواهیم پرداخت اما در اینجا به اشارت این مقدار می توان گفت که امریکایی ها نه تنها قصد ندارند پس از توافق نهایی به قطعنامه های شورای امنیت دست بزنند، بلکه درباره تحریم های یک جانبه هم قصد دارند فقط به تعلیق بخشی از مصوبات کنگره از سوی رییس جمهور بسنده کنند و برای سال ها –آنطور که خودشان گفته اند- مصوبات کنگره را برقرار نگهدارند. متقابلا ایران خواهان آن است که همه تحریم های داخل و خارج شواری امنیت یک جا تعلیق و سپس در زمان کوتاهی لغو شود.

طرفداران تمدید مذاکرات می گویند درست است که درباره این دو موضوع شکاف عمیقی میان دو طرف  وجود دارد، اما مسائل دیگری مانند سرنوشت فردو، تحقیق و توسعه، راکتور  اراک و میزان شفافیت و بازرسی ها وجود دارد که مذاکرات درباره آنها تقریبا به نتیجه رسیده و می توان از آنها برای تدوین یک توافق موقت جدید استفاده کرد و زمان بیشتری برای مذاکره درباره مسائل دشوارتر خرید.

چنین روایتی از مطلوبیت تمدید مذاکرات برخی نکات بسیار اساسی را نادیده می گیرد:

1- قبل از هر چیز، تمدید توافق ژنو در  قالب یک توافق موقت جدید، با استراتژی امریکا مبنی بر برچیدن تدریجی زیرساخت صنعت هسته ای ایران بدون هرگونه دستکاری جدی در رژیم تحریم ها کاملا منطبق است. امریکایی ها می دانند که برچیدن یکباره برنامه هسته ای ایران ممکن نیست. بنابراین راهبردی را در پیش گرفته اند که در طولانی مدت تاسیسات حساس هسته ای ایران را تعطیل کرده و ذخیره مواد هسته ای ایران را تهی کنند. تمدید توافق ژنو کاملا با این استراتژی منطبق است و هرگز به ایجاد یک تغییر اساسی در رژیم تحریم ها منجر نخواهد شد.

2- اگر فرض کنیم همچنان هدف نهایی مذاکره کنندگان ایران دست یابی به یک توافق نهایی است، پذیرش یک توافق موقت جدید که در آن بخش های بیشتری از برنامه هسته ای ایران دچار آسیب شود، قدرت چانه زنی ایران در مذاکرات دشوارتر بعدی را به نحو اساسی کاهش خواهد داد. اگر امریکایی ها، حس کنند بدون اینکه چیز زیادی روی میز گذاشته باشند در حال رسیدن به اهداف خود هستند، چه انگیزه ای برای امتیاز دهی خواهند داشت؟ یک توافق موقت جدید، دست ایران را در هرگونه مذاکره آتی خالی می کند و در حالی که منازعه راهبرد ایران و امریکا ادامه خواهد داشت، موضع ایران را تضعیف خواهد کرد.

3-  نکته بعدی این است که اگر واقعا قرار است امریکا موضع خود را تعدیل کرده و یک توافق خوب با ایران را بپذیرد، زمانی بهتر از حالا وجود ندارد. اگر اکنون توافقی حاصل نشود، چه عاملی در آینده وجود دارد که باور کنیم وجود آن عامل رسیدن به یک توافق را تسهیل خواهد کرد؟ دولت امریکا اکنون باید چند تصمیم اساسی بگیرد. چیز زیادی برای مذاکره کردن باقی نمانده و خلاقیت برای یافتن راه حل های فنی جدید هم نخواهد توانست بار عدم اتخاذ چنین تصمیم هایی را سبک کند. حدود 10 روز دیگر، به احتمال زیاد، جمهوری خواهان مجلس سنا را هم به دست خواهند گرفت و آن وقت، دولت اوباما فقط تا ژانویه وقت خواهد داشت که تصمیمات تمام کننده درباره مذاکرات هسته ای ایران را بگیرد. اگر بناست تا ژانویه یک متن قابل امضا وجود داشته باشد، زمانی جز چند هفته باقی مانده برای توافق روی اصول وجود نخواهد داشت.

4- آقای روحانی و وزیر خارجه اش بارها گفته اند حتی اگر توافقی رخ ندهد، دیوار تحریم ها ترک برداشته و هرگز وضعیت سابق قابل تکرار نخواهد بود. اگر دولت به واقع به سخنی که می گوید باور دارد، نباید از شکست مذاکرات هراس داشته باشد. امریکایی ها چاره ای جز تداوم مذاکرات و رسیدن به یک توافق با ایران نخواهند داشت. چه جمهوری خواهان سر کار بیایند و چه دموکرات ها، در سرجمع قدرت تقابلی امریکا با ایران –بویژه با وضعیت فعلی منطقه- افزایشی ایجاد نخواهد شد. اگر دولت به واقع خواهان رسیدن به یک توافق خوب است باید امریکا را متقاعد کند که در وضعیت استیصال و اضطرار نیست و این  با سخنرانی و موضع گیری ممکن نخواهد بود. مخالفت قاطع با تمدید مذاکرات و اصرار بر اینکه تکلیف بحث باید همین حالا روشن شود، امریکا را از این سوء تفاهم که ایران در هر حال خواهان توافق است و هیچ توافقی را بدتر از توافق نکردن نمی داند خارج خواهد کرد. تنها آن وقت است که ممکن است مشت امریکا واقعا باز شود.

5- عدم تمدید توافق ژنو به هیچ وجه به معنای قطع یا ترک مذاکرات نیست. روشن است که در حالی که ایران به لحاظ فنی به وضعیت ماقبل ژنو برگشته هم مذاکرات می تواند ادامه پیدا کند. اساسا قابل باور نیست که امریکایی ها تحت هیچ شرایطی میز مذاکره را ترک کنند. برای تبدیل مذاکرات فعلی به یک مذاکرات معنادار، یک شوک لازم است و مخالفت با تمدید می تواند این شوک را ایجاد کند.