تلاش سعودی برای مخفی کردن بحران ها

سعودیها همچنین تمامی رسانه ها اعم از روزنامه ها و شبکه های تلویزیونی را وادار کرده تا به تبلیغات گسترده ای برای آنچه 'دستاوردهای' جدید این کشور در داخل و خارج عنوان شد، بپردازند و با بزرگ نمایی های غیر واقعی، مردم را از فضای فشار و اختناق سیاسی و مشکلات مربوط به گرانی و تورم دور نمایند، اما پاسخ مردم عربستان اعتراضات گسترده در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی به ریخت و پاش های رژیم در شرایط بد اقتصادی بود.

عربستان که تا سال 1932 میلادی 'پادشاهی نجد و حجاز و ملحقات' خوانده می شد، در 23 سپتامبر این سال طبق نقشه استعماری انگلیس برای مقابله با دولت عثمانی و تجزیه این امپراطوری، تحت عنوان کشور پادشاهی عربستان سعودی توسط 'عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل سعود' پا به عرصه وجود گذاشت. کشوری که عبدالعزیز بنیان گذاشت بر دو اصل محافظه کاری در نظام بین الملل و سختگیری مذهبی در داخل کشور فعالیت خود را آغاز کرد .

امور این کشور طی سالهای گذشته هر چند با شدت و ضعف، اما بر پایه اصول یاد شده سپری شده، ولی سیاست های سعودیها به ویژه در دوران 'سلمان بن عبدالعزیز' و ولیعهد ماجراجویش، کشور را چه از بعد داخلی و چه از نظر خارجی با تنش ها و بحران های متعددی روبرو کرده که به برخی از مهم ترین آنها اشاره می شود .

** شکست در جنگ یمن

جنگ ائتلاف خودخوانده سعودیها علیه یمن که از 6 فروردین ماه سال 1394 با رویای تسلیم چند هفته ای مردم این کشور آغاز شد، بعد از گذشت سه سال و نیم با وجود ویرانی زیرساخت ها و تاسیسات حیاتی یمن و کشته یا زخمی شدن هزاران غیرنظامی، هیچ افق روشنی برای پایان آن به چشم نمی خورد.

اکنون جنگ در یمن نه تنها مانند روزهای اول با تایید یا بی توجهی کشورها و نهادهای حقوق بشری روبرو نیست که جنایات ائتلاف خود خوانده علیه غیرنظامیان یمنی، حتی کشورهای همسو با سعودی ها را به واکنش واداشته و شماری از اعضای ائتلاف را به فکر خروج از آن انداخته است .

هدف قرار دادن غیرنظامیان به ویژه کودکان و زنان، عربستان را با مشکلات زیادی روبه رو کرده است. در پی جنایات متعدد علیه غیرنظامیان یمنی، ریاض در معرض محکومیت های تند بین المللی قرار گرفت تا جایی که حتی شماری از اعضای کنگره آمریکا نیز آن را محکوم کردند.

رژیم سعودی پس از آنکه تحت فشار افکار عمومی مجبور به تشکیل کمیته تحقیق درباره حمله به اتوبوس حامل دانش‌آموزان یمنی در 'ضحیان' شد، به منظور جلوگیری از بین‌المللی شدن قضیه با اذعان به کشتار کودکان یمنی و اشتباه خواندن این حمله، تلاش کرد تا حدودی خود را از عواقب این جنایت هولناک دور کند. 

اذعان آل‌سعود به جنایت از بار حقوقی رسیدگی بین‌المللی به آن نمی‌کاهد و این اذعان به همراه قرار گرفتن نام عربستان در لیست سیاه کشورهای ناقض کنوانسیون حقوق کودکان برای دومین سال متوالی توسط سازمان ملل، تشکیل کمیته بین‌المللی رسیدگی به جنایت عربستان و ارجاع موضوع به دیوان کیفری بین‌المللی در لاهه را ضروری‌تر کرده است.

گزارش منابع یمنی نشان می دهد، هر ماه به طور متوسط یکصد نظامی سعودی تنها در مرزهای جنوبی این کشور کشته می شوند و دو برابر این میزان هم زخمی و عملا از میدان نبرد خارج می شوند. این آمار در کنار هزینه های200 میلیون دلاری روزانه این جنگ ، سعودی ها را در شرایط دشوار و بحرانی قرار داده تا علاوه بر استقراض از بانک های خارجی، مردم کشور را در شدیدترین شرایط اقتصادی در دهه های اخیر قرار دهد.

تلفات سنگین نظامیان سعودی همچنین طی سال جاری میلادی ، باعث بروز اعتراض هایی در داخل کشور به ویژه در میان شاهزاده های خاندان آل سعود شده به نحوی که پایان دادن به جنگ بی فایده یمن اکنون به یکی از اصلی ترین خواسته های مردم عربستان تبدیل شده است.

ماه گذشته سخنان 'احمد بن عبدالعزیز' برادر شاه و وزیر کشور سابق عربستان که سلمان بن عبدالعزیز و 'محمد بن سلمان' را مسئول اصلی شکست های ریاض در جنگ یمن معرفی کرد، یک بار دیگر لزوم پایان دادن به حملات ائتلاف خود خوانده عربی به کشور یمن را برجسته کرد.

در مقابل شکست های پی در پی ائتلاف خود خوانده سعودی، ارتش و کمیته های مردمی یمن طی این مدت علاوه بر مقاومت در برابر تجاوز نظامی ، به فناوری ساخت سلاحهای پیشرفته از جمله موشک های بالستیکی و پهپادهای شناسایی و مهاجم دست یافته اند.

** شکست های مکرر دیپلماتیک 

عربستان به ویژه در دوران ملک سلمان و پسرش هر چه تلاش داشت به خرج داد تا ائتلاف های خود خوانده علیه کشورهایی که مخالف سیاست های توسعه طلبانه آنها هستند، ایجاد کند. رژیم سعودی با هزینه های هنگفت در صدد یارگیری برای اعمال فشار بر کشورهای مختلف بود تا سیاست های خود را پیش ببرد یا جای پای خود را در این کشورها محکم تر کند.

شاید وسیع ترین تلاش آنها اقدام برای ایجاد ائتلافی از کشورهای مختلف جهان برای حمله به یمن بود که طی سه سال گذشته نه تنها این ائتلاف شکل واقعی به خود نگرفته که خروج برخی کشورها و مخالفت شمار دیگری از اعضا ، پوشالی بودن آن را به اثبات رسانده است.

بی نتیجه بودن حمله ای که قرار بود ظرف تنها چند هفته تکلیف را در یمن یکسره کند، اکنون باعث شده که برخی امیرنشین های امارات هم لب به شکوه بگشایند و ناراحتی خود را از ادامه این وضعیت به صراحت اعلام کنند.

سعودی ها همچنین طی سالهای اخیر تلاش های وسیعی برای ایجاد ائتلاف علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز کرده اند، اما این اقدام هم مانند سایر اقدامات آنها نه تنها راه به جایی نبرده که موجب بروز اختلاف های بیشتر میان این کشور و برخی متحدان سابق آن شده است .

تحریم قطر با هدف وادار کردن این کشور به پایان دادن روابط با ایران نه تنها با مخالفت دوحه روبرو شد که کشورهای دیگری مانند کویت و عمان به عنوان دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس هم این اقدام سعودیها را جدی نگرفته اند.

سعودی ها حتی 'سعد الحریری' نخست وزیر لبنان را به گروگان گرفتند تا با وادار کردن او به بیان برخی سخنان، موجب تضعیف تهران و همپیمان اصلی آن یعنی حزب الله لبنان شود، اما این اقدام ناپخته هم بعد از کمتر از یک هفته با مخالفت های جهانی و محکومیت های بی شمار ، ریاض را وادار به عقب نشینی کرد .

اقدام دیگر دیپلماتیک سعودی ها تلاش برای دخالت در انتخابات عراق بود و در این زمینه هم هزینه های زیادی کردند، اما نتایج انتخابات و روند سیاسی حاکم بر کشور عراق بعد از این انتخابات هم نتوانست آبی برای سعودی ها گرم کند و شاید همین دلیلی برای این بود که سعودی ها با ترتیب دادن حمله به کنسولگری ایران در بصره، این بار روابط دو کشور را هدف قرار دادند، اما تیر آنها این بار هم به سنگ خورد و به سوی خود آنها برگشت.

شبکه 'الجزیره' اخیرا در برنامه ای با عنوان 'شرط بندی روی همه پرسی' به تشریح برخی اقدامات عربستان پرداخت که قصد داشت با تحریک و کمک مالی به اقلیم کردستان عراق برای برگزاری همه پرسی، عراق را تجزیه و با به راه انداختن کشور مستقل کردی، کردهای ایران و ترکیه را هم تحریک نماید.

** ورشکستگی اقتصادی

نگاهی به وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در عربستان نشان می‌دهد که در زمان رهبری ملک سلمان و به عبارت دقیق‌تر محمد بن سلمان، حجم سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور کاهش یافته است. در ژانویه سال 2015 میزان سرمایه گذاری خارجی در عربستان یک میلیارد و 853 میلیون دلار بوده و تا پایان سال 2015 به بیش از دو میلیارد دلار رسید، رقمی که در سال‌های بعد تکرار نشده است. 

در ژانویه سال 2016 میزان سرمایه گذاری خارجی در عربستان، یک میلیارد و 899 میلیون دلار و در اواخر جولای 2016 این رقم به یک میلیارد و711 میلون دلار رسیده است.

البته میزان سرمایه گذاری خارجی در عربستان در اوایل سال 2017 به رقم 2 میلیارد و 700 میلیون دلار رسید، اما اقدامات بن سلمان در این سال باعث شده تا این رقم روندی نزولی داشته باشد، به طوری که اواخر سال 2017 این رقم به یک میلیارد و 662 میلیون دلار رسید. مسئله به خوبی سیر نزولی سرمایه گذاری خارجی در عربستان را نشان می دهد.

و این در حالی است که در یک دهه پیش، میزان سرمایه گذاری خارجی در عربستان به 18 میلیارد و 200 میلیون دلار رسیده بود.

عربستان در سه ماهه نخست سال 2018 ، نه میلیارد دلار کسری بودجه داشت که به اعتقاد کارشناسان، سوءمدیریت ، خریدهای صدها میلیارد دلار تسلیحاتی و جنگ افروزی آل سعود در یمن از عوامل اصلی آن اعلام شده است.

روزنامه 'فایننشال تایمز' چندی پیش نوشت: پس از توقف برنامه فروش سهام 'شرکت ملی 'آرامکو' عربستان، صندوق پادشاهی (بانک مرکزی) این کشور به دنبال گرفتن وام 11 میلیارد دلاری از بانک های بین المللی است.

عربستان چندی پیش از توقف عرضه سهام شرکت ملی نفت آرامکو در بورس خبر داد. ریاض علاوه بر توقف طرح عرضه اولیه سهام این شرکت در بازارهای داخلی و خارجی، مشاوران مالی مربوط به این طرح را نیز اخراج کرده است.

یکی از ستون های اصلی طرح بن سلمان موسوم به 'چشم انداز 2030'، پیشنهاد عرضه بخشی از شرکت آرامکو در قالب سهام به بازارهای مالی است که بزرگترین اقدام در نوع خود برای یک شرکت در تاریخ مالی جهان به شمار می رود.

چشم‌انداز 2030 عربستان (رؤیة السعودیة 2030) برنامه‌ای برای کاهش وابستگی این کشور به نفت، تنوع بخشیدن به اقتصاد و توسعه بخش های خدماتی مانند بهداشت، آموزش و گردشگری است. اهداف این طرح، تقویت فعالیتهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری، افزایش تجارت غیرنفتی بین کشورها از طریق کالاها و محصولات مصرفی و افزایش هزینه‌های دولت برای تجهیزات نظامی اعلام شده است.

به همین منظور رژیم سعودی پیشتر برنامه ریزی کرد که پنج درصد از دارایی های شرکت آرامکو را که ارزش آن نزدیک به دو تریلیون دلار است، در بازارهای سهام خارجی بفروشد، اما چند ماه بعد از این تصمیم منصرف شد، زیرا عرضه سهام آرامکو در بورس های خارجی نیازمند شفاف سازی دارایی ها و درآمدهای این شرکت و انتشار عمومی اطلاعات آن است و مقام های سعودی نگرانند که این شفاف سازی ها راه را برای ایجاد مطالبات اقتصادی مردمی باز کند.

هزینه های جانبی رژیم سعودی مخصوصا پولی که برای جنگ در یمن صرف می کند، در این بحران تاثیر گذار بوده است. جنگ ائتلاف سعودی خسارت های جانی و مالی زیادی را برای دو عضو فعال این ائتلاف یعنی عربستان و امارات در برداشته است، به گونه ای که کارشناسان بر این باورند در خوشبینانه ترین حالت هر روز جنگ برای دولت ریاض 200 میلیون دلار هزینه دارد.

عربستان اکنون با کاهش رشد اقتصادی، تورم بالا ، کمبود تولید ، افزایش بیکاری به ویژه در بین جوانان روبرو است . بانک جهانی رشد اقتصادی این کشور در سال 2017 میلادی را کمتر از دو دهم درصد اعلام کرده، رقمی که تاکنون بی سابقه بوده است . میزان بدهی های عمومی در سال 2017 به 438 میلیارد ریال سعودی معادل 116.8 میلیارد دلار رسیده، در حالی که این رقم در سال 2016 میلادی تنها 316 میلیارد ریال (84.4 میلیارد دلار ) بوده است .