برجام در خطر فروپاشی است

نشریه نیوزویک در گزارشی نوشت: برای بیش از یک دهه، لباس های قدیمی، لوازم آرایشی و اجناسی با ارزش کمتر 100 دلار، تنها محصولاتی بودند که از ایران وارد آمریکا می شدند. اما با اجرای توافق هسته ای، این کشور موفق شد صادرات فرش های معروف و پسته خود را به آمریکا دوباره آغاز کند. ایرانی ها با بهبود صنعت نفت و دستیابی به میلیون ها دلار درآمد فریز شده در بانک های آمریکایی، در انتظار بهبود وضع اقتصادی بودند. مسئولان آمریکایی نیز به تهران اطمینان داده بودند که پس از امضای برجام سرمایه گذاران به این کشور باز خواهند گشت و ایران از انزوا خارج می شود. وندی شرمن در سال 2014 در این باره گفت: "پس از این که ما تحریم های اصلی را لغو کنیم، جهان به سوی ایران سرازیر می شود." 

امروز، پس از گذشت نزدیک به شش ماه از اجرای توافق هسته ای، ایران هنوز در انتظار امتیازهای وعده داده شده است. تهران هنوز نمی تواند به بخش اصلی 100 میلیارد دلار سرمایه خود در کشورهای خارجی دست یابد. دلیل اصلی آن نیز قوانین آمریکا است که در توافق هسته ای مطرح نشده بودند. بانک های اروپایی و آسیایی نگران هستند در صورت تبادلات با ایران، به صورت ناخواسته قوانین آمریکا را نقض کنند و مشمول جریمه های سنگین این کشور شوند. تهران در این خصوص بسیار ناراضی است و اظهار کرده واشینگتن مانع ورود ایران به اقتصاد جهان شده است. 

ایران خواستار کمتر شدن این تحریم ها است؛ اما این اقدام نیازمند تصمیم گیری کنگره است. با توجه به روند انتخابات ریاست جمهوری و علاقه انک اعضای کنگره به توافق هسته ای، می توان گفت این اتفاق در آینده نزدیک رخ نخواهد داد. بسیاری از قانون گذاران حتی در تلاش هستند ایران را به دلیل آزمایش های موشکی تحت تحریم های بیشتری قرار دهند. 

تهران و واشینگتن هردو اصرار دارند که به توافق هسته ای پایبند هستند؛ اما نگرانی های ایران زمانی مشخص شد که ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی، به آمریکا سفر کرد. وی در این سفر در جلساتی با مقامات صندوق بین المللی پول و بانک جهانی شرکت کرد و خواستار لغو تحریم ها شد. سیف اظهار کرد آمریکایی ها باید برای پایبندی به وعده هایشان هر آنچه لازم باشد را انجام دهند. 

شاید بزرگ ترین عامل محدودیت تجارت را بتوان قانون محدودیت استفاده از دلار در تبادلات ایران دانست. ایران در حال حاضر نمی تواند حتی به صورت غیر مستقیم به تبادلاتی بپردازد که در آن ها دلار مورد استفاده قرار می گیرد. 

این قانون که جدا از برنامه هسته ای ایران اجرایی شده است، پس از برجام همچنان باقی مانده است. 

در ماه آوریل در دیداری میان جان کری و محمدجواد ظریف، قرار شد ایران 6.4 میلیارد دلار هزینه نفت فروخته شده به هند را با همکاری بانک های اروپایی دریافت کند. مشخص نیست که این مبلغ به دلار پرداخت می شود یا به یک واحد پولی دیگر. 

ایرانی ها امیدوار بودند با لغو تحریم ها وضع اقتصاد کشور بهبود یابد؛ اما شرکت های خارجی به دلیل ریسک های احتمالی با سرعت بسیار کمی وارد این کشور شده اند. دولت اوباما اصرار دارد که قانون آمریکا مانعی برای تجارت میان ایران و بانک های خارجی نیست. در هفته های گذشته مسئولان اروپایی با سفر به کشورهای مختلف سعی کرده اند به شرکت ها اطمینان دهند تجارت با ایران خطری به همراه ندارد. با این حال بانک های عظیم اروپا و آسیا هنوز برای ورود به ایران اطمینان ندارند. 

بسیاری از این بانک ها دلایل دیگری نیز برای وارد نشدن به ایران ارائه داده اند. از جمله قوانین مالی قدیمی تهران که از نظر این بانک ها قابل قبول نیست. 

در حالی که ایران منتظر است تا فشار تحریم ها کاهش یابد، مخالفان توافق هسته ای تبلیغات منفی خود را علیه آن آغاز کرده اند. دونالد ترامپ، کاندیدای احتمالی جمهوری خواهان در انتخابات آمریکا، این توافق را "نامناسب" و "چندش آور" خوانده است. کلینتون نیز که خود در دولت اوباما در امضای این توافق نقش داشته است، از برنامه اش برای افزایش فشارها بر ایران صحبت کرده است. 

در حالی که حاشیه های مربوط به توافق هسته ای همچنان ادامه دارد، جان کری احتمال لغو این توافق از سوی رئیس جمهور بعدی را رد کرد. هرچند این موضوع ممکن است صحیح باشد، ایران نیز در این زمینه حق رای دارد و مشخص نیست این کشور تا چه مدت حاضر است به توافقنامه پایبند باقی بماند.