پایان عصر نفت در جهان

به گزارش پارس به نقل از دنیای اقتصاد: اگرچه شرکت های بزرگ نفتی ادعا می کنند که تقاضای جهانی برای نفت تا سال ۲۰۳۰ از میزان کنونی ۸۹ میلیون بشکه در روز به ۱۰۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید، اما بررسی های جدید حکایت از آن دارد که آنها اشتباه می کنند و تقاضا برای نفت به افول خود نزدیک شده است. دو انقلاب تکنولوژیک که پیش از این به راه افتاده است، به زودی پایان عصر نفت را رقم خواهد زد. انقلاب نخست مربوط است به استخراج مقادیر عظیم گاز « غیر معمول» از بستر سنگی که در کنار اکتشافات گسترده و جدید گاز « معمولی» کمک کرده است تا ذخایر جهان از ۵۰ سال به ۲۰۰ سال افزایش یابد و تحول بزرگ دیگر مربوط به صنعت خودروسازی است؛ پیشرفت های سریع در موتور و طراحی خودرو تهدیدی است علیه سلطه نفت. به طور میانگین افزایش سالانه ۵/۲ درصد بازدهی سوخت خودروها و کامیون ها کافی خواهد بود تا تقاضا برای نفت محدود شود. اقتصادهای نوظهور از هم اکنون استانداردهای سختگیرانه بهره وری انرژی خودروها را رعایت می کنند. آنچه باید با کاهش تقاضای نفت در انتظارش باشیم تغییرات ژئوپلتیک خواهد بود تا جایی که مناسبات بین کشورها نیز تغییر خواهد کرد. نفت در روزهای اوج خود موجب نزاع های بسیار شد و در افول خود نیز چنان خواهد کرد.

آغاز عصر نفت نسبتا تازه رخ داده است. گر چه از مواد نفتی برای ضد آب کردن قایق ها در خاورمیانه در حدود ۶۰۰۰ سال پیش استفاده می شد، اما استخراج نفت به طور جدی تازه از سال ۱۸۵۹ پس از فوران آن در پنسیلوانیا آغاز شد. نخستین بشکه های نفت خام ۱۸ دلار (در حدود ۴۵۰ دلار امروز) قیمت داشتند.
در آن زمان از نفت خام برای تولید نفت چراغ استفاده می شد. نفت چراغ سوخت اصلی برای تولید نور مصنوعی بود و زمانی مصرف می شد که ماهیگیری بیش از حد، موجب کمبود چربی نهنگ می شد. سایر مایعات تولید شده در فرآیند پالایش برای روشنایی چراغ بیش از حد فرار یا دودزا بودند و بنابراین سوزانده یا دور ریخته می شدند. اما تنها چند سال بعد به مدد ساخت موتور های درون سوز، خیلی طول نکشید که نفت و دیزلی که در آن زمان ناخواسته ایجاد می شدند دیگر زباله محسوب نمی شدند.
از آن زمان به بعد تقاضا برای نفت بجز چند نوسان در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ به طور مداوم افزایش یافت چون سفر با خودرو، هواپیما و کشتی برای همیشه رو به فزونی گذارد. سه پنجم نفت وارد باک های بنزین شدند چون میلیاردها چینی و هندی ثروتمندتر شدند و خودروی شخصی خود را خریدند. شرکت های بزرگ نفتی، آژانس بین المللی انرژی و سازمان اطلاعات انرژی ایالات متحده همه پیش بینی کردند که تقاضا همچنان افزایش خواهد یافت. شرکت انگلیسی بریتیش پترولیوم، یکی از غول های نفتی، اعلام کرد که این تقاضا تا سال ۲۰۳۰ از میزان کنونی ۸۹ میلیون بشکه در روز به ۱۰۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. اما ما (نشریه اکونومیست) بر این باوریم که آنها اشتباه می کنند و تقاضا برای نفت به افول خود نزدیک شده است. ما معتقدیم که تقاضا، نه عرضه، کاهش خواهد یافت. در جهان ثروتمند، تقاضا برای نفت پیش از این اوج خود را پشت سر گذاشته و از سال ۲۰۰۵ تا کنون رو به کاهش است. با وجود همه افرادی که به تازگی در پکن و دهلی نو راننده شده اند، دو انقلاب تکنولوژیک از میزان تشنگی جهان به این ماده سیاه خواهد کاست. نخستین انقلاب به رهبری فردی از تگزاس شکل گرفت که به تازگی از دنیا رفته است. جورج میشل پیشگام روش « شکاف با آب» است. از این روش برای استخراج مقادیر عظیم گاز « غیر معمول» از بستر سنگی استفاده می شود. این موضوع در کنار اکتشافات گسترده و جدید گاز « معمولی» کمک کرده است تا ذخایر جهان از ۵۰ سال به ۲۰۰ سال افزایش یابد. در آمریکا به مدد انقلاب میشل، اکنون گاز استخراج شده از بستر سنگ به شکل مایع یا فشرده در می آید و وارد باک خودروها، اتوبوس ها و وسایل نقلیه محلی مخصوص حمل بار می شود. علاوه بر این گاز می تواند در کشتی ها، ایستگاه های تولید برق، کارخانجات پتروشیمی و سیستم های صنعتی و حرارتی جایگزین نفت شود و بنابراین تا سال ۲۰۲۰ جانشین مصرف چند میلیون بشکه نفت در هر روز شود. تحول بزرگ دیگر مربوط به صنعت خودرو است. پیشرفت های سریع در موتور و طراحی خودرو هم تهدیدی است علیه سلطه نفت. مهم ترین این پیشرفت ها کارآیی خود موتور های درون سوز است. موتورهای بنزینی و دیزلی بیش از هر زمان دیگری با صرفه می شوند. مواد مورد استفاده در ساخت خودروها مقاوم تر و در عین حال سبک تر می شوند. محبوبیت روزافزون خودروهای الکتریک و هیبرید و خودروهایی که با گاز طبیعی یا سلول های سوخت هیدروژنی کار می کنند نیز بر تقاضا برای نفت تاثیر می گذارد. تحلیل گران بانک سیتی محاسبه کرده اند که به طور میانگین افزایش سالانه ۵/۲ درصد بازدهی سوخت خودروها و کامیون ها کافی خواهد بود تا تقاضا برای نفت محدود شود. آنها پیش بینی می کنند که ظرف چند سال آینده نیاز به نفت به کمتر از ۹۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسیدو پس از آن کاهش خواهد یافت. احمقانه خواهد بود که گذشته جهان ثروتمند را برای آینده آسیای پر رونق پیش بینی کنیم. آن نوع از سیاست های زیست محیطی که در اروپا و آمریکا از طریق وضع استانداردهای بیش از پیش سختگیرانه در بهره وری انرژی خودروها موجب کاهش تقاضا برای نفت می شوند، در اقتصادهای نوظهور هم مورد استفاده قرار گرفته اند. بزرگترین تاثیر کاهش تقاضا برای نفت، ژئوپلتیک خواهد بود. نفت موجب حمایت از فساد مالی دولت پوتین شده است. اگر منبع اصلی حمایت از این دولت از میان برود، برای کرملین بسیار دشوار خواهد شد که اهدافش را بر کشور تحمیل کند. شاهزاده های سعودی هم که برای ولخرجی های خود در برنامه های اجتماعی که با هدف ساکت نگهداشتن جوانان، بر قیمت بالای نفت تکیه زده اند شاهد خالی شدن ذخایر مالی خود خواهند شد. اگر آمریکا هم به انرژی گازهای برآمده از بستر سنگ روی آورد، در آینده نخواهد توانست همان مناسباتی را که با متحدان عرب خود داشت ادامه دهد. نفت در روزهای اوج خود موجب نزاع های بسیار شد و در افول خود نیز چنان خواهد کرد. اما با این وجود اغلب افراد از این تغییر استقبال خواهند کرد.