نرخ بیکاری چگونه محاسبه می شود؟/ جدیدترین آمار نرخ بیکاری در ایران

در سال ١٣٩٩، به میزان ٤١,٣ درصد جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به سال قبل (١٣٩٨) ٢.٨ درصد کاهش یافته است. همچنین جمعیت شاغلین ١٥ ساله و بیشتر در سال ١٣٩٩، برابر با ٢٣ میلیون و ٢٦٣ هزار نفر بوده که نسبت به سال قبل بیش از یک میلیون نفر کاهش یافته است. بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در سال ١٣٩٩، بخش خدمات با ٤٩,٣ درصد بیش­‌ترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش‌های صنعت با ٣٣,٣ درصد و کشاورزی با ١٧.٤ درصد قرار دارند.

نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٤ ساله حاکی از آن است که ٢٣,٧ درصد از فعالان این گروه سنی در سال ١٣٩٩ بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات سالانه نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به سال قبل (١٣٩٨) ٢.٣ درصد کاهش یافته است.

بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ١٨ تا ٣٥ ساله در سال ١٣٩٩ نشان می‌دهد که ١٦,٧ درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این در حالی است که تغییرات نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به سال ١٣٩٨، به میزان ١.٢ درصد کاهش یافته است.

بررسی سهم جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر دارای اشتغال ناقص در سال١٣٩٩ نشان می‌دهد که  ٩,٥ درصد جمعیت شاغل،‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیش‌تر و…) کم‌تر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ٣٤.٤ درصد از شاغلین ١٥ ساله و بیش‌تر، ٤٩ ساعت و بیش‌تر در هفته کار کرده‌اند.

*کاهش نرخ بیکاری چگونه رقم خورده است؟ 

مطابق آخرین داده‌های مرکز آمار ، نرخ بیکاری در زمستان ۹۹ نسبت به زمستان ۹۸ حدود یک درصد کاهش داشته و به رقم ۹.۷ درصد رسیده‌است. بنابراین برای اولین بار در ۲۳ سال گذشته، نرخ بیکاری در اقتصاد ایران تک‌رقمی شده است اما‌ این نرخ تک رقمی امیدوار‌کننده است؟ 

کارشناسان بازار‌کار‌ می‌گویند که نرخ بیکاری یک کسر است که در صورت آن تعداد افراد در جست‌وجوی کار و در مخرج آن تمام افراد شاغل و افراد در جست‌وجوی کار قرار می‌گیرند. از این رو کاهش نرخ بیکاری الزاما به معنای افزایش اشتغال نیست و انصراف افراد بیکار از جست‌وجوی کار نیز ممکن است به کاهش نرخ بیکاری بیانجامد. در این حالت، کاهش نرخ بیکاری خبر خوبی نیست؛ زیرا نشان‌گر چشم‎‌انداز منفی نسبت به آینده و ناامیدی افراد بیکار از یافتن شغل است اما برخی این رقم را ناشی‌از‌ کاهش نرخ مشارکت‌ می‌دانند. حال‌پرسش این است نرخ مشارکت چیست‌ و اصلاً چه ارتباطی با بیکاری دارد؟ 

نرخ مشارکت نیروی کار به ما می گوید چه درصدی از جمعیت مشمول سن کاری، از نظر اقتصادی فعال هستند، یا ساده تر، چه تعداد از افرادی که می توانند کار کنند واقعا کار می کنند یا حداقل به دنبال شغلی هستند. از سوی دیگر، نرخ بیکاری عنوان می‌کند درصدی از جمع نیروی کار، هم اکنون بیکار است، اما به صورت فعالانه به دنبال کار است. به طورمثال شما در کشوری زندگی می کنید که ۱۰ میلیون نفر واجد شرایط سنی کار هستند. همینطور فرض می کنیم که ۵ میلیون هم اکنون مشغول کار، و ۵۰۰ هزار نفر به دنبال کار هستند، که می شود ۵٫۵ میلیون نفر فعال اقتصادی. در این سناریو نرخ مشارکت نیروی کار ۵۵% است. 

نرخ مشارکت اقتصادی که سال‌های طولانی روند نزولی داشته، به تدریج روندی معکوس یافته است، حتی در سال ۹۸ با ثبت رکوردی جدید به رقم ۴۴.۱ درصد رسید.

بر این مبنا و بر اساس تازه‌ترین آمارها‌ نرخ مشارکت اقتصادی کند و‌به دنبال آن نرخ بیکاری تک رقمی شده است. این یعنی کاهش نرخ بیکاری در سال ۹۹ نه تنها امیدوارکننده نیست بلکه هشدار جدی برای شرایط نامناسب اقتصاد کلان کشور است.