پاسخ ایران به تحریم نفتی آمریکا چه خواهد بود؟

به گزارش اویل پرایس، مقامات ایرانی بار دیگر سناریوی بستن تنگه هرمز را احیا کرده اند. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران روز سه شنبه در برن سوئیس گفت، اگر واشنگتن سناریوی به صفر رساندن صادرات نفت ایران را در ماه‌های آینده اجرا کند، کشورش ممکن است مانع صدور نفت کشور‌های دیگر از تنگه هرمز شود.

روحانی که با هدف زنده نگه داشتن برجام و کاهش تاثیرات تحریم‌های آمریکا به اروپا سفر کرده و کسی که سیاستمداران اروپایی وی را یک اصلاح طلب تلقی می‌کنند، ظاهرا مواضع خود را به استراتژی رهبری معظم ایران، آیت الله خامنه‌ای نزدیک‌تر کرده است. ساعاتی پس از اظهارات روحانی، ژنرال قاسم سلیمانی یکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ایران به رسانه‌ها گفت که سپاه به طور کامل آماده اجرای هرگونه دستور آیت الله خامنه‌ای یا حسن روحانی است.

تهدید ایران به بستن تنگه هرمز موضوع جدیدی نیست. در جریان جنگ نفتکش‌ها (۱۹۸۸-۱۹۸۰) ایران تهدید کرده بود که تنگه هرمز را مسدود می‌کند. هرچند در این دوره نیروی دریایی کشور‌های غربی توانستند جلوی این کار را بگیرند، اما مقدار زیادی از تانکر‌ها و کشتی‌های حمل و نقل کالا از این وضعیت متاثر شدند.

مواجهه میان اعضای عرب اوپک به رهبری عربستان و امارات با ایران چندان غیرممکن نیست. با توجه به خروج آمریکا از برجام، احتمالا دولت ایران برای پاسخگویی به تهدیدات ترامپ فشار بر همسایگان منطقه‌ای خود را افزایش خواهد داد.

*برآورد‌های نظامی نشان می‌دهد که بستن تنگه هرمز امکان پذیر است

برآورد‌های نظامی نشان می‌دهد که بستن تنگه هرمز امکان پذیر است. حمله به چند کشتی در آن واحد در تنگه هرمز موجب بسته شدن تنگه برای مدتی طولانی خواهد شد. اما با توجه به ادوات نظامی دولت‌های عربی و ناو‌های غربی حاضر در منطقه، انسداد کامل تنگه هرمز تنها حدود یک ماه طول خواهد کشید. اگر یک جنگ کامل در بگیرد، خارج کردن کشتی‌های آسیب دیده از تنگه به سرعت انجام خواهد شد. اما با این وجود، تهدید ناشی از وقوع چنین رویارویی مستقیمی ریسک‌های ژئوپلتیک را در بازار‌های انرژی به شدت افزایش می‌دهد.

تهران با این تهدید در حال استفاده از رویکرد چماق و هویج است. ایران به کشور‌های اروپایی پیشنهاد می‌کند که در بخش‌های بالادستی و پایین دستی انرژی این کشور سرمایه گذاری کنند و سود بالایی را از آن خود کنند. ضمن اینکه پایبندی صد درصدی ایران به برجام می‌تواند موجب کاهش قیمت نفت در طی ماه‌های آتی شود که یک عامل مثبت برای مصرف کنندگان اروپایی است. اما در عین حال تهران در حال ترسیم تبعات حذف ۱۰۰ درصدی نفت خود از بازار نفت برای کشور‌های اروپایی است که می‌تواند موجب کمبود عظیم عرضه و رشد قابل توجه قیمت نفت در ماه‌های آینده شود.

اما اگر این‌ها به اندازه کافی برای رقبای ایران متقاعد کننده نباشد، اقدام نظامی در خلیج فارس همواره یکی دیگر از گزینه‌های ایران است. بستن تنگه هرمز ضربه سختی به اقتصاد‌های عربی وارد خواهد ساخت. هرچند مقامات آمریکایی گفته اند که این کشور و متحدان منطقه‌ای اش تداوم ترافیک تجاری و آزادی کشتی رانی در منطقه را تضمین خواهند کرد، اما رویارویی نظامی با ایران و بسته شدن تنگه هرمز ولو برای مدتی کوتاه تاثیرات مخربی بر بازار نفت خواهد گذاشت. روزانه ۱۷ میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور می‌کند که معادل یک پنجم مصرف نفت دنیاست. اگر آمار صادرات ال ان جی قطر را به آن اضافه کنیم این رقم بسیار قابل توجه‌تر خواهد شد.

یکی دیگر از گزینه‌ها که کمتر در رسانه‌های بین المللی از آن سخن به میان رفته، استفاده از ظرفیت نیروی دریایی ایران در تنگه باب المندب میان یمن و شاخ آفریقاست. ایران از سال ۲۰۱۳ به این طرف، کشتی‌هایی را به دریای سرخ اعزام کرده است. هرچند ایران اعلام کرده که این نیرو‌ها با هدف مبارزه با دزدی دریایی اعزام شده اند، اما در حقیقت کشتی‌های نیروی دریایی ایران در حال گشت زنی در خلیج عدن و دریای سرخ هستند. بدین ترتیب ایران پتانسیل مختل کردن ترانزیت نفت در این منطقه آبی را نیز داراست. بخش عمده‌ای از نفت و گاز صادراتی منطقه خلیج فارس با عبور از تنگه باب المندب وارد کانال سوئز می‌شود. هرگونه ناامنی‌ای در این تنگه می‌تواند موجب اختلال در عرضه نفت به بازار جهانی و رشد قیمت نفت شود.