سد فینسک ، جوسازی‌ های رسانه ‌ای تا واقعیت ‌های موجود

هر چند افزایش تقاضا برای آب و از سوی دیگر محدودیت و کمبود آب باعث شده است تا بحران آب در سال های اخیر بیش از پیش چشمگیر شود ،اما مسایل منطقه ای و احساسی در اینگونه موارد مانع توسعه کشور خواهد شد و در بحث آب باید طبق اصول قانون اساسی و توزیع عادلانه با رعایت همه ضوابط حق آبه‌ها و محیط زیست در مناطقی که کمبود آب دارند، تصمیم ‌گیری شود.
انجام مطالعه و آغاز عملیات اجرایی سد فینسک در بالا دست بر روی رودخانه سفید رود در استان سمنان که از سرشاخه های اصلی منابع آبی سد شهید رجایی ساری نیز محسوب می شود ،سبب اعتراض در فضای مجازی ، نشریات مکتوب ، نامه نگاری بین آب منطقه ای و استانداری مازندران با وزارت نیرو شد.
نتیجه چنین بازیگری در بسیاری از موضوعات در کشورهای جهان سوم این است که مردم بازنده های اصلی می شوند ،چراکه همه بر این امر اذعان داریم که توسعه کشور باید بر مبنای علمی باشد و باید به نظرات کارشناسی و عملی پایبند باشیم.
با توجه به اینکه در چنین شرائط آب و هوایی ،تجربه های تلخ سد سازی در موقعیت های جغرافیایی و سرزمینی ، مقولات زیست محیطی و هزینه های سنگین و بهره برداری آن در ایران وجود دارد، نباید تحت تاثیر بازیگری منافع برخی اقشار قرار بگیریم.
به طور حتم اطلاع رسانی شفاف و دقیق و ارائه نظرات کارشناسی و علمی همواره تعیین کننده و عامل توسعه و پیشرفت عملی هر جامعه را در پی دارد و انتظار داریم مقوله سد فینسک نیز مورد توجه علمی مسئولان قرار بگیرد.
برای تشریح بهتر موضوع باید کمی به موقعیت جغرافیایی سرشاخه های رودخانه های سد فینسک در مرحله مطالعه و اجرا و سد شهید رجایی ساری که 20سال از عمر آن می گذرد پرداخت تا مشخص شود آیا نگرانی هایی به راه افتاده و ساخت سد فینسک را عامل خشکسالی رودخانه تجن همانند زاینده رود تشبیه می کنند واقعیت دارد یا نه؟
بررسی ها از نقشه وزارت نیرو نشان می دهد که 'هیکوه ' خط الراس بین سرشاخه های اصلی رودخانه سفید ، تجن با تالار در ارتفاعات شرقی سلسله جبال البرز در استان های سمنان و مازندران است که آب چشمه ها و برف های این منطقه به 2 طرف رودخانه ها سرازیر می شود.
' پور طلا ' نخستین سرشاخه رودخانه ای است که بین روستای فینسک و تلاجین در استان سمنان قرار دارد و به رودخانه معروف سفید رود می پیوندد و طرح مطالعاتی ایجاد سد فینسک نیز در این منطقه صورت گرفت.
با توجه به خشکسالی اخیر که به گفته کارشناسان این بخش در 50 سال گذشته بی سابقه بوده است، دبی رودخانه سفید رود که سد فینسک از آن بهره می گیرد، 510 لیتر در ثانیه است.
بررسی ها نشان می دهد که رودخانه های زیادی به عنوان سرشاخه های سد شهید رجایی ساری قرار دارد که از پائین دست سد فینسک به رودخانه اصلی سفید رود متصل می شود و در واقع ساخت سد فینسک فقط حدود 7درصد ،اثر گذاری بر ذخیره آب سد شهید رجایی دارد.
یعنی از 162میلیون متر مکعب ظرفیت قابل استفاده ذخیره آب سد شهید رجایی ، فقط حدود 12میلیون متر مکعب با ساخت سد فینسک تاثیر پذیری خواهد داشت.
بر اساس نقشه های موجود رودخانه های 'کاورد' ، ' رودبارک یا سرم' ،' گلخواران' ، ' تنگه ' ، ' اشک رود ' شیرین رود ' و رودخانه 'عروس و داماد ' به عنوان سرشاخه های اصلی و فرعی در پائین دست سد فینسک وارد دریاچه سد شهید رجایی می شود.
ساخت سد فینسک با ظرفیت هشت تا 10 میلیون متر مکعب از سال 89 بر روی سرشاخه های رودخانه تجن واقع در منطقه جغرافیایی استان سمنان در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفت و در دولت دهم بودجه مطالعاتی دریافت کرد.
منطقه مورد مطالعه سد فینسک در فاصله 70 کیلومتری شمال شرق شهر سمنان واقع است .قرار است آب ذخیره شده پشت سد مخزنی فینسک از طریق سامانه آبگیری به وسیله یک خط لوله تا نزدیکی بند انحرافی ' کاورد' منتقل و سپس با آب بند انحرافی کاورد وارد یک حوضچه ذخیره در تراز ارتفاعی حدود 1640 ‌مترشود.
سد فینسک یک سد مخزنی سنگریزه‌ای با هسته رسی و حجم مخزنی 11.78 میلیون متر مکعب است .
کارشناسان شرکت آب منطقه ای مازندران اعلام می کنند که در انجام مطالعات سد سلیمان تنگه به اهمیت دبی آب سفید رود در استان سمنان به عنوان مهمترین سرشاخه رودخانه ای منتهی به رودخانه تجن توجه شد ،بطوریکه سد شهید رجایی یا همان سلیمان تنگه بر مبنای آورد 205میلیون متر مکعب سرشاخه های بالا دست ساخته شده است.
به گفته آنان حدود 300روستا در بالا دست و پائین دست سد شهید رجایی در استان مازندران از آب سرشاخه های اصلی به ویژه سفید رود بهره مند می شوند و در واقع حق آبه های قانونی دارند.
اعتراض برخی از مردم ومسئولان استان مازندران در حالی است که نماینده مردم شهرستان های سمنان، مهدی شهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی معتقد است که با بهره برداری از سد فینسک بخش قابل توجه ای از مشکل کم آبی در مرکز استان و شهرهای همجوار را برطرف می شود.
احمد همتی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مرکز سمنان ،طرح سد فینسک را از مصوبات سفر دکتر روحانی به سمنان دانست و افزود: آبریز این سد از داخل استان است.
وی توضیح داد: مسایل منطقه ای و احساسی در اینگونه موارد مانع توسعه کشور خواهد شد و در بحث آب باید طبق اصول قانون اساسی و توزیع عادلانه با رعایت همه ضوابط حق آبه‌ها و محیط زیست در مناطقی که کمبود آب دارند، تصمیم ‌گیری شود.
**کاهش 40درصدی دبی رودخانه های بالادست شهید رجایی ساری در یک دهه گذشته
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا در ساری گفت که در 10 سال اخیر دبی رودخانه های بالا دست سد شهید رجایی ساری تا 40 درصد کاهش یافته است.
ایراهیم یخشکی به خبرنگار ایرنا افزود: هر چند کاهش بارندگی عامل اصلی کم شدن دبی رودخانه ها و در نتیجه کاهش شدید ذخیره آب پشت سد شهید رجایی است اما اجرای طرح های توسعه ای کشاورزی و پمپاژ کردن آب رودخانه های بالا دست به ویژه از رودخانه سفید رود در استان سمنان ، در واقع تجاوز به حق آبه مردم مازندران است.
وی تاکید کرد: ساخت سد شهید رجایی بر مبنای دبی آب رودخانه های بالا دست ساخته شده است که بخشی از آب این دریاچه از داخل منطقه جغرافیایی استان سمنان سرچشمه می گیرد.
سد شهید رجایی که از آن با عنوان سد سلیمان تنگه نیز یاد می‌شود در 45 کیلومتری جنوب غربی ساری واقع در بخش دودانگه و در نزدیکی روستای افراچال می‌باشد. مطالعات ساخت این سد که در سال 1336 شروع شد با شروع عملیات اجرایی آن در شهریور سال 1370 ادامه پیدا کرده و در سال 1375 نیز به پایان رسید.
سد شهید رجایی در سال 1376 توسط مرحوم آیت الله رفسنجانی به بهره برداری رسید، این سد با حجم آبگیری حدود 162 میلیون متر مکعب بر روی رودخانه تجن احداث شده است
یخشکی ادامه داد: با بررسی های صورت گرفته در حالت نرمال و غیر کم بارشی ساخت سد فینسک در استان سمنان ، هفت درصد بر ذخیره آبی سد شهید رجایی ساری اثرگذاری دارد و به طور یقین در زمان بحرانی این تاثیر گذاری بیشتر می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران در عین حال گفت که مسئولان استان از جمله استاندار و نمایندگان مجلس شورای اسلامی تاکنون مکاتبات زیادی با وزارت نیرو برای جلوگیری از اجرایی شدن سد فینسک انجام دادند.
بر اساس آمار شرکت آب منطقه ای به دلیل کاهش بارندگی امسال ذخیره آب سد شهید رجایی ساری تا 55 درصد کاهش یافته است.
سد شهید رجایی ساری علاوه بر تامین آب بیش از 50 هزار هکتار از زمین های پائین دست ، تامین کننده بخشی از آب آشامیدنی شهر ساری نیز است.
6990/1899