روند صعودی قیمت نفت زیر سایه ریسک‌های سیاسی

پیش از این بسیاری از کار‌شناسان رسیدن نفت به ۷۰ دلار را بعید می‌دانستند. البته تحلیل این گروه بیشتر معطوف به نیروهای بازار و اصطلاحا عوامل بنیادی بازار مانند عرضه، تقاضا و رشد اقتصادی بود.

اما برخلاف این پیش بینی کار‌شناسان، قیمت نفت در ماه‌های اخیر تا مرز ۷۵ دلار در هر بشکه نیز خیز بر داشت. این قیمت باعث شد تا بررسی عوامل غیر بنیادی مانند ریسک‌های سیاسی و ژئوپلتیک در مرکز توجهات قرار گیرد.

به طوری که خبرگزاری اویل پرایس به استناد آخرین گزارش صندوق بین الملل پول عواملی مانند جنگ‌های تجاری، ریسک‌های ژئوپلتیک و تشدید مشکلات مالی را در این امر دخیل دانسته است.

در مورد افزایش این ریسک‌ها می‌توان به مسئله برجام و عرضه نفت ایران، دخالت عربستان در یمن، مشکلات اقتصادی در ونزوئلا، بحران سیاسی در لیبی و سوریه،..... اشاره کرد.

شاید اولین تاثیر این ریسک‌ها در قیمت نفت مربوط به تحریم نفتی کشورهای صادرکننده عرب به حامیان اسراییل مانند امریکا و هلند در طی جنگ یوم کیپور در اکتبر ۱۹۷۳ باشد که قیمت نفت از ۲ دلار در هر بشکه به ۱۲ تا ۱۵ دلار در هر بشکه رسید که از آن به عنوان شوک اول نفتی یاد می‌شود.

پس از آن حوادثی مانند انقلاب اسلامی ایران، جنگ ایران و عراق، جنگ خلیج فارس، بحران اوکراین به نوعی به عنوان عوامل غیر بنیادی در تلاطم‌های قیمت نفت تاثیر به سزایی داشتند.

کارشناسانی که نقش عوامل غیر بنیادی را پر رنگ می‌دانند در توجیه استدلال خود دخالت‌های آمریکا و عربستان در امور داخلی کشور‌ها برای برانگیختن این گسل‌ها را موثر می‌دانند. چون این دو کشور متنفع اصلی افزایش قیمت نفت هستند.

اما‌‌ همان طور که ذکر شد متنفعان اصلی افزایش ریسک‌های سیاسی به نوعی امریکا و عربستان هستند. عربستان به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت برای افزایش درآمدهای نفتی و تامین مالی پروژه‌های بلند پروازانه اقتصادی نیاز مبرم به افزایش قیمت نفت دارد، به طوری که بسیاری پیش بینی می‌کنند که عربستان برای نفت ۸۰ دلاری و بیشتر برنامه ریزی کرده است.

در سوی دیگر ایالات متحده برای آنکه استخراج نفت شیل را از نظر اقتصادی توجیه پذیر کند و نیز برای کشورهای بزرگ وارد کننده نفت و البته برای رقبای اقتصادی مانند چین، مشکلات اقتصادی و سیاسی ایجاد کند سعی در ایجاد تلاطم در بازار دارد.

در میان این حوادث کشور ایران به عنوان یکی از صادرکنندگان عمده نفت با اقتصاد وابسته به درآمدهای نفتی نیز می‌تواند از تاثیرات این افزایش قیمت نفت متنفع شود، هر چند صادرات نفت ایران می‌تواند تحت تاثیر آینده برجام قرار گیرد اما طبق پیش بینی‌ها حتی لغو برجام هم نمی‌تواند تاثیر آن چنانی بر میزان نفت صادراتی ایران داشته باشد.

بنابرین در واکاوی افزایش قیمت نفت می‌توان برای ریسک‌های سیاسی و ژئوپلتیک وزن بیشتری قایل شد هرچند عواملی مانند رشد اقتصادی چین و هند و افزایش تقاضا نیز می‌تواند در این میان موثر باشد.

یادداشت از : توحید ورستان