بنزین گران هم آلوده می‌کند

آلودگی هوا در این دوران تبدیل به بخشی از فرهنگ کشور شده است؛ به‌ طوری‌ که در بسیاری از صحبت‌های روزمره و اداری، این موضوع مطرح می‌شود. اغلب شهرنشینان آلودگی هوا را ناشی از تردد اتومبیل‌ها و مصرف بنزین می‌دانند. این برداشت یک‌سویه منجر به این شده است که دولتی‌ها نیز تمام فشار خود را روی این بخش بگذارند؛ به‌ گونه‌ای که در مصاحبه مطبوعاتی رئیس‌جمهوری به این موضوع به صورت مستقیم اشاره شد.

نکته اساسی اینجاست که به‌ یقین مصرف بالای بنزین و تردد اتومبیل می‌تواند بخش قابل‌ توجهی از آلودگی را ایجاد کند اما همه ماجرا نیست. در علم حمل‌ونقل، انتخاب وسیله‌ نقلیه سفرهای شهری و بین‌ شهری عموما بر اساس فرمول‌های ریاضی بررسی می‌شود. نگاه به ساختار این فرمول‌ها نشان می‌دهد که مطلوبیت، محوری‌ترین عامل در انتخاب خواهد بود. به زبان ساده‌تر، مسافر وسیله‌ای را انتخاب می‌کند که راحت‌تر باشد. مسلما مسافران شهری هرگز با فرمول‌های پیچیده ریاضی دست به انتخاب نمی‌زنند، بلکه به صورت کاملا ذاتی و بر اساس تجربه انتخاب می‌کنند. حال اگر جامعه به سمتی پیش رفته است که اکثر ترددها با استفاده از خودروهای شخصی انجام می‌شود، علتش ارزانی بنزین نیست. دلیل این ادعا را می‌توان در رفتار مردم در زمان سهمیه‌بندی بنزین در دولت نهم و دهم یافت. تغییرات سنگین نرخ بنزین نه‌ تنها موجب کاهش مصرف نشد، بلکه در برهه‌هایی از زمان رکورد مصرف نیز شکسته شد. به بیان دیگر، مردم حاضر به پرداخت هزینه‌های بیشتر برای حفظ آرامش و مطلوبیت خود هستند، حتی اگر این آرامش در ترافیک‌های سنگین وجود داشته باشد.

عدم دسترسی تمام نقاط شهر به سرویس حمل و نقل عمومی، فرسودگی ناوگان، شلوغی بیش از حد، فاصله زمانی زیاد حرکت آنها و نبود یک برنامه قابل‌ اطمینان از دلایل عمده عدم استفاده از سرویس عمومی است. نبود چنین شرایطی حکم می‌کند که از وسیله‌ نقلیه شخصی استفاده شود؛ حتی اگر این وسیله فقط برای «یک نفر» باشد. اتومبیل تک‌سرنشین یک اصطلاح نیست، یک فاجعه زیست‌محیطی است ولی همین تک‌سرنشین ترجیح می‌دهد در تخریب محیط‌زیست مشارکت روزانه داشته باشد تا از سرویس حمل و نقل عمومی استفاده کند. شکست پویش‌هایی مانند سه‌شنبه بدون اتومبیل مؤید این موضوع است.

بسیاری از ما خاطرات زیادی از دوران مدرسه‌رفتن خود داریم. پیاده‌روی‌های طولانی یا استفاده از سرویس‌های حمل و نقل شهری راه‌های امن رسیدن به مدرسه و بازگشت از آن بود. محور اصلی این لذت واژه‌ای به نام امنیت بود. پدر و مادر با خیال آسوده فرزند خود را راهی کوچه و خیابان می‌کردند، در حالی‌ که تلفن‌های همراه امروزی با این نرم‌افزارهای پیشرفته برای کنترل تردد وجود نداشت اما امروز چه اتفاقی افتاده است که والدین مایل نیستند کودکان خود را به‌ تنهایی راهی مدرسه کنند. استفاده از اتومبیل شخصی برای حمل‌ونقل کودکان تبدیل به فرهنگ اشتباهی شده است که امروزه در فیلم‌های صداوسیما نیز به آن دامن زده می‌شود. متولیانی که آلودگی هوا را همواره به مصرف بنزین گره می‌زنند، چقدر به چنین مسائلی فکر کرده‌اند؟ آیا گسترش یک فرهنگ صحیح در جامعه وظیفه صاحبان دولت نیست؟

بهتر است دولت، مجلس و صاحب‌نظران به‌ جای پاک‌ کردن صورت‌ مسئله، به فکر حل مسئله باشند. فکر می‌کنم از آن زمان که شعار توسعه حمل‌ونقل عمومی داده شده، بیش از ٣٠ سال می‌گذرد. یعنی کارمندی که اولین‌ بار این شعار را شنید و از زیبایی آن مسرور شد، اکنون بازنشسته است و هرگز طعم این توسعه را نچشیده.»