سایه سنگین بیکاری بر مسائل اجتماعی و اقتصادی

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- نرخ بیکاری دو رقمی نزدیک به نیم‌قرن است که بر مسائل اجتماعی و اقتصادی سایه افکنده است. در حالی که نزدیک به 20 سال هم از تلاش‌های دولتمردان برای تک رقمی کردن آن می‌گذرد. در حال حاضر کشور شاهد افزایش روزافزون جمعیت غیرفعال اقتصادی است که تنها مصرف‌کننده هستند. براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در بهار امسال 6/12 درصد است، این رقم در حالی عنوان شده است که نرخ بیکاری در سال 95، 4/12 و در سال94 به میزان 11‌درصد اعلام شده بود. در این میان براساس آمار، امسال جمعیت افراد بیکار در سن کار از رقم نزدیک به سه میلیون و 204 هزار نفر در پایان سال 95 به رقم سه میلیون و 367 هزار نفر افزایش یافته است. به‌طوری که در سه ماهه نخست امسال ۱۶۳ هزار و ۵۷۵ نفر به جمعیت بیکار کشور افزوده شده است. براساس این آمار، بیشترین شاخص بیکاری بین گروه‌های سنی مختلف به بیکاران 25 تا 29 سال مربوط می‌شود. به‌طوری که گفته شده است که براساس بررسی شاخص بیکاری بلندمدت در گروه‌های سنی مختلف5/47 درصد از کل بیکاران ۲۵ تا ۲۹ ساله بیش از یک سال در جست‎وجوی شغل بوده‌اند. موضوع دیگری که از آخرین آمار مرکز آمار ایران می‌توان فهمید این است که زنان به مراتب نرخ بیکاری بلندمدت بیشتری نسبت به مردان دارند که رقم آن 8/2 برابر بیشتر از مردان است. این آمار نشان می‌دهد که بازار اشتغال در حال مردانه شدن است چراکه در کنار این نرخ بیکاری، سالانه 600 هزار زن از بازار کار خارج می‌شوند. آمارها نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی زنان از 17 درصد در سال 84 به 3/13درصد در سال 94 رسیده است. این در حالی است که بنابر آمار سازمان سنجش، میزان ورود زنان به دانشگاه‌ها بیش از مردان است.

اقتصاددانان برای بیکاری در جامعه دلایل مختلفی را بیان می‌کنند که مورد نخست آن بیکاری طبیعی یا ارادی است که براساس آن شخص بیکار به دلیل به دست‌آوردن فرصت مناسب‌تر اشتغال به کاری اشتغال ندارد. در نوع ساختاری بیکاری، ورود تکنولوژی‌های جدید به حوزه تولید باعث بیکاری می‌شود. بیکاری فصلی نوع سوم بیکاری است که معمولا در بخش کشاورزی اتفاق می‌افتد، به‌طوری که شاغلان این بخش در ماه‌هایی از سال بیکار می‌شوند. بیکاری ناشی از رکود اقتصادی موضوع دیگری است کارشناسان به آن اشاره می‌کنند که از رشد نامناسب اقتصاد کشور سرچشمه می‌گیرد. دلیل دیگر بیکاری واردات بی‌رویه محصولات خارجی ارزان قیمت باعث تعطیلی کارخانه‌‌ها و کارگاه‌های تولیدی می‌شود. بیکاری ناشی از تناسب‌نداشتن عرضه و تقاضای بازار کار هم در کنار دلایل دیگر از موضوعاتی است که باعث افزایش نرخ بیکاری در جامعه می‌شود. این موضوع به دلیل رشد نامتوازن جمعیت در برخی از دوره‌ها پدید می‌آید. در این میان برخی از کارشناسان معتقدند که سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های غلط مسئولان برای اشتغال دانش‌آموختگان، ضعف ارتباط میان آموزش و اشتغال و هماهنگی نداشتن میان محتوای دروس دانشگاهی با نیازهای واقعی جامعه باعث افزایش بیکاری در جامعه می‌شود.

مجید کیان‌پور، نماینده مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به افزایش نرخ بیکاری در کشور می‌گوید: «اشتغالزایی و کاهش نرخ بیکاری نیازمند عزم و اراده ملی و احساس مسئولیت دولت است، به‌طوری که ایجاد و بهره‌برداری از صنایع کوچک و زودبازده عملی‌ترین راهکار اشتغالزایی و کاهش نرخ بیکاری است.»

کیان‌پور با اشاره به تبعات منفی افزایش نرخ اشتغال و تبعات منفی آن و همچنین محدودیت‌های منابع و اعتبارات، افزود: «برای رسیدن جامعه به پویایی، ظرفیت‌های موجود در حوزه مشاغل خانگی و هدایت آن به سمت ایجاد مشاغل پایدار و صنایع کوچک و زودبازده مورد توجه قرار گیرد. البته متاسفانه در ایران به ایجاد صنایع کوچک و مشاغل خانگی توجه چندانی نمی‌شود.» در این میان وی به موضوع ارائه تسهیلات برای اشتغال پرداخت به‌طوری که به اعتقاد کیان‌پور باید به محل هزینه‌کرد تسهیلات اشتغال و استفاده از ظرفیت آن برای ایجاد مشاغل پایدار و خرد توجه کرد، چراکه این موضوع می‌تواند از مهاجرت بی‌رویه به شهرها، ایجاد مشاغل کاذب و حاشیه‌نشینی هم جلوگیری کند. البته دولت مدعی است که در برنامه ششم توسعه توجه ویژه‌ای به ایجاد اشتغال داشته است به‌طوری که پیش‌بینی شده است که با اجرای مفاد این برنامه نرخ بیکاری در کشور تک رقمی شده و به هشت درصد می‌رسد. با این حال رکود اقتصادی حاکم در جامعه و روند روبه رشد نرخ بیکاری در کشور نوید خوبی از این ماجرا نمی‌دهد.