رکورد بیکاری یا گزارش دولت از رکورد اشتغالزایی؟/ چه میزان اشتغال موجود نابود شده است؟

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- دکترحسن روحانی؛ رییس‌جمهور در خردادماه سال ۹۲ و اندکی قبل از انتخابات دولت یازدهم، گفته بود: ما برای اشتغال یک برنامه جدی خواهیم داشت و من جدی‌ترین برنامه اقتصادی‌ام در ماه‌های اول حل معضل اشتغال است و مخصوصاً برای آنهایی که تحصیلکرده دانشگاه‌ها هستند و وقتی این مشکل حل شد خود به خود ما می‌توانیم دانشجویان تحصیلکرده خارج از کشور را هم به داخل کشور جذب و استفاده کنیم. کارگران کارخانه‌های ما بیکار بودند اما برای کارخانه‌های چین اشتغال ایجاد کردیم و به دولت سازندگی و اصلاحات ایراد گرفتیم و تهمت زدیم.

در تابستان سال ۹۲ و همزمان با آغاز به کار دولت تدبیر و امید، دکترحسن روحانی وعده داد اشتغال زایی و حل معضل بیکاری را به عنوان یکی از مهم‌ترین رویکردهای دولت یازدهم دنبال خواهد کرد؛ اما حالا در ۴ سالگی دولت تعداد بیکاران نه تنها کم نشده بلکه بر جمعیت متقاضیان شغل کشورهم افزوده شده و حالا تعداد بیکاران مطلق کشور به بیش از ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر رسیده و به بیان دیگر رکورد بیکاری که از بهار سال 91 تاکنون کمتر از 12.7 درصد بوده شکسته شد و پس از 18 فصل رکوردشکنی کرد. رییس‌جمهور در ابتدای کار وعده داده بود دولت تدبیر و امید در ۱۰۰ روز اول فعالیت خود نیز اقداماتی را در جهت حل معضل بیکاری انجام و درباره آن به مردم گزارش خواهد داد که البته چنین نشد. از آن سو برداشت کارشناسان بازار کار این است که بیکاری حاصل سال‌ها بی برنامگی و بی توجهی دولت‌ها به اشتغال جوانان و باز کردن درهای دانشگاه‌ها به روی صدها هزار نفر بوده که حالا با دریافت مدارک تحصیلی به دنبال کار هستند و اساساً ۱۰۰ روزه امکان حل معضل بیکاری کشور وجود ندارد. امروز چالش بیکاری در کشور تا آنجا اهمیت پیدا کرده که به گواه آمارها بیش از ۱۰۰ هزار فرد دارای مدرک دکترای حرفه‌ای و تخصصی با موضوع بیکاری درگیر بوده و نتوانسته‌اند حتی با تحصیل در بالاترین رده هم شغلی برای خود دست و پا کنند.

مقامات دولتی در توجیه افزایش بیکاری می گویند امید به کار در ایران زیاد شده و از این‌رو جمعیت فعال و آماده به کار کشور به بیش از 26 میلیون نفر رسیده است، در عین حال رکوردزنی بیکاری در سال‌های اخیر نیز به این موضوع ربط داده می‌شود، اما کارشناسان بر این عقیده‌اند که بیکاری امروز حاصل وعده‌های عمل نشده دولت‌ها و جدی نگرفتن سونامی بیکاری در کشور است. مرکز آمار ایران طی روزهای گذشته با ارائه گزارش وضعیت بیکاری در تابستان امسال، تعداد بیکاران مطلق کشور را بیش از ۳میلیون و ۳۰۰ هزار نفر برشمرد. از آن سو بررسی آمارها نشان می‌دهد که تعداد افراد در مرز بیکاری نیز به 2/2 میلیون نفر رسیده و ممکن است به‌زودی بیکار شوند. نکته حائز اهمیتی که عملکرد دولت در بازار کار را در سال‌های اخیر نشان می‌دهد این است که بر جمعیت افراد در خطر بیکاری مرتباً افزوده می‌شود که به معنای تضعیف شرایط اشتغال و خطر ورشکستگی بنگاه‌هاست. تعداد افراد در خطر بیکاری در تابستان سال گذشته 9/1میلیون نفر بود که به دلیل تشدید رکود اقتصادی و به حاشیه کشیده شدن برجام و دلایلی مانند آن، این تعداد به 2/2 میلیون نفر رسیده است. به بیان دیگر،‌ یکساله بر تعداد افراد در خطر از دست دادن شغل 283 هزار نفر افزوده شده است.

رییس‌جمهور شب دوشنبه در یک گفتگوی تلویزیونی با مردم، بیکاری را معضل اساسی کشور خواند و گفت: اشتغال‌آفرینی مهم‌ترین دستور کار دولت است. وی به فارغ‌التحصیل شدن 900 هزارنفر در سال نیز اشاره کرد و افزود: اینکه در سال حدود 400 هزار نفر بدون شغل بمانند، بسیار نگران‌کننده است. آقای روحانی افزود: بسیار نگران‌کننده است که در داخل یک خانه، یک نفر یا دو نفر و حتی بیشتر بیکار باشند. جوانی که 25 تا 30 ساله است و هنوز توان مالی ندارد و برای ازدواج و شروع زندگی دارای کار مناسبی نیست این مساله برای همه ما حیاتی است که برای اشتغال جامعه تلاش جدی انجام دهیم.

رییس‌جمهور بار دیگر با به چالش کشیدن عملکرد اشتغالی دولت سابق، به ثابت بودن اشتغالزایی از سال 85 تا 90 در کشور اشاره کرد و گفت: این موضوع یعنی سالانه حدود 14 هزار شغل خالص ایجاد شده است.

وی گفت: تعداد کل شاغلان از 21 میلیون و 300 هزار نفر در سال 92 به 23 میلیون نفر افزایش پیدا کرده و این بیانگر ایجاد 700 هزار فرصت شغلی جدید در کشور است. رییس‌جمهور از رکوردشکنی ورود متقاضیان شغل در تابستان امسال به بازارکار خبر داد و افزود: در تابستان امسال یک میلیون و 200 هزار نفر خواستار شغل بودند در حالی که اشتغال ایجاد شده در سال جاری 704 هزار نفر است. آقای روحانی افزود: نگرانیم از اینکه در سال 300 تا 400 هزار نفر بدون شغل بمانند؛ بنابراین هم رشد اشتغال خوب بوده و هم متأسفانه بیکاری افزایش پیدا کرده، یعنی اقتصاد به اندازه‌ای که توانست اشتغال به وجود بیاورد نتوانست به اندازه افرادی که جویای کار بودند جذب بازار کار کند.

یکی از کلیدی‌ترین انتقادات مقامات دولت یازدهم درباره عملکرد اشتغالی دولت‌های گذشته، مخدوش بودن آمارها بوده تا جایی‌که اعتقاد بر این بود درباره اشتغالزایی سال‌های گذشته آمارسازی شده و اساساً رشد منفی اقتصاد ایران در سال‌های قبل از ۹۳ نه تنها اشتغالزا نبوده،‌ بلکه باعث نابودی فرصت‌های موجود شغلی نیز شده بود. اما حالا نیز برخی کارشناسان می گویند مقامات کابینه یازدهم آمارهای گوناگونی از اشتغال زایی ارائه می‌کنند و در واقع اگر در گذشته درباره آمارهای اشتغال زایی ابهاماتی وجود داشته، این روند در حال حاضر نیز مشاهده می‌شود. طبق آماری که آقای رییس‌جمهور درباره اشتغالزایی سالانه ۱۴ هزار نفری دولت‌های گذشته و ۷۴۰ هزار نفری دولت تدبیر و امید اعلام کرده است،‌ اشتغالزایی به یکباره در اقتصاد ایران 2/50 برابر شده است! سؤال این است که آیا در اقتصاد ایران به یکباره و در طول 2، سه سال ۵۰ برابر ظرفیت ایجاد اشتغال جدید فراهم شده است؟ اگر اینگونه باشد باید مساله بیکاری تاکنون حل می‌شد و ایران نیاز به واردات نیرو از سایر کشورها پیدا می‌کرد. همچنین با وجود ادعای دولت در رشد 7.4 درصدی اقتصاد در ۶ ماه اول امسال،‌ اقتصاد ایران واقعاً توان ایجاد چه میزان اشتغال در طول سال را دارد؟ آیا باید بین ایجاد فرصت‌های شغلی و به کارگماری واقعی تفکیک قائل شد؟ اگر این‌گونه است آیا آماری از به کارگماری های واقعی نیز وجود دارد؟

اگر بپذیریم که طبق گفته مقامات ارشد دولتی در سال جاری 704 هزار شغل ایجاد شده، چه میزان اشتغال موجود نابود شده است؟ طی سال‌های گذشته این مساله مطرح بوده که به ازاء هر دو شغل واقعی در اقتصاد ایران، یک شغل موجود از بین می‌رود.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که بیکاری واقعی زمانی کاهش می‌یابد و اشتغالزایی صورت می‌گیرد که جامعه آن را پذیرفته و تأیید کند؟ حال که به گفته رییس‌جمهور بیکاری یک تا چند نفر در خانواده‌ها نگران‌کننده است، آیا باید رکورد بیکاری پس از ۱۸ فصل را پذیرفت یا گزارش دولت از رکورد اشتغالزایی؟