پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- علی احمد قاسمی- چند سالی می‌شود جدالی بین بانک مرکزی و مرکز آمار ایران درباره مرجعیت انتشار آمارهای رسمی کشور در جریان است و بانک مرکزی و مرکز آمار ایران یکدیگر را متهم به دخالت در انتشار آمار تخصصی می‌کنند.

بانک مرکزی معتقد است به دلیل استناد مراجع رسمی و بین‌المللی به آمارهای تولیدی این بانک و استفاده برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران کشور از آمارهای بانک مرکزی،‌ تولید آمار توسط این نهاد نه فقط ادامه خواهد یافت بلکه ضروری نیز است.

طی دولت‌های نهم و دهم در این زمینه مباحث و حواشی فراوانی به وجود آمده بود و مدیران ارشد مرکز آمار و بانک مرکزی تلاش می‌کردند تا دیگری را متهم به دخالت در امور تخصصی نهاد دیگر نشان دهند. مرکز آمار ایران در سال‌های اخیر مرتباً بر این نکته تاکید دارد که طبق قانون، این مرکز مرجع رسمی تهیه، تولید و انتشار آمار است و بانک مرکزی حق دخالت در آن را ندارد.

بانک مرکزی نیز علاوه بر موارد یادشده، معتقد است این بانک در طول ده‌ها سال به تولید و انتشار آمار با بالاترین میزان استاندارد اقدام کرده و در طول ۷۹ سال گذشته این اقدام مرتباً صورت گرفته است.

پیش از این، عادل آذر، رییس سابق مرکز آمار ایران گفته بود برای حل این موضوع شورای عالی آمار مصوب کرده نشست‌هایی بین کارشناسان بانک مرکزی و مرکز آمار باید برگزار شود و در نهایت انتشار آمار با نام مرکز آمار ایران باشد؛ با این حال بانک مرکزی با ادامه تولید و انتشار جداگانه آمارها نشان داد همچنان مایل به ادامه فعالیت مستقل در تولید آمار است.

یک مساله اساسی در تولید جداگانه آمارها توسط این 2 مرکز این است که محاسبات درباره نرخ تورم،‌ نرخ رشد اقتصادی،‌ نرخ بیکاری و.... دارای اختلاف بوده و از این‌رو وقتی 2 نرخ تورم متفاوت برای یک ماه مشخص از سوی 2 مرکز اعلام می‌شود، قابلیت استناد محاسبات کمرنگ می‌شود و نوعی سردرگمی برای تحلیلگران و سیاست‌گذاران اقتصادی ایجاد می‌کند.

رییس کل بانک مرکزی در تابستان امسال در واکنش به احتمال توقف انتشار آمار این بانک پس از ۷۹ سال گفته بود که حذف آمارهای بانک مرکز نه ممکن، نه مطرح و نه مثبت است و بانک مرکزی به تولید و انتشار آمار ادامه خواهد داد و چنین نیز شد.

ولی‌الله سیف در دفاع از تولید آمار بانک مرکزی، این بانک را استفاده کننده مهم تولیدات آماری خود می‌داند و درباره استناد مرکز آمار ایران به مواد قانون برنامه پنجم توسعه نیز گفت: در ماده ۵۴ قانون برنامه پنجم توسعه، اصولاً مرکز آمار ایران مرجع رسمی اعلام و انتشار آمار در کشور معرفی شده ولی در بند «ج» همین ماده چنین آمده است: به دستگاه‌های اجرایی اجازه داده می‌شود در حدود وظایف قانونی خود و در چارچوب ضوابط و استانداردهای مورد تأیید شورای عالی آمار، نسبت به تولید آمار تخصصی حوزه مربوط به خود اقدام کنند.

این اختلافات نه فقط در سال‌های قبل از دولت یازدهم مطرح بوده، بلکه به این دولت نیز کشیده شد و تولید و انتشار آمار بانک مرکزی و مرکز آمار همچنان ادامه یافت. واقعیت آن است که درباره محاسباتی مانند نرخ رشد اقتصادی و نرخ تورم استناد به گزارش‌های بانک مرکزی بیشتر و در مواردی مانند بیکاری و اشتغال، هزینه و درآمد خانوار و آمارهای جمعیت، استناد نسبت به گزارش‌های مرکز آمار ایران بیشتر و جدی‌تر است.

طی روزهای اخیر رییس جدید مرکز آمار ایران که نشان داد مانند روسای قبل این مرکز می‌اندیشد و با انتشار آمار توسط بانک مرکزی مشکل دارد گفت: مرکز آمار به عنوان مرجع اصلی انتشار آمارهای تورم، رشد اقتصادی، بیکاری و هزینه و درآمد محسوب می‌شود.

پارسا درباره ابهام تفاوت آمارهای مرکز آمار و بانک مرکزی این موضع را گرفت که اعلام آمارهای تخصصی دستگاه‌های گوناگون باید در حوزه تخصصی آنها صورت گیرد.

وی خاطرنشان کرد: شاخص‌هایی مانند تورم، رشد اقتصادی، بیکاری و هزینه و درآمد جزو آمارهای تخصصی بانک مرکزی نیست و این نهاد باید آمارهای تخصصی بانکی مانند مصارف و منابع، نقدینگی و سپرده و تسهیلات را ارائه کنند. پارسا اعلام این آمار از هر نهادی غیر از مرکز آمار را غیرقانونی دانست.

اما این اظهارات خیلی زود به بهانه پیام روز ملی آمار توسط رییس کل بانک مرکزی با واکنش همراه شد. ولی‌الله سیف در پیام خود به گفته‌های رییس جدید مرکز آمار ایران واکنش نشان داد و با اشاره به اینکه بانک مرکزی طلایه‌دار تولید و انتشار آمار از زمان تأسیس تاکنون بوده است، گفت:‌ محاسبه و انتشار آمارهای اقتصادی کشور از وظایف اصلی و کلیدی بانک مرکزی است.

رییس کل بانک مرکزی تصریح کرد: به اذعان سازمان‌های معتبر بین‌المللی، کار تولید آمارهای اقتصادی توسط بانک مرکزی به نحو احسن انجام گرفته است. طی هشت دهه گذشته در کنار ایفای سایر نقش‌ها و مأموریت‌های خطیر، تولید، محاسبه و انتشار آمارهای اقتصادی کشور را به‌عنوان یکی از وظایف اصلی و کلیدی خود بدون هیچ وقفه و تساهلی انجام داده است.

وی حتی از تغییر سال پایه آماری از ۹۰ به ۹۵ و فراهم سازی زمینه‌های آن نیز به عنوان جدیت این بانک در تولید و انتشار آمارهای تخصصی نیز سخن گفت و افزود: بانک مرکزی دوشادوش مؤسسات معتبر بین‌المللی به‌دنبال توسعه کارآمد، اثربخش و فراگیر آمار و اطلاعات است.

فارغ از موضع گیری‌ها و واکنش مقامات بانک مرکزی و مرکز آمار ایران به اظهارات یکدیگر در زمینه آمار باید چند موضوع در این زمینه توسط دولت بررسی و مشخص شود. اولاً اینکه طبق قانون موجود تفاسیر متفاوتی از مرجعیت تولید و انتشار آمارها توسط مرکز آمار و سایر نهادها وجود دارد؛‌ بنابراین اینکه برخی کارشناسان، دولتمردان و نمایندگان مجلس معتقد به آمارهای مرکز آمار یا بانک مرکزی‌اند باید تعیین تکلیف شود.

همچنین باید به این موضوع مهم نیز پاسخ داده شود که استناد رسمی دولت به تولیدات آماری کدامیک از مراجع تولید آمار است؟ آیا مبنای سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های دولت گزارش‌های بانک مرکزی است یا مرکز آمار ایران؟

از سویی، مراجع رسمی بین المللی برای ارائه تحلیل‌ها و گزارش‌های خود درباره اوضاع اقتصادی ایران به کدام آمارها استناد می‌کنند؟ بهتر است دولت یکبار برای همیشه تکلیف تولید و انتشار آمارهای رسمی را مشخص کرده یا جلوی تولید آمار بانک مرکزی را پس از ۷۹ سال بگیرد یا مرکز آمار را تعطیل کند.

 

بانک مرکزی مرکز آمار ایران اوضاع اقتصادی