مال های ایرانی بسازیم!/ شهرِ امام رضا مملو از مال های خارجی

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- سید علی سیدان- سر و شکل این مراکز با همه فروشگاه های سابق فرق میکند. حتی سر و شکل آدمهای داخل فروشگاه هم با آدمهای دیگر فرق میکند. اینجا مجتمع های بزرگ تجاری است که در قبضه برندهای معتبر جهانی قرار گرفته است؛ برندهایی که از سینی چای تا انواع البسه و لوازم ریز و درشت را به مشتری ارائه میدهد. 

چند سالی است که در گوشه و کنار شهرهای بزرگ «مال»های بزرگ تجاری به چشم میخورند؛ مالهایی که پر از برندها و مارکهای خارجی است. تعدادشان هم کم نیست و همین حالا در گوشه و کنار پایتخت، ماله ای تجاری به چشم میخورند. درواقع برندفروشی هایی که در مناطق متوسط و حتی نیازمند تهران ساخته شده اند تا جلوی چشم مردم نیازمند خریدهای سرسام آور مال ها مانور بدهند. اما شاید باورتان نشود که تهران در صدر مجتمع های تجاری کشور نیست و بلکه مشهد با 127 مال نزدیک به دو برابر تهران مال ساخته و حتی برخی نهادها چون شهرداری و آستان قدس نیز وارد بازار مال سازی شده اند اما در روزهای اخیر هشدار تولیت جدید آستان قدس در رابطه با تغییر ماهیت شهر مشهد موجب شد تا برخی کارشناسان به توقف روند مال سازی امیدوار شوند. حجتالاسلام والمسلمین رییسی خواستار بازنگری فعالیت بخشهای مختلف آستان قدس رضوی در این فرایند شد و گفت: کارهای اقتصادی از نوع مشهدمال و جهانمال نیز باید مورد بازنگری قرار گیرد. امروز باید این سؤال را مطرح کنیم که این مجموعه ها با حضور برندهای خارجی در آینده چه نسبتی با اقتصاد مقاومتی دارند؟

دکتر محمد خوش چهره، اقتصاددادن و کارشناس اقتصاد شهری در رابطه با تب مال سازی در کشور میگوید: «در سالهای اخیر شاهد توسعه پرشتاب شهری در کشور بوده و با یک روند روزافزون در گسترش شهرها روبهرو هستیم؛ روندی که ما اسم آن را توسعه و پیشرفت شهری قلمداد میکنیم ولی درواقع فقط حجم شهر در حال بزرگ شدن است. متأسفانه موفقیت شهرداریها و توسعه شهری با افزایش فضای سبز یا برخی دیگر خدمات شهری یکسان تلقی میشود در صورتی که توسعه شهری با این اقدامات و زیباسازی ها تفاوت دارد. قبلاً هم تأکید کردم که اگر بخواهیم به شهرداران نمره بدهیم، بسیاری از آنهایی که موفق نامیده می شوند، نمره قبولی کسب نمی کنند و در زمینه هایی چون ایجاد تعاملات مناسب بین شهروندان، ایجاد فساد اداری و فروش تراکم در شهرها که باید از آن با عنوان خودفروشی شهری یاد کرد، نمره های پایینی را کسب خواهند کرد.»

خوش چهره در رابطه با نقش نخبگان در تکثیر این مراکز معتقد است: «قشر دانشگاهی کشور یکی از مقصران اصلی وضعیت موجود است. زمانی که نخبگان یک جامعه نسبت به عواقب یک طرح واکنش نشان نمیدهند، جامعه نیز متوجه اهمیت ماجرا نمیشود. در حوزه شهرسازی نیز نتیجه این بی توجهی موجب وضعیت نامتوازن ما در شرایط کنونی شده است.» تغییر چهره مشهد به عنوان پایتخت مذهبی کشور از دیگر چالشهایی است که با واکنش دکتر خوشچهره مواجه میشود: «مشهد پایتخت فرهنگی ما و نماد هویت دینی ماست اما امروز در مشهد شاهد هستیم که این شهر به یک مرکز توریستی و سیاحتی بدل شده است. اینکه ما شهر زیارتی با چنین هویت غنی را به یک مرکز توریستی تبدیل کنیم پذیرفتنی نیست. متأسفانه در مشهد مقدس شاهد از بین بردن چهره مذهبی شهر امام رضا(علیه السلام) هستیم. در باقی کشورهای دنیا چون به جای پول نفت باید از طریق مالیات کشور را اداره کنند؛ شاهد هستیم که مسوولان بیشترین توجه را به صرفه جویی منابع و اتخاذ تصمیمات منطقی دارند. وقتی قرار است شما شهری را با عوارض و مالیات طراحی و مدیریت کنید، حتماً هزینه های خود را مدیریت خواهید کرد ولی در کشور ما چنین چیزی وجود ندارد و دنبال کسب منابع از راههای دیگری هستیم.» این استاد دانشگاه در پاسخ به سؤالی در رابطه با نقش اقتصاد مقاومتی و مصرف زدگی در حوزه مال های تجاری میگوید: «هر روز به تعداد مراکز تجاری شهر اضافه میشود در صورتی که تناسبی با نیازهای مردم ندارد و صرفاً به دنبال ترویج شهوت مصرفگرایی هستیم. مراکز تجاری ما مملو از کالای خارجی است و افقی که برای خود ترسیم کردهایم یک جامعه غربی است. ما به این مصرفگرایی که منطقی برای توجیه آن در کشورمان نداریم، دامن میزنیم. ما در فرایند شهرسازی علاوه بر اینکه اصالت و هویت خودمان را کنار گذاشته ایم، تقلید ناقصی هم از روند شهرسازی غربی میکنیم و در عین حال تناسب شهری را رعایت نکرده ایم. افرادی که باید خودشان متولی مدیریت شهری باشند به این تخلفات دامن میزنند و به راحتی بلندمرتبه سازی میکنند و کاربری ها را تغییر می دهند و برای خوب جلوه دادن کارشان یک فضای سبز کوچک را هم ایجاد میکنند. وقتی هزینه تفریح و سرگرمی در کشورها بالاست چرا باید توقع داشته باشیم جوانان ما به سمت کارهای خلاف سوق پیدا نکنند؟ وقتی یک الگوبرداری ناقص از جامعه غربی داریم، نتیجه آن افزایش بزهکاری است و قطعاً شهرسازی غلط یکی از عوامل افزایش بزهکاری خواهد بود زیرا با یک الگوی درست و بومی طراحی نشده و نیازها را برطرف نمیکند.»

مال های ایرانی بسازیم!

بسیاری از کارشناسان معتقدند اگر جانمایی مناسبی برای احداث مالهای تجاری صورت گرفته باشد و مشکل ترافیک و تراکم شهری را نداشته باشیم، مال ها میتوانند مجتمع های مناسبی برای سپری کردن اوقات خانواده ها باشند و با تجمیع خریدهای یک خانواده در حمل ونقل، انرژی و هزینه های دیگر صرفه جویی شود. اما این ماجرا یک شرط مهم دارد و آن استفاده از برندهای داخلی است. اگر تعیین هزینه مالیات، عوارض و مجوزهای تجاری مانند بسیاری از کشورها در مال های تجاری با تخفیف همراه باشد، میتوان با نظارت بر قیمت ها و کالاها از برندزدگی و عرضه بیش از حد کالاهای خارجی جلوگیری و حتی مال های مخصوص کالای ایرانی احداث کرد، اما متأسفانه نگاه تجاری در سیاستگذاری موجب بالا رفتن هزینه های احداث مال های تجاری شده و به همین دلیل منفعت و سود بیشتر، نظارت را کوتاه و پای برندهای خارجی را به این مجتمعه ای تجاری باز میکند.