تجارت آزاد با بزرگ‌ترین واردکننده محصولات ایرانی را جدی بگیریم/ گام‌های لرزان ایران در بازار عراق

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- میرهادی رهگشای- کشور عراق در سال‌های اخیر همواره جزو مقاصد اصلی محصولات ایران بوده است. نزدیکی جغرافیایی و همچنین قرابت فرهنگی باعث شده‌است تولیدکنندگان ایرانی بتوانند وارد بازار این کشور شوند و محصولات خود را به فروش برسانند.

طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی از تجارت خارجی ایران در سال 1393 ایران در حدود 6.2 میلیارد دلار کالا به عراق صادر کرده و در مقابل تنها 60 میلیون دلار از این کشور کالا وارد کرده است. به این ترتیب تراز تجاری ایران با عراق بیش از 6.1 میلیارد دلار مثبت است و عراق بالاتر از افغانستان، ترکمنستان، پاکستان و مصر در صدر کشورهای با تراز مثبت تجاری ایران در سال 1393 قرار دارد. در جدول زیر کشورهای طرف معامله با بیشترین تراز تجاری مثبت طی سال 1393 نشان داده شده است.

همچنین در سال‌های اخیر به دلیل اتفاقاتی که در این کشور رخ داده بنا به گواه آمار صادرات ایران به عراق رشدی فزاینده داشته و از 370 میلیون دلار در سال 1383 به 6.2 میلیارد دلار در سال 1393 رسیده است. در طول 10 سال اخیر افزایش صادرات به کشور عراق، یکی از دلایل اصلی رشد صادرات غیرنفتی ایران به شمار می‌رود. در نمودارهای زیر روند تجارت کالای ایران و عراق در 10 سال گذشته نشان داده شده است.

همانطور که از نمودارمشخص است در فاصله‌ سال‌های بین 1383 الی 1391 میزان صادرات ایران به عراق روندی فزاینده داشته و به طور میانگین رشد 43 درصدی را در هر سال تجربه کرده است. اما متأسفانه این روند افزایشی در دو سال گذشته متوقف شده و صادرات ایران به عراق در حدود 6 میلیارد دلار ثابت مانده است. عدم افزایش صادرات ایران با وجود ظرفیت‌های بالای بازار عراق که به دلیل موقعیت جغرافیایی و فرهنگی بازاری مناسب برای فروش محصولات ایرانی به شمار می‌رود، نشان از ضرورت برنامه ریزی مناسب برای تثبیت و گسترش جایگاه محصولات ایرانی در عراق دارد. همچنین میزان واردات ایران از عراق نیز از سال 1390 روندی نزولی داشته است.

در سال 1393 عمده محصولات صادراتی غیرنفتی ایران به عراق را سیمان، کاشی و سرامیک، ماست، گوجه فرنگی و مواد شروع کننده و تسریع کننده واکنش شیمیایی تشکیل داده‌اند. در مقابل واردات ایران از عراق، که حجم چندانی ندارد، عمدتا قراضه و ضایعات مس و آلومینیوم بوده‌است. در جدول زیر عمده محصولات صادراتی ایران به عراق نشان داده شده است.

در ماه گذشته دولت عراق در اقدامی غیر منتظره تعرفه کالاهای وارداتی خود را افزایش داد که پس از مدتی به دلیل گفت و گوهای انجام شده دولت این کشور تحت فشارهای زیاد این تصمیم را ملغی کرد و سطح تعرفه‌ها را دوباره کاهش داد. با این حال در زمان کوتاهی که تعرفه واردات این کشور بالا بود صادرکنندگان ایران از عدم صرفه اقتصادی صادرات به عراق سخن به میان آوردند و حتی برخی صادرکنندگان صادرات خود را متوقف کردند.

چنانچه ایران با عراق یک قرارداد تجاری که به امضای مسئولین عالی رتبه دو طرف رسیده باشد، نداشته باشد، هر زمان ممکن این اقدام تکرار شود و سطح تعرفه‌های واردات عراق دستخوش تغییر شود، این امر صادرات ایران به عراق را دچار نوسان خواهد کرد.

از سوی دیگر یکی از ابزارهای معمول دنیا برای افزایش سطح تعاملات تجاری و همچنین اطمینان از پایدار ماندن این تعاملات در بلند مدت، انعقاد قرارداد تجارت آزاد است. تجارت آزاد موجب می‌شود کالاهای تولیدی در کشور طرف معامله در مقایسه با کالاهای دیگر کشورهای جهان مزیت قیمتی پیدا کند و به این ترتیب واردات این کالاها افزایش یابد.

در این نوع قراردادهای تجارت آزاد تنها کالاهایی مشمول کاهش تعرفه‌ها می‌شوند که در کشور طرف معامله تولید شده باشند و از آنجا که عمده صادرات کشور عراق نفت است، امکان صادرات غیرنفتی چندانی به ایران ندارد علاوه بر آن از درآمدهای نفتی زیادی برخوردار است و می‌تواند واردات زیادی از ایران داشته باشد. اما ایران با توجه به ظرفیت‌های بالای تولیدی خود، در صورت انعقاد قرارداد تجارت آزاد می‌تواند صادرات خود به عراق را افزایش دهد و از پایدار ماندن صادرات خود اطمینان حاصل نماید.

با توجه به آنچه گفته شد لازم است ایران به منظور حفظ جایگاه خود در بازار عراق، یک قرارداد تجارت آزاد با این کشور منعقد نماید.