مروری بر فواید عضویت در صندوق های خانوادگی/بی قانونی، بزرگ ترین آفت صندوق های قرض الحسنه

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- مجید حسین زاده - نه دردسرهای پیدا کردن ضامن معتبر را دارد و نه لازم است پسرخاله رئیس شعبه فلان بانک یا موسسه مالی و اعتباری باشید، فقط کافی است چندین نفر از اعضای فامیل یا دوستان و آشنایان که به یکدیگر اعتماد کافی دارید دور هم جمع شوید و یک صندوق قرض الحسنه راه بیندازید. هر چند اعتماد اعضای صندوق به یکدیگر شرط لازم شکل گیری یک قلک فامیلی است اما تجربه شکست بسیاری از این صندوق ها نشان می دهد که هرگز شرط کافی نیست و به عوامل دیگری نیز باید توجه داشت که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد. شاید مبلغی که این صندوق ها به عنوان وام به اعضا پرداخت می کنند چندان دندان گیر نباشد اما به هر حال می تواند گره ای از برخی مشکلات مالی یک خانواده باز کند. این وام ها هر قدر باشد به دلیل نداشتن سود، مناسب هستند و می توان به عنوان کمک هزینه تامین جهیزیه، خرید خودرو، خرید لوازم منزل، کمک هزینه یک سفر خانوادگی و ... روی آن ها حساب کرد. اگر قصد تشکیل یک صندوق قرض الحسنه خانوادگی را دارید، مطالعه پرونده این شماره زندگی سلام را از دست ندهید:

روایتی از یک صندوق قرض الحسنه 13 ساله/ اینجا فقط پول مهم نیست

سیزده سال است که هر هفته چند ساعت از وقت خود را به حساب کتاب مالی صندوقی می گذراند که خودش باعث و بانی تشکیل آن بوده است. صندوقی که اعضای اصلی آن معلم هایی هستند که سال هاست دوست و همکار هستند و ایده شکل گیری آن هم از دل جلسات قرآن هفتگی با همین دوستان، بیرون آمده است؛ صندوقی که حالا 59 عضو دارد. این جملات جواب خانم «احمدی» است به سوال من که درباره نحوه شکل گیری صندوق قرض الحسنه شان می پرسم.

بی قانونی، بزرگ ترین آفت صندوق های قرض الحسنه

از او می پرسم در این 13 سال که مدیریت صندوق را بر عهده داشته، با چه چالش ها و مشکلاتی رو به رو بوده است. می گوید: «به نظر من بزرگ ترین آفتی که این صندوق ها می تواند داشته باشد، بی نظمی و بی عدالتی است که منشاء آن از بی قانونی است. برای همین، از همان روز اول ما برای مسائل مختلف صندوق مانند میزان سرمایه هر نفر، ترتیب اعطای وام و مسائلی از این قبیل، قانون گذاشتیم و به امضای همه اعضا رساندیم. خدا را شکر، به دلیل همین قانون، تاکنون مشکل جدی پیش نیامده است.» اعضای این صندوق می توانند مبالغی بین 5 تا 15 میلیون تومان را به صورت قرض الحسنه دریافت کنند که این مبلغ از سرمایه اعضا تامین می شود. خانم احمدی می گوید: «هر یک از دوستان، مبالغی بین 600 هزار تومان تا یک میلیون تومان سرمایه اولیه دارند که ممکن است علاوه بر خودشان، برای فرزندانشان هم حساب جداگانه ای در صندوق افتتاح کنند. با همین سرمایه و البته با توجه به اقساط وامی که هر ماهه توسط اعضا به صندوق باز می گردد، ما هر دو ماه به یک نفر وام می دهیم. ترتیب وام گرفتن اعضا هم از طریق قرعه کشی و میزان سرمایه اولیه تعیین می شود.»

صندوقی بدون کارمزد

یکی از بزرگ ترین مزایای این نوع صندوق ها، کارمزد صفر درصد آن است. خانم احمدی می افزاید: «علاوه بر اینکه وام این صندوق کارمزدی ندارد، به ضامن و چک و این مسائل هم نیازی نیست. تا به حال هم خدا را شکر به مشکلی درباره بازپرداخت وام برنخورده ایم. اگر هم فردی نتوانسته، یکی دو ماه اقساط خود را بپردازد، چون فضا دوستانه است به او کمک کرده ایم یا نوبت های وام را تغییر داده ایم تا نه صندوق به مشکلی بخورد و نه آن فرد. به علاوه، ما همه با هم دوست هستیم و خیلی اوقات شده، اگر کسی نیاز فوری به وام داشته است، دیگر اعضا کمک کرده اند تا مشکل او برطرف شود. تا به حال چندین مورد پیش آمده که همین وام هنگام ازدواج فرزندان اعضا یا بیماری، مشکل گشا بوده است، در حالی که اگر شما نیاز فوری به وام پیدا کنید، حداقل چندین ماه باید بدوید تا از بانک یا یک موسسه مالی، بتوانید پولی را دریافت کنید. این جا برای ما، غیر از پول، مسائل مهم تری وجود دارد مثل گذشت، کمک به یکدیگر و دوستی»

مروری بر فواید عضویت در صندوق های خانوادگی

از همدردی تا وام های بدون سود

وقتی گرفتن یک وام ساده با موانع بسیاری همراه شد، مردم هم به فکر تشکیل صندوق های خانوادگی افتادند تا بتوانند تا حدودی این مشکل را حل کنند. اگر باور ندارید که تشکیل چنین صندوق هایی فواید زیادی دارد و به قول معروف بسیار کار راه انداز است باید بدانید که در ادامه این مطلب مروری بر فواید تشکیل یک صندوق خانوادگی خواهیم داشت.

دنگ و فنگ هایی که دیگر نیست

یک صندوق قرض الحسنه خانوادگی می تواند شما را در بسیاری مواقع از مراجعه به بانک و موسسات مالی برای دریافت وام برای رفع ضرورت های جزئی بی نیاز کند و دنگ و فنگ بانک رفتن را ندارد؛ به طور مثال، سرمایه گذاری در این قبیل صندوق ها و دریافت وام از آن ها به واسطه تشکیل آن در جمع های خانوادگی و دوستانه نیاز به هرگونه ضامن و شرایطی از این قبیل را برطرف می کند. به نظر می رسد همین دلایل برای راه اندازی یک صندوق فامیلی کافی باشد.

پس اندازهایی که به سرمایه تبدیل می شود

فراهم کردن امکان پس اندازهای کوچک و تبدیل به یک سرمایه متوسط هم جزو کارکردهای مثبت تشکیل صندوق های خانوادگی است که باعث می شود تشکیل صندوق فامیلی توجیه پذیر باشد. همچنین یکی از ویژگی های عمده قرض الحسنه قابلیت همگانی بودن و اجرایی بودن آن در تمامی جمع های کوچک خانوادگی است.

روحیه همکاری و همدلی فامیلی بیشتر می شود

در کنار دلایل ذکر شده، افزایش روحیه همکاری و همدلی بین اعضای فامیل هم از نکات مثبت تشکیل چنین صندوق هایی است؛ به طور مثال گاهی اتفاق می افتد که بعد از قرعه کشی، فرد برنده مبلغ را به یکی دیگر از اعضای فامیل که در آن برهه زمانی نیاز بیشتری دارد می دهد و نوبت خود را با او عوض می کند. به این صورت هر فردی وام را زمانی دریافت می کند که به آن نیاز دارد و به نوعی گره کوچکی از کار همه اعضای صندوق باز می شود.

حرفی از سود و کارمزد در میان نیست

در شرایطی که هر بانکی حداقل چند درصدی کارمزد برای ساده ترین وام های به اصطلاح قرض الحسنه خود دریافت می کند این قبیل وام ها که هیچ بهره ای ندارد از نظر اقتصادی بسیار گره گشا به نظر می رسد. ضمن این که با توجه به قرض الحسنه بودن آن ها دیگر نیازی به پرداخت پول مازادتر از وام اخذ شده هم به عنوان سود نیست.

استفتایی درباره عضویت در صندوق های خانگی

یکی از کارهای خوبی که به تازگی در بین مردم ما رواج یافته است، تشکیل صندوق های کوچک خانوادگی یا دوستانه است. این کار پسندیده در سال های اخیر با استقبال بیشتری روبه رو شده است و روز به روز بر تعداد این صندوق ها افزوده می شود اما ممکن است شبهاتی در ذهن انسان درباره این وام ها نقش ببندد؛ بنابراین برای روشن شدن مسئله به استفتاء زیر از مقام معظم رهبری توجه بفرمایید.

سوال: در بین مردم باب شده که تعدادى از افراد، مثلاً 20 نفر، ماهانه هر کدام 10 هزار تومان طبق قراردادى که همه آن را قبول کرده اند، روى هم مى گذارند و هر ماه آن را به قید قرعه براى رفع گرفتارى هاى مالى به یکى از افراد مى دهند و فردى که پول را مى گیرد همه ماهه همان ده هزار تومان را تا تمام شدن قسط مى پردازد و بقیه نیز به قید قرعه و نوبت پول را مى گیرند و هیچگونه سود یا کارمزد به هیچ فردی تعلق نمى گیرد. لطفا حکم شرعى این مسئله را بفرمایید.

حضرت آیت ا... خامنه ای(مد ظله العالی): مشارکت در قرض دادن به اعضاى صندوق به شرح مذکور اشکال ندارد.

قابل توجه کسانی که قصد تشکیل یک صندوق خانوادگی را دارند

تدوین اساسنامه، رمز پایداری

اگر با فامیل تان به این جمع بندی رسیده اید که یک صندوق فامیلی راه بیندازید، قبل از شروع کار باید تکلیف تان را با چند مسئله مشخص کنید تا در آینده برای تان مشکلی به وجود نیاید. در ادامه این مطلب نکاتی درباره نحوه نوشتن یک اساسنامه اصولی برای تضمین موفقیت صندوق خانوادگی تان مطرح خواهد شد.

اعتبار اساسنامه به امضای اعضا است

اولین گام برای تشکیل یک صندوق قرض الحسنه خانوادگی نوشتن اساسنامه است. برای این که این اساسنامه نوشته شود لازم است چند نفر از اعضای فامیل که قصد عضویت در صندوق را دارند با رای بقیه اعضا انتخاب شوند. این افراد باید درباره تبصره ها و بندهای اساسنامه به توافق برسند البته نه، به این معنی که بقیه افرادی که جزو این چند نفر نیستند، نمی توانند نظر بدهند بلکه آن ها هم می توانند نظر بدهند و در تدوین اساسنامه نقش داشته باشند اما نهایتا امضای اعضای انتخاب شده به اساسنامه اعتبار می دهد.

مبلغ و زمان واریز اقساط را مشخص کنید

اولین چیزی که در اساسنامه باید مورد توجه قرار گیرد مشخص شدن مبلغ واریزی هر عضو صندوق و زمان دقیق واریز آن است. این مبلغ می تواند برای همه یکسان باشد یا این که می شود چند دسته بندی بر اساس پول واریزی افراد انجام داد که همه بتوانند مشارکت کنند اما به هر حال این سقف ها و دسته بندی هم باید مشخص شود. مبلغ ماهانه هم بهتر است به صورت دوره ای افزایش یابد البته نسبت به توان پرداخت اعضا می تواند کاهش هم داشته باشد. برگزاری مجمع سالیانه برای بازنگری فعالیت های اعضا هم از نکاتی است که باید در نظر داشته باشید.

حتما جلسات را منظم تشکیل دهید

یکی از توصیه های مهم برای بقا و ادامه فعالیت صندوق های خانوادگی این است که اعضای صندوق جلسات منظم ماهانه تشکیل دهند و از نظرات همه در پیش برد کارها استفاده شود. تجربه نشان داده، منفعل شدن این جلسات، کم کم باعث می شود کار صندوق هم با رکود مواجه شود و حتی بعضی افراد فامیل در واریز قسط هایشان بد قولی کنند.

همه به تعهدات شان پایبند باشند

با توجه به این که اعضای چنین صندوق هایی با یکدیگر فامیل هستند، معمولا مشکلی برای واریزی وام پیش نخواهد آمد البته این در صورتی است که کلیه اعضا هم به تعهدات خود پایبند باشند و حق عضویت و اقساط خود را به موقع پرداخت کنند تا حق دیگران ضایع نشود.

عوامل انحلال یک صندوق خانوادگی

3 سال پیش در یک جمع خانوادگی با حضور پدربزرگ، مادر بزرگ، دایی ها، خاله ها، فرزندان شان و عروس و دامادهایشان تصمیم گرفته شد تا یک صندوق فامیلی راه بیندازند. سپس یکی از اعضای فامیل را که به انجام این کار علاقه نشان داده بود به عنوان رئیس صندوق انتخاب کرده بودند و قرار شده بود که هر خانواده ای به ازای هر نفر از اعضای خانواده اش مبلغ 30 هزار تومان واریز کند. حالا بعد از 3 سال، دیگر خبری از این صندوق خانوادگی نیست و به اصطلاح ورشکسته شده است. رئیس این صندوق خانوادگی در ابتدای صحبت هایش می گوید: تشکیل صندوق خانوادگی خیلی خوب و کارآمد است، اما اگر فردی بخواهد صندوق خانوادگی تشکیل بدهد و به سرانجامی مانند صندوق ما نرسد، بهتر است به نکاتی که اعضای صندوق ما مطرح می کنند توجه ویژه ای داشته باشد.

بعضی اعضا در جلسات شرکت نمی کردند

مریم که یکی از اعضای این صندوق فامیلی است، می گوید: قرار شده بود برای قرعه کشی وام های صندوق خانوادگی مان، جمعه های پایانی هر ماه در خانه یکی از اعضای صندوق دور یکدیگر جمع شویم و هم دید و بازدیدی داشته باشیم و هم قرعه کشی وام را انجام دهیم. تا جایی که یادم هست در 5 یا 6 ماه ابتدایی، این جلسه ها برگزار شد اما بعد از آن به دلایلی مانند این که هر هفته یکی از اعضا جای دیگری دعوت بود، زمان قرعه کشی به عقب می افتاد. به نظرم مهم ترین دلیل به سرانجام نرسیدن این صندوق همین مسئله بود.

قسط هایشان را به موقع واریز نمی کردند

رضا دیگر عضو این صندوق فامیلی معتقد است که متاسفانه در جمع فامیلی شان همه منتظر بودند تا جلسه ای برای قرعه کشی وام برگزار شود و در غیر این صورت موافق نبودند که وام به فردی داده شود؛ بنابراین قسط هایشان را به موقع واریز نمی کردند و همین باعث شکست صندوق فامیلی شان شد.

بعضی اعضا خودمختار بودند

لیلا دیگر عضو این صندوق خانوادگی هم درباره دلایل به سرانجام نرسیدن صندوق خانوادگی شان می گوید: متاسفانه در صندوق خانوادگی ما، هر روز یکی از اعضا نظری جدید می داد و توقع داشت که حتما اجرایی شود؛ به طور مثال یکی از اعضا معتقد بود که هر 6 ماه باید مبلغ قسط ها را بیشتر کنیم تا میزان وام هم بیشتر شود در صورتی که بعضی از اعضا توان مالی آن را نداشتند. همین مسئله دلیل دیگری برای شکست این طرح خوب و صندوق گره گشا بود.