زمان احیای جنگل‌های ایلام ١٠٠سال و درختان ارس گلستان ٥٠٠سال
پایه مادری جنگل‌های زاگرس در سال‌های اخیر به دلیل قطع بی‌رویه درختان، چرای دام و فرسایش خاک بهحدی ضعیف شده که توان احیای خود را از دست داده است
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- یک سال، ١٠ سال، ٢٠ سال، نه، گاهی چند صد‌سال طول می‌کشد تا جنگل خاکستر شده احیا شود و درختانش بار دیگر کنار هم صف‌آرایی کنند. سال‌هایی که مهر خاکستر شدن برتن جنگل می‌ماند، تا درختان در روزگاری که خشکسالی و آتش‌سوزی‌های پی‌در‌پی تاب‌وتوان محیط‌زیست را گرفته‌اند، خود را احیا کنند و نام جنگل به خود بگیرند.
در روزگار تلخ خشکسالی که کشور گرفتار آن است و تلاش‌های بسیاری برای مهار ریزگردها و بیابانزدایی می‌شود، نگهداری و حفاظت از یک درخت هم می‌تواند دارای اهمیت باشد، اما هنوز هم راه حفاظت از جنگل‌های کشور و مهار آتش‌سوزی‌هایی که هر سال بیش از سال قبل دامن جنگل‌های کشور را می‌گیرد، بیل است و خاک است و ظرف‌های آبی که با پای پیاده به محل آتش‌سوزی رسانده می‌شوند. این یعنی بی‌توجهی به سرمایه‌ای که بازگشت آن به بیش از ١٠٠سال زمان نیاز دارد و خسارت ریالی آن قابل محاسبه نیست.
این درحالی است که در سه ماهه نخست امسال با کمبود بارش‌ها، تنها در استان ایلام بیش از صد هکتار از جنگل‌های کشور سوختند و خاکستر شدند. داغی سیاه که هنوز گرمای طاقت‌فرسای تابستان نیامده بر پیشانی جنگل‌های ایلام نشست و ترس از خاکستر شدن درختان بیشتری را در نیمه تابستان با خود همراه کرد. سرهنگ قاسم سبزعلی فرمانده یگان حفاظت از جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور در این‌باره به ایلنا می‌گوید: «با هر یک درجه گرم شدن زمین ١٧درصد نیاز آبی موجودات زنده افزایش پیدا می‌کند، این در حالی است که در چند دهه اخیر در کشور ما حدود یک‌ونیم درجه افزایش دما داشته‌ایم. این گرمای هوا و همچنین کاهش رطوبت هوا احتمال بروز آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع را افزایش می‌دهد و فضا را برای ایجاد حریق مستعد می‌کند.» او با اشاره به این‌که در دو ماهه نخست سال ٩٤ نسبت به سال٩٣، تعداد حریق‌ها ٢٠درصد کاهش داشته است، ادامه می‌دهد: «اما در مورد سطح آتش‌سوزی‌ها حدود ٥٠درصد افزایش را داشته‌ایم، البته در ماه خرداد، آتش‌سوزی‌های ایلام هم این آمار را تغییرات اساسی خواهد داد.»
سبزعلی با اظهار نگرانی نسبت به افزایش حریق‌ها در فصل گرما می‌گوید: «با توجه به این‌که ٣٠درصد جنگل‌های ما دچار آفت و بیماری هستند، این موارد منجر به خشکی درختان و مستعدشدن بیشتر جنگل‌ها برای آتش‌سوزی می‌شود.»
فرمانده یگان حفاظت از جنگل‌ها همچنین در ارتباط با این‌که چند‌درصد از آتش‌سوزی‌ها سبب ایجاد آسیب‌های جبران‌ناپذیر به جنگل‌های کشور می‌شوند، گفت: «کمتر از ٥درصد آتش‌سوزی های رخ داده در جنگل‌ها و مراتع کشور سبب ایجاد آسیب‌های جبران‌ناپذیر خواهد شد.»
جنگل‌ها توان احیا ندارند
آسیب جبران‌ناپذیری که فرمانده یگان حفاظت از جنگل‌ها از آن یاد می‌کند، وقتی در کنار شرایط زیست‌محیطی جنگل‌ها و فشاری که در سال‌های گذشته به این مناطق وارد شده قرار می‌گیرد، نشان می‌دهد که خسارات آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع گاهی غیرقابل جبران خواهد بود. هومن روانبخش متخصص جنگل‌شناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان، با بیان این‌که بیشتر آتش‌سوزی‌ها در کشور منشأ انسانی دارد، در این‌باره به ایلنا توضیح می‌دهد: برای احیای جنگل‌ها باید شرایطی وجود داشته باشد ازجمله این‌که در جنگل آتش گرفته، درختان پایه مادری باید باقی مانده باشند تا بتوانند بذردهی کنند و این بذرها نیز نهال‌هایی را به وجود آورند، اما در کشور ما در جنگل‌هایی مانند جنگل‌های زاگرس پایه‌های مادری در سال‌های اخیر به دلیل قطع بی‌رویه بسیار کاهش پیدا کرده‌اند و احتمال رویش مناسب نهال نیز به دلیل چرای دام و فرسایش خاک نیز بسیار ضعیف است، از طرفی دیگر با بحث جمع‌آوری بذرها از سوی مردم و لگدکوب‌شدن نهال‌ها توسط دام‌ها نیز روبه‌رو هستیم.»
او ادامه می‌دهد: «حتی اگر فرض را بر این بگیریم که چند پایه مادری نیز بر جای بماند، توان آن را ندارند که جنگل را به صورت طبیعی احیا کنند، اگر هم بذری به زمین افتاد و نهالی سبز شد، نیاز است که جنگل کاملا حفاظت شده باشد تا دام و گردشگر وارد جنگل نشده و نهال‌ها دچار کوبیدگی نشوند و از بین نروند. یعنی حداقل به ٥ تا ١٠سال قرق نیاز است، تا این جنگل‌ها بتوانند، احیای خود به‌طور طبیعی را آغاز کنند.»
او، امیدی به شیوه‌های مصنوعی جنگل‌کاری ندارد و می‌گوید: «نهال‌کاری نمی‌تواند؛ پاسخگوی احیای جنگل‌های از دست رفته شود. زیرا نهال‌ها نیاز به حمایت، حفاظت، وجود گونه‌های پرستار و صرف هزینه زیاد دارند، به همین علت درصد موفقیت جنگل‌کاری‌ها خیلی بالا نبوده و امیدی به جنگل‌کاری مصنوعی نیست.»
١٠٠ تا ٥٠٠سال زمان نیاز است، تا جنگل سوخته احیا شود
بیشتر از یک قرن زمان لازم است تا جنگل‌هایی که اسیر آتش شده‌اند، بار دیگر سبز شده و احیا شوند. روانبخش در این باره، یادآوری می‌کند که «اگر بخواهیم بگوییم؛ چقدر زمان می‌برند تا این جنگل‌ها به حالت اولیه خود بازگردند، باید بگوییم که در جنگل‌های ایلام حداقل ١٠٠ و در جنگل‌های ارس گلستان حداقل ٤٠٠ تا ٥٠٠سال زمان نیاز است، هرچند که در مورد قسمت‌هایی که پوشش گیاهی دیگری مانند درختچه‌های زالزالک دارند، این زمان کوتاه‌تر است.»
او با تأکید بر این مسأله که اگر این آتش‌سوزی‌ها ١٠٠سال پیش رخ می‌داد، جنگل‌های زاگرسی در طی ١٥سال دوباره احیا می‌شدند، ادامه می‌دهد: «اکنون ما در کشور با تغییر اقلیم و افزایش جمعیت روبه‌رو هستیم که هر دو این مسائل به جنگل‌ها فشار می‌آورند و مانعی بر سر راه احیای جنگل هستند، به همین علت دیگر احیای جنگل‌ها به راحتی صورت نخواهد گرفت.»
سال گذشته بیش از هزار هکتار از درختان جنگل گلستان خاکستر شد
سال گذشته، بیش از هزار هکتار از درختان جنگل گلستان در آتش سوخت. هزاران‌هزار اصله پهن برگ خزری، درختچه‌های آلو، زالزالک، ازگیل و تمشک خاکستر شدند و حالا چشم همگان به احیای گونه‌هایی است که بر اثر یک آتش‌سوزی کوچک به دلیل نبود امکانات کافی از بین رفتند و باید خودشان، خودشان را احیا کنند.
اسماعیل مهاجر مدیرکل محیط‌زیست گلستان در این‌باره می‌گوید: «در ١٠ تا ١٥ مورد آتش‌سوزی که سال گذشته در جنگل گلستان اتفاق افتاد، بیش از هزار هکتار از جنگل سوخت و خاکستر شد که خسارت آن قابل ارزش‌گذاری نیست و از نظر ریالی ارزش‌گذاری نشده است. در این آتش‌سوزی‌ها، درختان پهن برگی همچون افرا و درختچه‌هایی همچون آلوچه جنگلی، ازگیل و تمشک جنگلی سوختند و خاکستر شدند.»
او با تأکید بر این‌که از یک ماه پیش، گشت سیار را در منطقه فعال کرده‌ایم، ادامه می‌دهد: «گشت سیار را در منطقه فعال کرده‌ایم تا آتش‌سوزی‌ها سریع شناسایی و مهار شوند. برگزاری مانور آتش در امسال، همدلی را افزایش داده و این در حالی است که اولویت کل نیروهای استان هم حفاظت پارک ملی گلستان شده است.»
بودجه اطفای حریق در مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط‌زیست کافی نیست و این امر باعث شده در استان‌هایی همچون گلستان برای حفاظت از مناطق جنگلی از بودجه داخلی استان استفاده شود، بودجه‌ای که ناکافی است و پاسخگو نخواهد بود. مهاجر دراین‌باره می‌گوید: «برای مهار آتش از بودجه داخلی استان استفاده می‌کنیم تا با آتش مقابله کنیم.»
گفته می‌شود، احیای جنگل‌های ارس گلستان حداقل ٤٠٠ تا ٥٠٠سال زمان نیاز دارد. مدیرکل محیط‌زیست گلستان درباره این‌که در آتش‌سوزی سال‌های اخیر در پارک ملی گلستان چه میزان از درختان ارس که احیای آنها حدود ٥٠٠سال زمان نیاز دارد، خاکستر شده‌اند، می‌گوید: «در مناطق مدیریت شده سازمان حفاظت محیط زیست، درختان ارس را بسیار کم از دست داده‌ایم اما در مناطقی که تحت حفاظت منابع طبیعی است، این گونه بیشتر آسیب‌دیده است.»
او توضیح می‌دهد: «این گونه از لحاظ رشد کند است، به همین دلیل سال‌های سال طول می‌کشد تا احیا شود، زیرا ارس در صخره‌ها و جاهای کم آب رشد می‌کند و به همین دلیل رشد آن کند و احیای آن زمانبر است، اما کل درختانی که در جنگل‌های هیرکانی داریم، گونه‌های غالبی هستند که رشد متوسط دارند، به‌طور مثال در ١٤ تا ١٥سال درختان افرا جایگزین می‌شوند.»
مهاجر با تأکید بر این‌که امسال با گرمای بسیار و خشکسالی که با آن روبه‌رو هستیم، تابستان سختی را پیش رو داریم، ادامه می‌دهد: «به‌دلیل خشکسالی و افزایش حرارت بالا، رطوبت کاهش‌یافته و تبخیر آب زیاد شده است. اگر بارندگی تابستانی نداشته باشیم، آسیب جدی به محیط‌زیست و حیات‌وحش منطقه وارد می‌شود. حیات‌وحش منطقه اگر آب و علوفه پیدا نکند، مهاجرت می‌کنند. امسال آبشخورهای منطقه را با تانکر پرمی‌کنیم و علوفه هم تهیه کرده‌ایم تا مانع مهاجرت گونه‌ها و از دست رفتن زیستگاه شویم.»
تابستان سختی پیش رو داریم، قامت خشکسالی بزرگتر شده و به نظر می‌رسد امسال درختان گلستان بیش از سال گذشته طعمه حریق شوند و زیر سایه آتشی بروند که آنها را خاکستر می‌کند. آتشی که به گفته مدیرکل محیط‌زیست گلستان بیشتر منشأ انسانی دارد. بر همین اساس مهاجر از مسافران می‌خواهد «هنگام سفر یا گذر از پارک ملی بیشتر دقت کنند و باعث آتش‌سوزی نشوند.»
ارسال نظر