پايگاه خبري تحليلي «پارس»- شیوا سعیدی- براساس آمار سازمان oica (سازمان بین‌المللی خودروسازی جهان) طی ٢٠١٣ میلادی در سراسر جهان ٨٧‌میلیون و ٣٥٤‌هزار و ٣ دستگاه خودرو تولید شده است. این آمار نشان می‌دهد خودرو در قرن بیست‌ویکم به بخش بسیار مهمی از زندگی انسان تبدیل شده است و البته به واسطه آن رشته‌های شغلی مختلفی شامل مهندسان مکانیک، طراحان خودرو، برنامه‌نویسان رایانه، مهندسان ایمنی خودرو و غیره هم به وجود آمده است. اما شاید یکی از ملموس‌ترین این مشاغل تعمیرکاری خودرو باشد. شغل تعمیرکاران شاخه‌های متعددی مانند رادیاتورساز، لنت‌کوب، ترمزساز و عیب‌یاب خودرو دارد. هرچند که در سراسر جهان مکانیک یا تعمیرکار لزوما به فردی گفته نمی‌شود که مشکلات خودرو را شناسایی و رفع می‌کند. در کشورهایی مانند انگلیس، مالزی و استرالیا مالک خودرو در بازه‌های زمانی مشخصی خودرویش را برای بازبینی به تعمیرگاه می‌برد. به همین دلیل می‌توان گفت نگهداری اولیه خودرو بخشی اساسی از فعالیت‌های یک مکانیک در کشورهای صنعتی است. اما در کشورهای دیگر افراد فقط وقتی به متخصص مراجعه می‌کنند که خودرویشان دچار مشکل شده است. همچنین اقدامات پیشگیرانه بخشی اساسی از شغل یک مکانیک است. همراه پیشرفت سریع فناوری، شغل مکانیک نیز از فرآیند مکانیکی صرف فراتر رفته است. از آن‌جا که خودروهای امروزی دارای رایانه و سیستم‌های الکترونیکی پیچیده هستند، مکانیک‌ها باید دانش وسیع‌تری داشته باشند. در آمریکا دوره‌های آموزشی خاصی برای افرادی تدارک دیده شده که خواهان فراگیری چنین مهارت‌هایی هستند و فرد پس از دریافت گواهینامه مکانیکی خودرو (ASE-automotive certification) می‌تواند برای استخدام اقدام کند. در کشوری مانند انگلیس مکانیک‌هایی فعالیت می‌کنند که به درخواست صاحب خودرو در محل حاضر می‌شوند و نیازی نیست مالک وسیله نقلیه را به کارگاه آنان ببرد.

tamirkaran

دستمزد پایین مکانیک‌های ایرانی
این درحالی است که در ایران عملکرد اصلی شغل مکانیکی همان شناسایی نقص خودرو و تعمیر آن محسوب می‌شود. براساس آخرین آمار سازمان oica (سازمان بین‌المللی خودروسازان جهان) در‌ سال ٢٠١٣ ایران ٤٨٨هزار و ٦٩ دستگاه خودرو تولید کرده و براساس آمار سال ٢٠١١ بانک جهانی به ازای هر هزار نفر در ایران ٢٠٠ دستگاه خودرو وجود داشته است. این رقم هرچند به اندازه کشورهای صنعتی مانند آمریکا و استرالیا و موناکو نیست، اما به نسبت بالا محسوب می‌شود. با وجود چنین آماری و این نکته که مردم ایران تمایل به نگه داشتن خودروهای قدیمی دارند، اهمیت تعمیرکار خودرو مشخص می‌شود. با وجود آن‌که در کشورهای دیگر کارفرما ملزم به بیمه کردن مکانیک‌هاست اما در ایران تعمیرکاران به سختی می‌توانند از پوشش بیمه بهره ببرند و البته متوسط دستمزد یک تعمیرکار خودرو نیز در ایران بسیار پایین‌تر از همتای خود در آمریکا یا امارات متحده عربی است.

درآمد ٥ تا ١٥‌میلیون تومانی تعمیرکاران سیار
برخلاف نقاط دیگر دنیا، در ایران اوضاع کمی متفاوت است. «احمد نادری» یکی از استادکاران مکانیک دراین‌باره می‌گوید: تعمیرگاه‌ها در ایران به دودسته تقسیم می‌شوند؛ تعمیرگاه‌های آزاد و نمایندگی‌ها. در هر دو این واحد‌ها، سه دسته تعمیرکار یا مکانیک فعالیت می‌کنند. دسته اول مالک کارگاه یا مستاجر آن است که درآمدهای خیلی بالایی دارند و با توجه به مکان کارگاه در شهر (بالاشهر، مرکز شهر یا قسمت‌های جنوبی شهر) دستمزد دریافت می‌کنند که درآمد ماهانه‌شان از ١٠ تا ٢٠ یا ٣٠‌میلیون تومان است.

دسته دوم افرادی هستند که با نام «شاگرد مکانیکی» شناخته می‌شوند. این افراد با توجه به نوع مهارتشان دستمزد دریافت می‌کنند که حداقل آن همان ٦٠٩‌هزار تومان وزارت کارو حداکثر آن ٤ تا ٥‌میلیون تومان است. البته تعداد افرادی که بتوانند چنین دستمزد بالایی دریافت کنند، اندک است. علاوه بر این دو گروه، دسته سومی هم وجود دارند. آنها تعمیرکارانی بسیار ماهر هستند که اصول کار را به‌طور کامل می‌دانند و با مالک مکانیکی برحسب ‌درصد کار می‌کنند. به این معنا که دستمزدی که از مشتری دریافت می‌کنند، به خودشان تعلق دارد اما‌ درصدی از آن را به صاحب تعمیرگاه می‌دهند. میزان درآمد این گروه هم از ٥ تا ١٥‌میلیون است.  احمد نادری درباره بیمه تعمیرکاران خودرو می‌گوید: اغلب مکانیک‌ها به سختی بیمه می‌شوند و کارفرما تاحد ممکن سعی می‌کند از پرداخت بیمه سر باز بزند. عده‌ای هم که بیمه می‌شوند، براساس حداقل حقوق این پوشش را دریافت می‌کنند. به گفته این استادکار در ایران اغلب تعمیرکاران خودرو تجربی هستند و آموزش سازمان‌های مختلف تأثیری در درآمدشان ندارد، مگر آن‌که در کشورهای خارجی دوره‌های عالی گذرانده باشند.

گران‌فروشی در نمایندگی‌ها
اما در نمایندگی‌های خودروسازان اوضاع کمی متفاوت است. «رضا اوحدی» مسئول فنی یکی ازتعمیرگاه‌های رسمی یکی از خودروسازان می‌گوید: صاحبان نمایندگی‌ها درآمدهای بسیار بالایی دارند. چون قیمت را شرکت تعیین می‌کند و مثل تعمیرگاه‌های آزاد نمی‌توانند هر قیمتی را به مشتری بدهند. از آن‌جا که تمام هزینه‌ها در فاکتور ذکر می‌شود، قیمت تمام‌شده بالاتر از حد معمول است. به‌عنوان مثال اگر مشتری خواهان تعویض دیسک خودرو باشد، می‌تواند آن را به بهای پایینی بخرد و با مراجعه به تعمیرگاه آزاد دستمزد کارگر را پرداخت کند. اما در نمایندگی‌ها قیمت دیسک، رقم مشخصی است اجرت حتی باز و بسته کردن و بازدید گیربکس در فاکتور با یک کلمه باز و بسته کردن و بازدید مشخص می‌شود و درنهایت اجرت تعویض دیسک بهایی بالاتر از تعمیرگاه‌های آزاد خواهد بود. در نمایندگی‌های خودروسازان بیمه کارگران براساس حداقل حقوق پرداخت می‌شود. تعمیرکارانی که در نمایندگی‌ها آموزش و دوره می‌بینند، می‌توانند دستمزد بالاتری دریافت کنند. البته صاحبان تعمیرگاه‌های نماینده شرکت‌های خودروسازی، تعمیرکاران خود را برای گذراندن دوره‌های آموزشی معرفی می‌کنند. دستمزد تعمیرکاران خودرو در نمایندگی‌ها با توجه به نوع تعمیرگاه و شرکت خودروسازی از ٦٠٩‌هزار تومان تا ٤‌میلیون تومان برآورد می‌شود.

دستمزد ١٦,٩٤ دلاری مکانیک‌ها در آمریکا
آمریکا یکی از بزرگترین خودروسازان جهان محسوب می‌شود که براساس آمار oica، در‌ سال ٢٠١٣ میلادی ٥‌میلیون و ٩٤٣‌هزار و ٣٢٩ دستگاه خودرو تولید کرده است. براساس آمار بانک جهانی به ازای هر‌ هزار آمریکایی ٨٠٩ خودرو در این کشور ثبت شده است. بنابراین سرانه مصرف خودرو در این کشور بالاست. طبق اطلاعات وزارت کار آمریکا، افرادی که خواهان فعالیت در این رشته هستند باید پس از اخذ مدرک دیپلم دبیرستان در دوره‌های عالی ثبت‌نام کنند. در این کشور مکانیک‌ها به‌طور متوسط ١٦,٩٤ دلار در هر ساعت دستمزد می‌گیرند و متوسط درآمد سالانه یک مکانیک خودرو ٣٦‌هزار و٦١٠ دلار است. اما وب‌سایت pay scale که براساس نظرات کاربران رده‌بندی شغلی را انجام می‌دهد، متوسط دستمزد سالانه یک مکانیک را حدود ٢١‌هزار دلار تخمین می‌زند. بالاترین دستمزد برای این گروه شغلی در آمریکا سالانه ٥٩‌هزار دلار است. براساس اطلاعات این سایت حداکثر دستمزد یک مکانیک به ازای هر ساعت ٢٥.٥٩ دلار است. هزینه اضافه‌کاری نیز در این کشور حداقل ٨.٩ دلار و پاداش این شغل در‌ سال به ٥١١ دلار تا ٢٨٦٩٧ دلار می‌رسد. بیشترین میزان پاداش یک تعمیرکار خودرو در این کشور ٢هزار دلار و ٦‌هزار دلار تقسیم سود است. در این حرفه مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در دستمزد، شرکت خودروسازی است. بسیاری از تکنسین‌های خودرو در نمایندگی شرکت‌های بزرگی مانند جنرال‌موتورز، کرایسلر و فورد فعالیت می‌کنند. در هر حال مدت زمان فعالیت شغلی و مکان جغرافیایی نیز در میزان دستمزد تأثیرگذار است. البته باید توجه داشت که همه مکانیک‌ها نمی‌توانند از مزایای شغلی بهره‌مند شوند. درحقیقت از هر ٥مکانیک ٢ نفر پوشش بیمه ندارند. همچنین حدود نیمی از مکانیک‌های آمریکایی بیمه درمانی دارند (٥٧درصد) و فقط یک‌سوم آنها از بیمه دندانپزشکی بهره می‌برند (٣٨درصد). در این میان مهارت‌هایی مانند قابلیت تعمیر خودروهای هیبریدی، شناسایی اشکالات الکترونیکی، تعمیر موتور خودرو، تعمیر رایانه و سرویس فنی خودرو در افزایش درآمد فرد موثر است. در این کشور یک‌درصد از تعمیرکاران خودرو را زنان تشکیل می‌دهند.

دوره‌های آموزشی متعدد در مالزی
مالزی کشوری در جنوب‌شرقی آسیاست که براساس آخرین آمار oica در ‌سال ٢٠١٣ میلادی ٥٩٦‌هزار و ١٧٠ دستگاه خودرو تولید کرده است و به ازای هر‌ هزار نفر ٣٦١ خودرو در این کشور وجود دارد. در این کشور که مهد برون‌سپاری شرکت‌های بزرگ است، مشاغل خدماتی طرفداران زیادی دارد. در مالزی هر فرد پس از دریافت دیپلم متوسطه می‌تواند در حرفه مکانیکی فعال شود. اما آموزشگاه‌هایی هم هستند که پس از گذران دوره‌های عالی از طرف وزارت منابع انسانی مالزی گواهینامه اعطا می‌کنند. این گواهینامه‌ها شامل سه سطح می‌شود که سطح اول شامل مهارت‌ها و تکنیک‌های ساده در نگهداری و سرویس خودرو است. سطح دوم کارآموز را برای فعالیت‌های تعمیراتی بزرگتر آماده می‌کند و در سطح سوم کارآموز فعالیت‌های کامل و نظارت را می‌آموزد و همچنین در این دوره با مهارت‌های تشخیصی آشنا می‌شود. براساس اطلاعات کاربران وب‌سایت pay scale متوسط درآمد یک مکانیک در مالزی سالانه حدود ٦٤٦٢ دلار است که بسیار کمتر از آمریکاست. بیشترین میزان پاداش مکانیک‌های مالزیایی نیز ١٩‌هزار و ٩٠٣ دلار است. کمترین و بیشترین دستمزد فعالان این حرفه در این کشور به ترتیب ٣٩٠٥ و ٩٥‌هزار و ٢٥٩ دلار در ‌سال است. در مالزی حدود ٥٧‌درصد از تعمیرکاران خودرو از بیمه‌درمانی برخوردارند، اما فقط ٤‌درصد آنان از بیمه خدمات دندانپزشکی و ١٣‌درصد از بیمه خدمات بصری بهره می‌برند. این درحالی است که ٣٩‌درصد افراد از خدمات بیمه بی‌بهره‌اند.

درآمد ٢٤١٤ دلاری مکانیک‌های هندی
هند نیز کشور بزرگی است که البته یکی از قطب‌های خودروسازی جهان محسوب می‌شود و در ‌سال ٢٠١٣ میلادی ٣‌میلیون و ٨٨٠‌هزار و ٩٣٨ دستگاه خودرو تولید کرده است و به ازای هر‌ هزار هندی ٤١ خودرو وجود دارد که بسیار کمتر از کشورهای درحال رشد است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ خودروسازی مانند «ولوو»، «تویوتا»، «جاگوار» و «لندروور» در این کشور واحدهای تولیدی دارند و اکنون با برگزاری دوره‌های آموزشی مختلف سعی در تربیت تعمیرکارانی زبده دارند. هرچند هند کشور فقیری محسوب می‌شود اما در سال‌های اخیر با افزایش درآمد و تحصیلات مردم، قشر متوسطی در این کشور ظهور کرده که علاقه به خرید خودرو دارند. اکنون هند دارای کلانشهرهایی با اتوبان‌های وسیع است اما هنوز هم بسیاری از مردم از خودرو‌های قدیمی و «ریکشا»ها (خودروهای سه‌چرخ) استفاده می‌کنند. حتی با وجود ظهور خودروهای ارزان این روند همچنان در هند ادامه دارد. متوسط درآمد یک مکانیک هندی حدود ٢٤١٤‌دلار است و بیشترین میزان پاداش سالانه آنها به ١٨٩٥ دلار می‌رسد. در هند هم تعمیرات خودرو شغلی مردانه محسوب می‌شود. در هر حال وضع بیمه تعمیرکاران خودرو در این کشور کمی بهتر از بقیه کشورهای موردبررسی است، به‌طوری که ٦٠‌درصد فعالان این حرفه از بیمه‌درمانی برخوردارند.

٨٠‌درصد تعمیرکاران اماراتی بیمه دارند
امارات متحده عربی کشوری کوچک اما ثروتمند در حاشیه خلیج‌فارس است که درآمدهای سرشار نفتی دارد. به همین دلیل بیشتر مشاغل پرسود در این کشور در صنعت نفت و گاز قرار دارد. از آن‌جا که امارات کشور کوچکی است، بیشتر به مونتاژ خودرو می‌پردازد. اما یکی از واردکنندگان خودرو و مخصوصا خودروهای لوکس محسوب می‌شود. براساس آمار ٢٠٠٧ بانک جهانی دراین کشور به ازای هر‌ هزار نفر ٣١٣ خودرو وجود دارد که رقم کلانی است. در این کشور اغلب کارگران از پوشش کامل بیمه بهره می‌برند. متوسط دستمزد سالانه یک تعمیرکار در امارات ١٥‌هزار و ٩٦٧ دلار است. البته از میزان پاداش سالانه تعمیرکاران خودرو در این کشور آماری در دسترس نیست. ٦٧‌درصد تعمیرکاران خودرو از بیمه‌درمانی و ٢٠‌درصد از خدمات بیمه‌درمانی بصری برخوردارند. این درحالی است که فقط ٢٠‌درصد آنان از پوشش بیمه بی‌بهره‌اند. در این کشور شرکت‌های بزرگ مانند «بی‌ام دبلیو» و «مرسدس بنز» دفاتر خدماتی دارند و عموما تعمیرکارانی با تجربه و سابقه کاری را استخدام می‌کنند.

وضعیت مکانیک‌ها در ایران

درآمد تعمیرکاران ماهر سیار در ایران ٥ تا ١٥‌میلیون تومان است

میزان آموزش در دستمزد مکانیک ایرانی تأثیری ندارد

تعمیرکار ایرانی خودرو، فقیرتر از همتای آمریکایی

هزینه مکانیکی در ایران تابع مکان تعمیرگاه

وضعیت مکانیک‌ها در دنیا

در آمریکا داشتن مدرک برای مکانیک‌ها الزامی است

بالاترین دستمزد یک مکانیک آمریکایی سالانه ٥٩‌هزار دلار است

در مالزی ٥٧‌درصد تعمیرکاران خودرو از پوشش بیمه برخوردارند
شرکت‌های خودروسازی دوره‌های آموزشی تعمیر خودرو در هند برگزار می‌کنند

درآمد تعمیرکاران خودرو در امارات متحده عربی سالانه ١٥٩٦٧ دلار است

امارات متحده عربی جدول جهان خودروسازان دستمزد دیپلم رشد مشکلات مکانیک نفت و گاز