اقتصاد مقاومتي تکرار تجربه کوبا و کره شمالي نيست

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- در مقدمه سند ابلاغ سياست هاي اقتصاد مقاومتي، در مورد اقتصاد مقاومتي شش ويژگي عمده اقتصاد مقاومتي اين گونه معرفي شده است:اقتصاد متکي به دانش و فناوري، عدالت بنيان، درون زا و برون گرا، پويا و پيشرو.در اين نوشتار قصد داريم مفاهيم درون زايي و برون گرايي را مورد مداقه قرار داده، بندهاي مختلف سياست هاي ابلاغي که مرتبط با اين دو ويژگي است را بررسي کرده و تجربيات برخي کشورهاي جهان در تحقق اقتصاد درون زا و برون گرا را بررسي نماييم.

درون زايي
فرصت ها
رويکرد درون‌زا به اقتصاد ناظر به استفاده حداکثري از ظرفيت هاي داخلي اقتصاد کشور است. به اعتقاد کارشناسان، نيروي انساني جوان و تحصيل کرده يکي از مهمترين ظرفيت هاي کشور است. همچنين منابع سرشار طبيعي نفت و گاز و معادن مختلف مثل ذخاير مس، روي، آهن، يد و . . . که در تمام آنها ايران از نظر ميزان ذخاير جزو برترين رتبه هاي دنياست از جمله اين ظرفيت هاست. علاوه بر آن موقعيت مناسب ترانزيتي، فرصت هاي جذاب تاريخي و طبيعي گردشگري، برخي حوزه هاي کشاورزي و دام نيز از جمله اين ظرفيت هاست.

سياست هاي اقتصاد مقاومتي و درون‌زايي
بسياري از سياست هاي ابلاغي بر اين ويژگي مهم اقتصاد مقاومتي تاکيد کرده است. در اولين و دومين بند سياست ها توجه اکيد بر مهمترين ظرفيت هاي دروني اقتصاد کشور شده است. استفاده از تمام سرمايه ها به منظور توسعه کارآفريني و به حداکثررساندن مشارکت آحاد جامعه در فعاليت هاي اقتصادي در اولين بند سياست ها را مي توان ناظر بر آزادسازي ظرفيت نيروي انساني تفسير کرد. پيشتازي اقتصاد دانش بنيان که بارها از طرف مقام معظم رهبري مورد تاکيد قرار گرفته است در راستاي استفاده حداکثري از ظرفيت هاي نيروي تحصيلکرده قابل تفسير است.همچنين بندهاي 14 و 15 که ناظر بر استفاده مناسب از منابع نفت و گاز و تکميل زنجيره ارزش اين منابع ارزشمند است از اين دست موارد است.

نگاه هاي افراطي/ اقتصاد درون‌زا اقتصاد منزوي نيست
همان‌گونه که گفته شد مراد از درون‌زايي استفاده از فرصت هاي داخلي است که در کنار برون‌گرايي بر استفاده مناسب از فرصت هاي بيروني نيز تاکيد شده است. اما ممکن است برخي با توجه زياد بر درون‌زايي، آن را به انزواي اقتصادي تفسير کنند. اين ديدگاه افراطي فرصت استفاده از ظرفيت هاي اقتصادي بيروني که در بالا تشريح شد را از بين برده و رشد درون‌زاي اقتصاد را هم محدود مي کند چرا که يکي از مهمترين لوازم استفاده از فرصت هاي داخلي استفاده از دانش، تجربه و همچنين سرمايه خارجي است. اين ديدگاه هاي افراطي که ممکن است در داخل کشور هم طرفداراني داشته باشد اولا منطبق بر اقتصاد مقاومتي نيست و ثانيا تجربيات جهاني نشان مي دهد اتخاذ اين راهبرد به مقاوم شدن اقتصاد نمي انجامد چنانچه تجربه کشورهايي مثل کره شمالي و کوبا اينچنين نشان مي دهد. هم اکنون سهم 3.5 ميليارد دلاري سرمايه گذاري خارجي و حجم 50 ميليارد دلاري صادرات با توجه به ظرفيت هاي سرمايه گذاري کشور کم است.

برون گرايي 
فرصت ها
برون گرايي، توجه به ظرفيت هاي موجود خارجي است. بازار مصرف کشورهاي مختلف براي صادرات کالا و خدمات، استفاده از سرمايه کشورهاي ديگر براي سرمايه گذاري و بهره برداري از منابع و ظرفيت هاي موجود در داخل کشور و همچنين استفاده حداکثري از دانش و تکنولوژي تکامل يافته در خارج از کشور مي تواند مصاديقي از اين ظرفيت هاي بيروني باشد که در اقتصاد مقاومتي به آن توجه شده و با قيد عدم آسيب پذيري استفاده از آن جزو سياست هاي کشور شمرده شده است.

سياست هاي اقتصاد مقاومتي و برون‌گرايي
برون‌گرايي اقتصاد مقاومتي بيش از همه در دهمين و يازدهمين بند سياست ها تبلور يافته است. حمايت از صادرات به منظور استفاده از فرصت هاي خارجي و تشويق سرمايه گذاري خارجي محورهايي است که به وضوح بر برون‌گرايي اقتصاد مقاومتي تاکيد دارد.

حمايت همه جانبه  هدفمند از صادرات کالاها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با خالص ارزآوري مثبت از طريق:

- تسهيل مقررات و گسترش مشوق هاي لازم.

- گسترش خدمات تجارت خارجي و ترانزيت و زيرساخت هاي مورد نياز.

- تشويق سرمايه گذاري خارجي براي صادرات.

نگاه هاي افراطي
اقتصاد برون گرا اقتصاد وابسته نيست
يک نگاه افراطي که ماهيت مقاومتي بودن اقتصاد را زير سوال مي برد، اين است که بنيان هاي اقتصاد به جاي ظرفيت هاي داخلي بر بازار يا سرمايه خارجي بنا مي شود. چنانچه تجربه کشورهاي حوزه خليج فارس – و البته کشور خودمان- که بر صادرات مواد خام متکي هستند يا تجربه کشورهاي شرق آسيا که در مقاطعي نسبت صادرات به توليد داخلي آنها تا چند برابر توليد ناخالص داخلي آنها افزايش يافته است نشان مي دهد اين کشورها در برابر تکانه هاي خارجي بسيار آسيب پذير هستند.

استفاده بيش از حد از سرمايه هاي خارجي و وام نيز آن‌گونه که به بحران بدهي ها در آمريکاي جنوبي و بحران مالي شرق آسيا منجر شد يک نگاه افراطي در استفاده از فرصت هاي بيروني است.واقعيت آن است که برون‌گرايي در اقتصاد مقاومتي مقيد به آسيب پذيري اقتصاد است. استفاده از فرصت هاي خارجي نبايد باعث وابستگي کشور شود بلکه تا جايي مجاز است که باعث تقويت رشد دروني اقتصاد گردد.