پايگاه خبري تحليلي «پارس»- مهدی حسن زاده- اعلام نتایج سرشماری کشاورزی و کاهش ۶ درصدی کشاورزان و ۸ درصدی زمین های زراعی طی ۱۰ سال اخیر نشان می دهد که بخش کشاورزی در اقتصاد ایران با خطر نزول تدریجی طی سال های آتی، مواجه است.

هرچند باید منتظر جزئیات نتایج سرشماری بود تا مشخص شود کاهش تعداد بهره برداران و اراضی کشاورزی تا چه اندازه به کاهش ارزش افزوده بخش کشاورزی در اقتصاد ایران منجر شده است، اما ۴ عامل اساسی در روند نزولی بخش کشاورزی را می توان برشمرد.

۱- اولین عامل فقدان برنامه ریزی جامع برای توسعه در این بخش است. توسعه در بخش کشاورزی به معنای ایجاد بستر شکوفایی ظرفیت های کشاورزی در مناطق مختلف کشور به ویژه براساس آمایش سرزمین است که مشخص می کند مزیت اقتصادی و زیست محیطی هر بخش در زمینه کشاورزی چیست. به عنوان مثال محصولاتی که نیازمند به آب زیاد است صرفا در استان های دارای منابع سرشار آب، باید کشت شود. در این زمینه به نظر می رسد نگاه همه جانبه ای طی سال های اخیر و حتی دهه‌های گذشته در اقتصاد ایران نبوده است و در نتیجه بخش قابل توجهی از فعالیت های کشاورزی به دلیل نداشتن مزیت اقتصادی و تطابق زیست محیطی پس از مدتی از حیطه فعالیت خارج شده است.

۲- خشکسالی های پیاپی و مصرف بدون رویه آب از سفره های زیرزمینی باعث بحرانی شدن وضعیت منابع آب در بسیاری از دشت‌های کشور شده است و نتیجه آن تعطیلی بخشی از فعالیت های کشاورزی بوده است. به این ترتیب احیای بخش کشاورزی نیازمند رشد بهره وری مصرف آب و کاهش هدر رفت آن در شبکه های توزیع و بخش کشاورزی است.

۳- سیاست درهای باز و عدم حمایت از کشاورزی در برابر واردات طی سال ها موجب ورود گسترده محصولات کشاورزی ارزان به داخل کشور و بازماندن محصولات تولید داخل از رقابت با رقبای ارزان خارجی شده است. این در حالی است که صنایعی به مراتب کم اهمیت تر از کشاورزی، نظیر خودرو با پوشش تعرفه ای بالا همواره مورد حمایت دولت بوده اند. واقعیت این است که حتی در کشورهای پیشرو در اقتصاد بازار آزاد، نیز این میزان رها کردن و عدم حمایت از بخش کشاورزی دیده نمی شود.

۴- نکته مهم دیگر موضوع زمین خواری و اثر آن بر کاهش اراضی کشاورزی است. این معضل به ویژه در مناطق خوش آب و هوا منجر به کاهش فعالیت های کشاورزی شده که باید مقابله با این پدیده شوم مورد توجه جدی قرار گیرد.

در نهایت باید توجه داشت که به هر میزان کاهش تعداد کشاورزان و اراضی کشاورزی اگر با رشد بهره وری (به میزانی که رشد بهره وری کاهش تعداد کشاورزان و اراضی کشاورزی را جبران نکند) همراه نباشد، خروجی آن می تواند رشد مهاجرت به شهرها و تشدید حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ و به تبع آن افزایش تقاضا برای مشاغل کاذب و غیر مولد باشد، چنان که طی سال های اخیر این پدیده به وضوح دیده شده است. لذا برای جلوگیری از تشدید این وضعیت نباید از آمارهای سرشماری کشاورزی به سادگی گذشت.

اقتصاد بخش کشاورزی بهره وری حاشیه نشینی خشکسالی دولت رشد زمین کشاورزی مهاجرت