شمشیر عبدالله، بر روی پوتین و روحانی

1-    زمستان 1991 میخاییل گورباچف پرچم داس و چکش را پایین آورد و بلوک شرق فروپاشید. هنوز هستند کسانی که بازی نفتی عربستان را یکی از تکه های پازل فروپاشی شوروی می دانند. سعودیها برای کسب سهم بیشتری از بازار نفت، تا توانستند بشکه های نفت بیشتری صادر کردند. قمیت نفت روز به روز کاهش یافت و خزانه کمونیست ها خالی شد. اینجاست که کارشناسان، یکی از  دلایل اضمحلال ساختار اقتصادی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ویرانی آنرا سیاست های نفتی عربستان سعودی می دانند.

2-    تابستان 1367، ابران قطعنامه 598 را پذیرفت تا 8 سال جنگ تحمیلی عراق به آتش بس برسد. فارغ از دلایل سیاسی اش، اسناد آن روزها، خزانه خالی دولت را یکی از دلایل پذیرش پایان جنگ معرفی می کند. مجموع درآمدهای نفتی دولت در سال 1365، نه میلیارد و 400 میلیون دلار بود. این رقم برای سال 1366 یک میلیارد دلار کاهش یافت و به هشت میلیارد و 400 میلیون دلار رسید. نه اینکه بشکه های نفنی عربستان سعودی علت تامه کاهش درآمدهای نفتی ایران باشد اما بی شک بازی عربستان در کاهش قیمت نفت نقش مهمی ایفا کرد.

3-    سال 2014 میلادی کمی بیش از دو ماه دیگر به پایان می رسد. ایران درگیر مذاکرات هسته ایی با شش قدرت جهانی است و روسیه بعد از بحران اوکراین، توسط اروپا و آمریکا تحریم شده است. بودجه ایران با نفت 100 دلاری بسته شده و روسیه برای ایجاد توازن در بودجه سال جاری اش نیازمند نفت 105 دلاری است. قیمت هر بشکه نفت برنت، چهارشنبه هفته گذشته به 85 دلار و 4 سنت رسید. نفت سبک آمریکا نیز بشکه ایی 81 دلار و 84 سنت معامله شد. این در حالیست تنها سه ماه پیش، متوسط قیمت های نفت بالاتر از 110 دلار بود. این مقدار سقوط در قیمت های نفت از سال 2008 تا کنون بی سابقه بوده است. مقامات روسی به جایی رسیده اند که به صراحت از کشوری که در کاهش قیمت های نفت نقشی عمدی ایفا می کند نام می برند. عربستان سعودی!

4-    قیمت نفت در همین شیب بماند خزانه دولت روحانی، کسری بودجه بزرگی را تا پایان سال تجریه خواهد کرد. آنجاست که دیگر مطالبات، گریبان کابینه شیخ دیپلمات را خواهد گرفت. چراغ خزانه که کم سو باشد هم دامنه مانور دیپلماتها محدود می شود هم دولت برای تامین هزینه های جاری اش بی خواب می ماند. وزارت نفت بر اساس تکلیف بودجه موظف است روزانه ١ میلیون بشکه نفت خام و ٢٩٧ هزار بشکه میعانات گازی صادر کند. آنهم بر اساس بشکه ایی 100 دلار. در روزهای اخیر ایران مجبور شده است قیمت نفت و میعاتات گازی خود را به تبعیت از عربستان در بازارهای آسیایی کاهش دهد. حالا بازارهای نفتی ایران با دو پیکان تهدید می شوند. تحریم ها و تولید کنندگان دیگر به پرچمداری عربستان سعودی.

5-    آنچه نگرانی ها از کاهش قیمت نفت را بلند مدت می کند افت قیمت ها به دلیل متغیرهای اصلی بازار نفت است. یعنی عرضه زیاد از حد و افت تقاضا بدلیل کاهش رشد اقتصادی. این متغیرها به سرعت بهبود نخ واهد یافت. انتشار گزارش آژانس بین المللی انرژي در هفته گذشته، به کاهش قیمت نفت سرعت بخشید. بر اساس گزارشIEA  تقاضاي جهانی نفت در سال جاري، کمترین افزایش را از سال 2009 تاکنون خواهد داشت. بنابراین تقاضاي جهانی نفت تنها روزانه 650 هزار بشکه نسبت به سال قبل بیشتر می شود.  این تخمین 250 هزار بشکه در روز از پیش بینی قبلی این آژانس کمتر است. افزایش تقاضاي نفت در سال 2015 هم با 30 هزار بشکه در روز کاهش نسبت به برآورد قبلی در حدود 1/1 ملیون بشکه در روز پیش بینی شده است. در این وضعیت اوپک هم حاضر نیست تولید نفتش را کاهش دهد و از سهم بازارش بکاهد. مقامات عربستان می دانند که اگر پای بحث کاهش تولید اوپک بنشینند باید بیشترین بشکه ها را کم کنند. وقتی بخشی از نفت ایران و لیبی و نیجریه از بازار خارج شد عربیستان بزرگترین جایگزینی را انجام داد. 

6-    جدا از کاهش تقاضاي جهانی نفت و عدم تمایل اوپک براي پایین آوردن تولیدش، پیش بینی افزایش مجدد تولید شیل اویل آمریکا از دیگر دلایل کاهش قمیت نفت است. نرخ بازده سرمایه گذاري در اروپا با افت روبرو شده و احتمال بازگشت اروپا به رکود اقتصادي هم وجود دارد. آمریکا و کانادا سال گذشته به بالاترین سطح تولید نفت خود در پنجاه سال اخیر رسیده اند. برخی کارشناسان معتقدند حالا اوپک منتظر است تا ببیند آیا تولید نفت آمریکا با قیمت نفت پایین تر متوقف می شود؟ اوپک نمی خواهد سهم بازارش را به نفت شیل آمریکا ببازد. عربستان در این میان هم برنده اصلی است.

7-   ملک عبدالله، ولادیمیر پوتین و حسن روحانی اینروزها بیش از رهبران دیگر دنیا روی تخته نفت بازی می کنند. ظرفیت مازاد نفت سعودی به عبدالله قدرت بازی داده است. پوتین می تواند با پشتوانه گازی اش و قدرت سیاسی- نظامی منطفه ایی روسیه، تاس هایش را به گونه ایی بریزد که با هر عددی یک بازی برای خودش تعریف کند. حسن روحانی هم باید نقشه مذکرات 1+5 را به گونه ایی پیش ببرد تا با همراه سازی مولفه های تاثیرگذار جهانی، خانه های بیشتری برای بازی داشته باشد.

8-     نفت در سراشیبی است و بعید است به این زودی ها رو به بالا برود. بودجه سال آینده باید ریاضتی تر بسته شود. مردم ایا برای ریاضت آماده اند؟! ریاضت با تحریم بار سنگین تری است. دیپلمات های ایران آیا می توانند با حفظ منافع و عزت کشور این بار را سبک کنند؟ نفت راه خود را می رود. ما به کجا می رویم؟