چای هند و سیلان آلوده به سم دِدِت است

به گزارش پارس به نقل از تسنیم، چای محصولی استراتژیک است که هم اکنون ۶۰ هزار خانوار ایرانی از آن ارتزاق می کنند و حدود ۳۴ هزار هکتار از باغ های شمال کشور که ۹۲ درصد آن در گیلان و ۸ درصد در مازندران است نیز زیر کشت چای قرار دارد. ۱۰۵ سال از عمر چای ایرانی می گذرد، عمری که مردم به امید آن باغ های شمال را آباد کردند اما نتیجه این شد که اکنون خانواده های شمالی چای تولیدی خود را دم نمی کنند. در حال حاضر هر ایرانی به طور متوسط در سال بین ۱.۳ تا ۱.۵ کیلوگرم چای مصرف می کند که با در نظر گرفتن جمعیت کل کشور مصرف سالانه به رقم ۱۳۰ هزار تن می رسد.

با نایب رئیس انجمن صنفی کارخانجات چای شمال کشور که به گفت وگو نشستم او این گپ و گفت را دردنامه می داند تا مصاحبه. دردی که نیشتر آن در دهه ۷۰ بر پیکر تک تک چایکاران کشور خورد. قاسم رضاییان اینها را که می گوید، آه می کشد؛ آه برای دنیای این روزهای چای کشور که شایسته چنین سرنوشتی نیست. رضاییان از مسؤولان دولتی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی بویژه نمایندگان استان های شمالی گله می کند که چرا هیچ زمان آمار واقعی را اعلام نمی کنند و به دنبال عوام فریبی هستند. مشروح این پرسش و پاسخ خبرگزاری تسنیم را در ادامه می خوانید.

* استفاده از سم دِدِتِ در مزارع چای هند و سیلان

گفته می شود بوته چای به دلیل دارابودن کافئین از هرگونه گزند و آفتی در امان است. پس نمی توان گفت که چای محصولی ارگانیک است. نظر شما در این باره چیست؟
در نگاه عام شاید این گونه باشد اما بهتر است در این جا چای ایرانی را با چای وارداتی به خصوص سیلانی و هندی مقایسه کنیم.

چطور؟
یکی از موضوعاتی که چای ایران را از چای دنیا بویژه سیلان و هندوستان که زیر خط استوا هستند، متمایز می کند، دو موضوع مهم است؛ یکی سوزش گرما در تابستان و دیگری سوزش سرما در زمستان. اینها باعث شده تا چای ایران متمایز و ارگانیک شود. بوته های چای ایران به دلیل شرایط آب و هوایی ۶ ماه خواب دارند. اما در سیلان و هند، بوته های چای ۱۲ ماه سال کار می کنند و حالت گلخانه ای پیدا کرده است. هوا در آنجا همیشه مرطوب است. بنده چندین بار از مزارع چای، کارخانجات فرآوری و بسته بندی آنها بازدید کرده ام. در آن جا چون بوته های چای حالت گلخانه ای پیدا کرده، باید بوته ها را تقویت کنند. به همین دلیل از کود و سم فراوان استفاده می کنند. نکته دیگر اینکه آنقدر رطوبت در این مزارع زیاد است که دائم حشرات زیادی دارد و حتی برای برداشت برگ سبز هم از سم دِدِت استفاده می کنند. چون حشرات زیادند و اجازه نمی دهند کارگران برگ های چای را بچینند. برای همین سم می زنند تا حشرات را از بین ببرند.

* بسته بندی چای خارجی در بصره عراق و جبل علی امارات

شما می گویید سم دِدِت و می دانید که اثرات این سم تا مدت ها در گیاه باقی می ماند. این یعنی هشدار به مصرف کنندگان چای خارجی.

من چندین بار از مزارع چای، کارخانجات فرآوری و بسته بندی آنها بازدید کرده ام و این ها را که می گویم از نزدیک دیده ام بی واسطه. کشاورزان سیلانی برای تقویت بوته ها و برگ سبز چای از انواع و اقسام کودها استفاده کنند. ذات چای سیلان مشکل دار است. اما چای ایران مشکل دار نیست. چای های سیلانی در دوران جنگ تحمیلی و در زمان صدام در بصره بسته بندی می شد و وارد ایران می شد، زمانی هم در کلمبو ﴿پایتخت تجاری کشور سیلان﴾ اما چندین سال است که این چای ها در بندر جبل علی در امارات عربی متحده بسته بندی می شود. اکنون بازرگانان ایرانی و خارجی انواع چای های ضعیف دنیا را خریداری کرده و در این بندر اختلاط و بسته بندی می کنند. جالب است بدانید که ارتباط تجار و بازرگانان چای ایران خصوصا قدیمی ها با تولیدکنندگان چای سیلان بیشتر است تا با چایکاران ایرانی. هر سال هم نمایشگاهی توسط تجار چای ایرانی در تهران برگزار می شود و در آن تجار سیلان و هند، چای های خود را به نمایش می گذارند. اما تولیدکنندگان ایرانی در این نمایشگاه حضور ندارند. تمام هم و غم این نمایشگاه این است که آنها را معرفی کنند.

آماری از میزان مصرف چای در کشور وجود دارد؟
کشور ایران با حدود ۷۶ میلیون نفر جمعیت و مصرف سرانه ۱.۳ کیلوگرم برای هر نفر، مصرف سالانه آن به حدود ۱۳۰ هزار تن می رسد. یک زمانی تولید چای ایران به ۷۰ هزار تن در سال رسید اما چنان بلایی بر سر چای آوردند که روی چای خارجی سرمایه گذاری کردند. اما تا سال های ۶۷ و ۶۸ این جرأت و روحیه را برای تخریب چای نداشتند. بنابراین تولید چای داخلی هیچ وقت تکافوی مصرف داخلی را نمی کرده است و همیشه نیاز به واردات داشتیم اما به چه ترتیب؟

به چه ترتیب؟
تا سال های ۱۳۶۷ و ۱۳۶۸ بنا اینگونه بود که مثلا تولید۶۰ هزار تن بود و مصرف ۹۰ هزار تن؛ پس نیازمندی واردات روشن بود که این قدر باید وارد کنیم و به همان اندازه وارد می کردند و واردات کنترل شده بود. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و گمرک هم کنترل می کردند.

* سال ۶۲ با فروش یک کیلو چای ۴ کیلو گوشت می خریدیم

نوع خاصی از چای وارد می شد؟
نوعی از چای را وارد می کردند که قابل اختلاط با چای ایرانی باشد. تا دهه ۷۰ ذائقه ایرانی با چای خارجی سازگار نبود. سازمان چای در آن زمان وضع خوبی داشت و درحد یک وزارتخانه عمل می کرد. کارخانه دار موظف بود میزان برداشت برگ سبز را هر ۱۵ روز یک بار به سازمان چای اعلام کند چون دولت بهای خرید را بلافاصله تسویه می کرد. بهای هر کیلوگرم برگ سبز در سال ۱۳۶۲ برابر با ۲۲ ریال، بهای هر کیلوگرم برنج ۲۰ ریال، هر کیلوگرم گوشت۶۰ ریال و یک کیلوگرم چای خشک هم ۲۴ تومان بود. یعنی کشاورز می توانست با فروش یک کیلوگرم چای، ۴ کیلوگرم گوشت بخرد. اما در سال ۱۳۹۱ متوسط خرید یک کیلوگرم برگ سبز چای ۵۵۰ تا ۶۰۰ تومان بود. حالا چرا بازار چای داخلی را از دست دادیم؟

آقای رضاییان شما هم می پرسید هم پاسخ می دهید؟
ببینید آقای پورشفیعی این درد ۲۰ ساله است که بر گرده چایکاران سنگینی می کند. همه از این بار مانده، خسته شده ایم.

* سازمان چای دهه ۷۰ آغازگر فاجعه بود

حق با شماست. درباره از دست دادن بازار می گفتید.
بله. ببینید تا سال های ۱۳۶۷ که جنگ بود، کشاورز بابت فروش برگ سبز مشکل نداشت. در دهه۶۰، سالانه ۵ تا ۱۰ هزار تن افزایش تولید چای داشتیم. آن زمان واردات، مطالعه شده صورت می گرفت و اگر هم چای داخلی را با چای خارجی اختلاط نمی کردند، مصرف کننده داخلی رغبتی به مصرف چای خارجی نداشت. اما پس از جنگ، حمایت از چای داخلی لغو شد و هر سال میزان واردات افزایش پیدا کرد، در نتیجه چای داخلی در انبارها ماند. فاجعه از دهه ۷۰ آغاز شد. در سال ۱۳۷۷، سازمان چای که تا قبل از آن به دولت کمک نقدی هم می کرد و بهای برگ سبز را نقد می داد (البته ضعیف کردن سازمان از سال های ۷۲ و ۷۳ آغاز شده بود) ، در سال ۱۳۷۷ با ۱۱۰ هزار تن چای موجود داخلی در انبارها روبه رو شد.

واقعا؟
سازمان چای به جای اینکه چای خریداری شده را با وارداتی ها اختلاط کند، چای خارجی را بدون اختلاط و به صورت صددرصد داخلی می فروخت. سازمان چای به تنهایی بازار فروش چای داخلی (بخوانید خارجی) را در ایران راه انداخت و چای داخلی را انبار کرد. در نتیجه ذائقه مردم تغییر کرد. درنهایت سازمان چای ۷۸ میلیارد تومان به بانک ملت بدهکار شد و دیگر توان خرید برگ سبز را نداشت. بهای خرید تضمینی برگ سبز هر سال هم در سال بعد پرداخت می شد.

*دولت خاتمی مصوبات شورای اقتصاد را اجرا نکرد

نتیجه چه شد؟
در ۲۸ اسفند سال ۷۸، در جلسه شورای اقتصاد دولت به ریاست سید محمد خاتمی- رییس جمهوری وقت - من هم بودم. دراین جلسه تصویب شد اصلاح ساختار چای صورت گیرد و چای را به بخش خصوصی واگذار کنند. اما آن بندهایی از مصوبه که به کارخانه دار و کشاورز مربوط بود، اجرا شد ولی بندهای مربوط به دولت و بازار اجرا نشد. دولت وقت همکاری نکرد.

* ۹۰درصد مدیران کارخانه های چای ممنوع الخروجند

تکلیف سازمان چای چه شد؟
دولت در ۵۰ سال حاکمیت خود بر چای با توجه به استفاده از ارز ۷ تومانی و استفاده از تعرفه واردات در طول سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳ کار را به بخش خصوصی واگذار کرد اما تمام امکانات را از بخش خصوصی گرفت. پس از اصلاح ساختار چای ارز ۷ تومانی، یارانه و تعرفه واردات را از بخش خصوصی گرفتند و از آن طرف پرداخت بهای برگ سبز را به گردن کارخانجات انداختند تا آنها مجبور باشند از بانک وام بگیرند آن هم با سود تا ۵۴ درصد و بابت همین چند سال، ۲۱۴ میلیارد تومان بابت اصل پول به سیستم بانکی بدهکار هستند. اکنون ۹۰ درصد مدیران کارخانجات چای، ممنوع الخروج هستند. این پایان کار نبود و در سال ۱۳۸۳ باغات چای رها شد.

یعنی هیچ سازمان یا ارگانی متولی محصول چای نشد؟
در سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۵ امور چای به سازمان تعاونی روستایی واگذار شد. سازمان تعاونی روستایی نیز خرید برگ سبز را به پای کارخانجات حساب کرد و پولش را از آنها می گرفت. یعنی سازمان، برگ سبز را از کشاورز می خرید و به کارخانه می داد. حال چنان چه کارخانجات پول داشتند که می دادند و اگر نداشتند سازمان تعاون روستایی، چای خشک را به جای پول می برد و در نهایت هم دستگاه های فرآوری چای را ضبط می کرد. همین تعاونی روستایی از آن طرف آمده بود به ازای تولید هر یک کیلوگرم چای خشک، مجوز واردات ۲ کیلوگرم چای خارجی را گرفته بود آن هم با تعرفه هر کیلوگرم ۷۰۰ تومان که یا خود وارد می کرد یا مجوز را در بازار آزاد به واردکنندگان می فروخت. نتیجه این سودآوری سازمان تعاونی روستایی، ساخت ساختمان های مجلل برای سازمان و بیچاره شدن چایکاران بود.

دولت با این بخش خصوصی چه کرد؟
در سال ۱۳۸۹ سازمان چای دوباره احیا شد. از آن سال تا الان، باغات چای در حال از بین رفتن است. سازمان بدون مطالعه به کارخانجات جدید، مجوز تاسیس داد. الان هم مجلس، تحقیق و تفحص از سازمان چای را مطرح کرده است. بپرسید در این چند سال چه اتفاقاتی در این سازمان افتاده است؟