استوک چیست؟

این واژه از کجا آمده و به چه معنا است؟

همان‌طور که می‌توان حدس زد واژه‌ی استوک هیچ ریشه‌ای در زبان فارسی ندارد و همچون کالاهای خارجی، خود یک واژه‌ی وارداتی است. نکته اینجاست که واژه‌ی استوک (stock) در زبان انگلیسی به معنای «کالاهای ذخیره‌شده یا انبار‌شده‌ برای فروش» است و به جرئت میتوان گفت هیچ ارتباط معنایی با مفهوم «دست دوم» یا «کارکرده» ندارد. اما اینکه چرا و توسط چه کسانی در ایران به این مفهوم استفاده شده یک مسئله‌ی ناشناخته است.

خارج از ایران

تولیدکنندگان خارجی معتبر در بسیاری از حوزه‌ها اعم از حوزه‌ی رایانه و گجت‌های رایانه‌ای، همچون اچ‌پی (HP)، دل (Dell)، لنوو (Lenovo) و...، در رقابت تنگاتنگ خود با رقبای‌شان، بعضاً محصولات خود را همراه با شرایط ویژه‌ای همچون «بازگشت بی‌قیدوشرط تا 30 روز» به فروش می‌رسانند. یعنی خریدار تا 30 روز می‌تواند به‌دلایل متعددی اعم از نارضایتی و پشیمانی از خرید، وجود نقص فنی، وجود ایرادات ظاهری مثل خط‌و‌خش و یا ارسال محصول اشتباه توسط فروشنده، محصول خریداری‌شده را به فروشگاه مرجوع کند و تمام یا بخش زیادی از بهای کالا را دریافت کند. اگرچه در واقعیت امر و در اکثر موارد فرایند بازگرداندن کالا از این شرکت‌ها هم بدون دردسر و بدون هزینه نیست (در واقع آن‌چنان هم بی‌قیدوشرط نیست). برای مثال، ممکن است مبالغی تحت عنوان هزینه‌ی ارسال و انبارداری (تا 15 درصد) کسر کنند و یا محصول مربوطه را خارج از شرایط گارانتی عنوان کنند.

شرکت تولیدکننده (مثلا دل) نیز به دلیل باز بودن کارتن و یا استفاده شدن کالای برگشتی از جانب مشتری، دیگر آن را تحت عنوان کالای «نو» یا «آکبند» عرضه نمی‌کند، بلکه از طرق مختلفی به فروش می‌رساند. آن‌ها محصولات بازگشتی از جانب خریداران را بررسی و تعیین کیفیت می‌کنند و تحت عناوین مختلفی (مثل ریفربیشد، دارای خط‌وخش و...) عرضه می‌کنند. آن‌ها برای مثال، از طریق بخش خاصی از فروشگاه اینترنتی و یا در مراکز فروش مستقیم‌شان (outlet) با تخفیف جزئی (بین 5 تا 30 درصد) به فروش می‌رسانند و یا با برخی تامین‌کنندگان خاورمیانه‌ای قرارداد همکاری و فروش عمده به امضا می‌رسانند تا این کالاها را در بازارهای این مناطق به فروش برسانند. طبیعتا یکی از بازارهای مناسب این محصولات کشورهای درحال‌توسعه ازجمله ایران به شمار می‌رود.

در ایران نیز سابقه‌ی چنین اقدامی وجود دارد. دیجیکالا چندی پیش محصولات این چنینی را در طرح ویژه‌ی «جعبه‌باز» خود عرضه می‌کرد که به دلایل مختلفی این طرح لغو شد.

محصولات دست دوم

طبیعتاً هم در ایران و هم در خارج از ایران محصولاتی تحت عنوان «دست دوم» (used/second-hand) که توسط کاربران (کاربران خانگی و سازمان‌های تجاری) استفاده شده است به فروش می‌رسند. برای مثال شرکت‌ها و سازمان‌های خصوصی و دولتی بزرگ در جهان، هر چند سال یک بار، برای تأمین نیاز‌های خود، قرارداد‌های قابل توجهی با برند‌های بزرگ جهانی منعقد می‌کنند؛ به‌عنوان مثال با مراجعه به اچ‌پی، چندین هزار رایانه‌ی رومیزی و لپتاپ برای استفاده‌ی کارکنان خود سفارش می‌دهند و تجهیزات قدیمی‌شان را عموماً به‌صورت کلی و با قیمتی بسیار مقرون‌به‌صرفه روانه‌ی بازار‌های کشورهای در حال توسعه می‌کنند. اگرچه همانطور که در پایین اشاره خواهیم کرد، در ایران  این قسم از محصولات نیز تحت عنوان استوک عرضه و معامله می‌شوند.

نبود اتفاق نظر درخصوص معنای استوک

بررسی‌ها نشان می‌دهد واژه‌ی استوک به دلایل مختلفی رفته‌رفته دچار انشعاب معنایی شده و دیگر یک مفهوم و معنای یگانه ندارد. از آنجایی که خاستگاه مشخصی نیز ندارد نمی‌توان گفت چه مفهوم و معنایی صحیح‌تر و دقیق‌تر از بقیه است. این مسئله موجب مشکلات و سوء‌تفاهمات مختلفی برای مشتریان و حتی خود فروشندگان شده است. برای مثال ممکن است منظور یک فروشنده از این واژه درواقع «کالای نیمه‌سالم/معیوب» باشد، حال آنکه  آنچه خریدار در طلب آن است «دست‌دومِ سالمِ وارداتی» است. یعنی زمانی‌که در ایران صحبت از «استوک» می‌شود، از «کاملاً نو و استفاده‌نشده» تا «اوراقی» برای شنونده قابل برداشت است و یکی از دلایل بدبینی افراد و مشتریان به بازار استوک نیز همین مسئله است.

راه‌حل پاساریا

از آنجا که در ایران وضعیت متفاوت است و متاسفانه مفهوم چندان مشخصی از استوک بین افراد وجود ندارد، افرادی، دانسته یا ندانسته، به این مسئله دامن می‌زنند و دستگاه‌های معیوب/خراب/نیمه‌سالم و داخلی را نیز تحت عنوان استوک عرضه می‌کنند که امری غیراخلاقی است. ما در پاساریا، اگرچه از واژه‌ی جامع استوک برای تمام دستگاه‌های غیرآکبند وارداتی‌مان استفاده می‌کنیم، اما بر آن شدیم تا از این مسئله ابهام‌زدایی کنیم و دسته‌بندی و تعاریف مشخصی ارائه دهیم:

• استوک

به دستگاه‌های دست‌ دوم/کارکرده‌ی وارداتی گفته می‌شود که مدت مشخص یا نامشخصی تحت استفاده‌ی افراد، فروشندگان و یا ارگان‌ها بوده‌اند و توسط آن‌ها به فروش رسانده شده‌ و یا مستقیماً توسط تولیدکنندگان عرضه شده‌اند. این لپتاپ‌ها کیبرد فارسی ندارند، و معمولاً به‌صورت عمده و بدون جعبه وارد کشور و فروخته می‌شوند. این دستگاه‌ها توسط پاساریا از کشورهای خارجی به داخل کشور وارد و پس از انجام تست‌های فنی، به شرط سلامت، عرضه می‌شوند. همان‌طور که اشاره شد، ما در پاساریا از واژه‌ی جامع استوک برای تمام دستگاه‌های غیرآکبند وارداتی‌مان استفاده می‌کنیم.

• ریفر/ریفربیشد (Refurbished)

به دستگاه‌هایی گفته می‌شود که توسط خریدار اصلی، به دلایل مختلف، به کارخانه‌ی اصلی تولیدکننده بازگشته داده شده‌اند. این دستگاه‌ها توسط کارشناسان تولیدکننده بررسی و تست می‌شوند و با تضمین سلامت کامل، تحت عنوان ریفربیشد، به فروش می‌رسند. محصولات ریفربیشد، از آنجا که توسط تولیدکننده‌ی اصلی بررسی و عرضه می‌شوند و نزدیک‌ترین تشابه را محصولات پلمپِ نو دارند، قیمت بیشتری در مقایسه با دیگر انواع غیرآکبند دارند، اما ریسک خرید آن‌ها مقداری کمتر است.

محصولات ریفربیشد به دو دسته تقسیم می‌شوند: ریفربیشدشده توسط شرکت سازنده (Factory Refurbished) و ریفربیشدشده توسط اشخاص ثالث (User/third-party Refurbished). دسته اول، آن‌هایی هستند که دوباره وارد خط تولید کارخانه شده‌اند و همه استانداردهای محصولات پلمپ را دارند. دسته دوم آن‌هایی هستند که توسط سایر افراد مورد اصلاح قرار گرفته‌اند.

• دست دوم/کارکرده (Used/second-hand)

به کالا‌هایی کارکرده یا دست دوم گفته می‌شود که، در ایران و یا کشورهای خارجی، توسط افراد، ارگان‌ها و فروشندگان استفاده شده‌اند (بین 5 دقیقه تا چند سال!) و به دلایل مختلف، به فروش رسانده می‌شوند. گاهی محصولات دست دوم بسیار تمیز را تحت عنوان “like new” (مشابه نو، در حد نو) نیز می‌فروشند.

پاساریا، بنا به دلایل واضح، هیچ یک از کالاهای دست دوم داخلی را نه تأمین و نه عرضه می‌کند.

• اپن‌باکس/جعبه‌باز (Open-box)

همان‌طور که از نام آن می‌توان حدس زد، اپن‌باکس قاعدتاً به کالای نویی گفته می‌شود که جعبه‌ی آن باز شده و، به دلایلی از جمله مورد پسند خریدار نبودن، به فروشنده مرجوع شده است. این کالاها قاعدتا، به لحاظ سلامت ظاهری و فنی، نباید تفاوت قابل توجهی با کالای نو داشته باشد. همچنین کالاهای اپن‌باکس معمولاً داخل جعبه‌ی کارتنی خودشان به فروش می‌رسند. گاهی ممکن است دستگاه‌های ریفربیشد نیز با عنوان اپن‌باکس عرضه شوند.

• نمایشگاهی

به دستگاه‌هایی گفته می‌شود که در فروشگاه‌ها(ی خارجی) پشت ویترین، کانتر و شیشه در معرض دید مراجعین فروشگاه قرار داده شده‌اند، و یا، در جایگاه‌های خاصی به‌منظور آشناسازی مشتریان و مراجعین با دستگاه، تحت استفاده‌ی آزمایشی آنان قرار گرفته‌اند.

برگرفته از توضیحات فروشگاه پاساریا