طبق مطالعات انجام‌شده و گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، مشارکت پدر در مراقبت‌های بارداری و تامین سلامت مادر، باعث بهبود نتایج بارداری و بهبود روابط پدر و فرزند می‌شود.

در سال‌های اخیر در ایران مشارکت مردان در امور مربوط به بهداشت باروری و سلامت زنان مورد توجه قرار گرفته و حضور مردان در دو جلسه از کلاس‌های آمادگی برای زایمان پیش‌بینی شده است. اما در بسیاری از مراکز همین برنامه‌ها نیز اجرا نمی‌شود. با توجه به اهمیت این موضوع ناهید مهران و سپیده حاجیان پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به همراه همکارانشان در یک مطالعه مروری، راهکارهای افزایش مشارکت مردان در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان بررسی کردند.

در این مطالعه مقالات بین‌المللی و داخلی در خصوص راهکارهای افزایش مشارکت مردان در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان، به صورت مروری بررسی شدند. پس از جست‌وجو در پایگاه‌های داده، ۴۸۰۴ مقاله شناسایی شد. بعد از بررسی عناوین مقالات ۱۴۵۹ مقاله به دلیل تکراری بودن حذف شدند. در مرحله نهایی، کیفیت مقالات با معیارهای مشخصی مورد ارزیابی قرار گرفتند و تنها ۱۵ مقاله برای بررسی مروری وارد این مطالعه شد.

با بررسی این مقالات مشخص شد می‌توان که با برنامه‌ریزی در چهار حیطه‌ «زن‌محور»، «زوج‌محور»، «جامعه‌محور» و «‌تسهیلات‌محور»، مشارکت مردان را در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان افزایش داد.

در مطالعاتی که از راهکارهای زن‌محور استفاده شده بود،‌ مشخص شد که آموزش زنان باردار به تنهایی، می‌تواند به طور غیرمستقیم سبب افزایش آگاهی همسران آن‌ها نیز شود. همچنین پیشنهاد شد: «جهت افزایش کارایی آموزش زنان باردار، جلسات آموزشی، همزمان با مراقبت‌های دوران بارداری آن‌ها صورت گیرد و برای زنانی که امکان مراجعه حضوری برای دریافت آموزش‌ها ندارند، از روش‌های تلفنی و آموزش از راه دور به عنوان یک روش مفید در کنار سایر روش‌های آموزشی می‌توان استفاده کرد».

مطالعات زوج‌محور، بیشترین راهکار مورد استفاده در مطالعات بود و در این روش آموزش‌ها به صورت حضوری یا غیر حضوری انجام شده بود. در این مطالعات مشخص شد که مشارکت همسران می‌تواند مرگ‌ومیر مادران را کاهش دهد.

در مطالعات جامعه‌محور به ارائه آموزش و اطلاعات به زنان و مردان جامعه، رانندگان وسایل نقلیه عمومی و آموزش سایر اعضای خانواده زنان باردار (غیر از همسر) پرداختند و از این طریق مشارکت مردان را از طریق همکاری جامعه افزایش دادند.

هدف مطالعات تسهیلات‌محور، آموزش کارکنان مراکز بهداشتی درمانی، کارکنان سلامت جامعه، پزشکان و ماماهای محلی و راه‌اندازی وب‌سایت اطلاعاتی و ایمیل بود. این راهکارها پیامدهای مثبت مختلفی مثل افزایش آگاهی زنان باردار و همسرانشان، افزایش تعداد معاینات قبل و بعد از زایمان و افزایش آمادگی زنان برای زایمان، افزایش تعداد موارد زایمان در مراکز مجهز، کاهش بار کاری خانم‌ها، تداوم بیشتر شیردهی، افزایش موارد همراهی کردن مردان در مراقبت‌های قبل و حین زایمان، خودکارآمدی بیشتر مردان در مسائل مربوط به شیردهی و... داشت.

به گفته محققان این پژوهش با توجه به نتایج این مطالعه پیشنهاد می‌کنند: «با در نظر گرفتن ملاحظات فرهنگی اجتماعی هر منطقه، راهکارهایی در جهت ارتقای فرهنگ مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان و رفع موانع فرهنگی موجود در هر منطقه، طراحی و اجرا گردد».

نتایج این مطالعه در آخرین شماره مجله «حیات» وابسته به دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران، منتشر شده است.

 

بارداری پدر زایمان علوم پزشکی شهید بهشتی مردان