قاچاقچیان موادمخدر در بالکان چه می‌کنند؟

 درباره تاثیر کرونا بر قاچاق مواد مخدر گفت: نتایج پژوهش‌ها حاکی از این است که همه‌گیری کرونا همه شئون زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده و حتی موضوع جرم و جنایت و رفتار گروه‌های تبهکاری و قاچاقچیان و ترانزیت مواد مخدر (عرضه خرد و کلان) طی این مدت تحت تأثیر قرار گرفته است؛ از یک سو انسداد مرزها عامل بازدارنده موثر بوده و از سوی دیگر ترس مصرف‌کنندگان از خروج از منزل‌شان، بر خرده فروشان تأثیر زیادی گذاشته است. در این میان کرونا در موضوع جرائم سازمان‌یافته و حوزه مواد مخدر نیز تأثیرگذار بوده است.

تغییر روش قاچاق مواد مخدر به دلیل کرونا

وی در پاسخ به این سوال که باتوجه به اینکه به دنبال شیوع کرونا ترانزیت مواد مخدر تحت تاثیر قرار گرفته، سودجویان برای قاچاق مواد از چه روش‌های جدیدتری برای قاچاق استفاده کردند؟ بیان کرد: تعطیلی طولانی مدت فعالیت شرکت‌های هواپیمایی و حمل و نقل در طول همه‌گیری جهانی کروناویروس بر فعالیت‌های مجرمانه نیز تأثیر مستقیم داشته است و گروه‌های تبهکاری فعال در زمینه قاچاق مواد مخدر را به فکر تغییر روش‌های ترانزیت کالاهای خود انداخت، به طوری که برخی از قاچاقچیان اهل آمریکای لاتین با پیش‌بینی کند شدن روند تجارت جهانی به دلیل همه‌گیری کروناویروس به حمل و نقل دریایی روی آوردند. مقام‌های حوزه ضمانت اجرای قوانین اروپا در این راستا از افزایش چشمگیر محموله‌های کوکائین کشف شده در بندر آنتروپ بلژیک در خلال ماه‌های مارس و آوریل ۲۰۲۰ خبر داده‌اند. به طور مثال در ماه آوریل محموله‌ای پنج تنی بزرگ که درون کانتینر حامل ماهی مخفی شده بود، کشف شد. چند هفته قبل‌تر نیز نیروهای پلیس پرو محموله کوکائین پنهان شده در کانتینری حامل ماسک‌های جراحی به مقصد چین را در بندر کایائو مصادره کردند.

به گفته وی، در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۰ نیروهای پلیس حدود ۱۷.۵ تن کوکائین به مقصد اروپا را از مبدأ آفریقای جنوبی در روتردام هلند مصادره کرد، در حالیکه در مدت مشابه سال گذشته میزان کشفیات بین ۴ تا ۶.۶ تن در نوسان بود. در همین راستا «باب فن دن برگ»، عضو تیم برنامه کنترل کانتینر دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل تأکید کرد: «از زمانیکه تدابیر امنیتی اعمال شده در کشورهای آمریکای لاتین کاهش یافت و تجارت دریایی جهانی آسان‌تر شد، شاهد کاهش چشمگیری در کشفیات هستیم که نشان از افت محموله‌های دریایی مواد دارد. اکنون رساندن کوکائین به بندرها بسیار دشوارتر شده است، زیرا مرزها بسته شده، جاده‌ها نیز بسته شده و همه جا پلیس می‌بینید.»

این پژوهشگر تصریح کرد: همچنین باوجود تعطیل شدن فعالیت‌های بسیاری از فرودگاه‌های بین‌المللی، تصاویر ماهواره‌ای حاکی از رفت و آمد زیاد هواپیماها به مقصد و از مبدأ گینه بیسائو هستند که هیچ فعالیت خاص و توجیهی برای رفت و آمد آنها وجود ندارد، این امر نشان می‌دهد نقش این کشور به عنوان قطب ترانزیت کوکائین ادامه دارد، البته چنین مدل‌هایی از حمل و نقل مواد در کشورمان گزارش نشده است اما تغییر مسیر پیش سازهای مواد مخدر محتمل است. تا هنگامی که محدودیت‌های کرونایی در کشورهای جهان وجود دارد، قاچاقچیان سعی در تغییر روش‌های قاچاق و استفاده از مسیرهای جایگزین خواهند کرد، اما به نظر می‌رسد این تغییرات موقتی باشد و با باز شدن مجدد شریان‌ها ارتباطی و مسیرهای زمینی و هوایی، دیگر بار این مسیرها مورد استفاده گروه‌های تبهکاری قرار بگیرد.

کاهش توزیع مواد مخدر در جهان موقتی است

معاون پژوهشی موسسه کادراس درباره مثبت یا منفی بودن تأثیرات شیوع کرونا بر عرضه مواد مخدر اظهار کرد: برخی عوامل تاثیرگذار مانند کاهش تراکنش در توزیع مواد مخدر جای خوشحالی دارد، زیرا افرادی که دست‌اندرکار ترانزیت مواد مخدر در سطح کلان هستند با مختل شدن حرکت کاروان‌ها در جهان روند فعالیت‌شان با اختلال مواجه شده است اما نکته‌ای که وجود دارد، این است که روند کنونی موقت است و با پیدا شدن واکسن کرونا و تعدیل شدن شرایط کرونایی که به وضعیت اقتصادی کشورها لطمه زده است و در بلند مدت ادامه پیدا نخواهد کرد، باعث می‌شود کاهش توزیع مواد مخدر در جهان موقت باشد.

براتی در ادامه درباره فعالیت کارتل‌ها حوزه مواد مخدر اظهار کرد: مفهوم کارتل به طور کلی مفهومی اقتصادی است و در اقتصاد منظور از آن مجموعه شرکت‌هایی است که در زمینه‌ای خاص فعالیت می‌کنند و به دلیل اینکه رقابت با یکدیگر در بلند مدت برای همگی ضرر و زیان مالی به همراه دارد، ضمن حفظ استقلال مالی و حقوقی خود با یکدیگر متحد می‌شوند تا بازار را میان خود تقسیم کرده و درباره قیمت تمام شده و حجم عرضه محصول توافق کنند. هدف از تشکیل کارتل‌ها تسلط بر بازار کالایی خاص و از میدان به در کردن تولیدکنندگان رقیب و نهایتاً ایجاد انحصار در بازار مورد نظر است.

وی ادامه داد: جهان فعالیت‌های مجرمانه و غیرقانونی نیز از این قاعده مستثنی نیست و در این حوزه نیز گروه‌های تبهکاری گاه دست از دشمنی و رقابت با یکدیگر برداشته و برای افزایش قدرت و ایجاد انحصار بر بازار اقدام به تشکیل کارتل می‌کنند. از جمله کارتل‌های معروف در جهان می‌توان به کارتل لوس زتاس و کارتل سینالوا در مکزیک اشاره کرد. گروه سِوِن، فلتس موب و شلدون گنگ نیز از کارتل‌های معروف ایالات متحده محسوب می‌شوند.

این پژوهشگر گفت: در کشور برزیل و مکزیک که کارتل‌های مواد مخدر با اسامی پر زرق و برق قدرت نرم‌شان را افزایش داده‌اند، این گروه‌ها دیدند که دولت در رسیدگی به مشکلات ناشی از کرونا در زندگی مردم فشل عمل می‌کند بنابراین خودشان وارد عمل شدند و به عنوان مثال شاهد هستیم مواد غذایی توزیع می‌کنند. تصاویری از قاچاقچی معروف «ال چاپو» که در بزریل و مکزیک پخش می‌شود موجود است و افرادی تحت نفوذ وی عمل می‌کنند و مردم با این افراد ارتباط می‌گیرند؛ کارتل‌هایی که کار دولت را به دست گرفته‌اند.

براتی با بیان اینکه زمانی که دولت‌ها نتوانند به وظایف خودشان عمل کنند، این کارتل‌ها هستند که بخشی از وظایف دولت را به عهده می‌گیرند، ادامه داد: این گروه‌های تبهکار در بعضی مناطق مکزیک اعلامیه آنلاین دادند و گفتند که مقررات قرنطینه‌ای داریم و این مقررات را به اجرا درآورند، آنها ضمن انجام این رفتار اعلام کردند که نگران سلامت مردم هستیم.

وی با اشاره به اینکه در جنگ جهانی دوم مواردی بود که گروه‌های مافیایی بسیار قدرتمند شدند که نمونه آن در ایتالیا بود، افزود: شیوع کرونا از یک سو باعث اختلال در رفتار مجرمانه بعضی گروه‌ها در کشورها شده است و از سوی دیگر در مواردی به دلیل ضعف دولت‌ها شاهد هستیم که این گروه‌ها قدرت گرفته‌اند. یک تأثیر سوم هم داریم که جرائم به سمت سایبری شدن پیش رفته است که لازم است در داخل  دست‌اندرکاران این حوزه در زمینه نظارت بر فضای مجازی فعالیت بیشتری انجام دهند.

جرائمی که اثرات بین‌المللی دارند

معاون پژوهشی موسسه کادراس در بخش دیگری با اشاره به نزدیکی ایران به افغانستان از ضرورت توجه به الگوهای حرکت و ترانزیت مواد مخدر در جهان گفت و تأکید کرد: با توجه به پیوستگی و سازمان‌یافتگی گروه‌های مرتبط با جرائم مواد مخدر که به صورت بین‌المللی فعالیت می‌کنند؛ ناچاریم این الگوها و تغییرات رفتاری که در گروه‌ها به وجود آمده است را رصد کنیم و ببینیم تغییری که در گروه‌ها به وجود آمده چه تغییری در آستانه مرزهایمان ایجاد کرده است.

براتی افزود: در ماه‌های اخیر شاهدیم که برخلاف سنت مرسوم که قاچاقچیان از مرز غربی کشور پیش‌سازهای مواد مخدر را از اقلیم کردستان عراق وارد ایران می‌کردند، با تغییری که در پیش ساز جدید به نام «مفدرون» به وجود آمده مسیر حرکت به داخل کشور به مرز شرقی منتقل شده است. این موارد نشان می‌دهد روندهای جهانی این گونه تأثیر می‌گذارد و سرنوشت کشورهای مختلف را تغییر می‌دهند.

قاچاقچی‌ها در مسیر بالکان چه می‌کنند؟

براتی در پاسخ به سوالی درباره اینکه تفاوت الگوی مصرف ایران با سایر کشورهای جهان به واسطه مرز مشترک ما با افغانستان چیست، گفت: به عنوان کشوری که مرز مشترک با افغانستان داریم تحت تأثیر آن هستیم، به همین سبب ایران در خط مقدم مبارزه با مواد مخدر مطرح می‌شود. به این واسطه کشورمان تحت تأثیر شرایط خاصی قرار می‌گیرد. ما در امتداد مسیری هستیم که به آن مسیر بالکان می‌گویند که ترانزیت مواد مخدر است.

وی در توضیح مسیر بالکان گفت: مواد مخدری که به اروپا حرکت می‌کند بخش مخدری آن از خارج از کشور و مرزهای شمالی به سمت اروپا می‌رود، بخشی از طریق مرز ایران حرکت می‌کند و بخشی از طریق مرز آبی در خلیج فارس و حاشیه آن؛ این مسیر مجموعا مسیر بالکان است و عمده مواد مخدری که در آن جا به جا می‌شود هروئین است. البته بخشی از تریاک را هم از این مسیر به اروپا می‌فرستند که در آنجا تبدیل به هروئین شود اما برای قاچاقچیان تولید هروئین در مبدأ مقرون به صرفه‌تر است.

معاون پژوهشی موسسه کادراس با بیان اینکه وضعیت کرونا مسیر بالکان را تحت تأثیر قرار داده زیرا مرزها بسته شده است، ادامه داد: نظارت بهتر باعث شده است که بخشی از محدودیت در مسیر ترانزیت در مرزها شکل گیرد، البته این سطح از نظارت هزینه بالایی به کشورها تحمیل می‌کند. الان با توجه به شرایط کرونایی تغییری که در دنیا ایجاد شده گذر از حمل و نقل از زمینی به دریایی است.

تغییر رفتار قاچاقچیان مواد مخدر

براتی افزود: با توجه به اختلالی که رفتارهای مجرمانه در دنیا داشته می‌توان انتظار چند تغییر در رفتار این گروه‌ها را داشته باشیم. بخشی از این گروه‌ها احتمالا از قاچاق مواد مخدر فاصله بگیرند و به رفتارهای جایگزین روی بیاورند. مثلا افرادی که در مرزها بودند شاید به علت قطع شدن نقدینگی به سمت فعالیت‌های تروریستی روی بیاورند. برخی از این گروه‌ها با توجه به سوابق قبلی ممکن است به سمت رفتارهای زورگیری، بانک زنی و جرائم سازمان‌یافته خشن روی بیاورند، البته این تهدیدات کوتاه مدت است چرا که تجارت مواد مخدر برای این گروه‌ها راحت‌تر است.

این پژوهشگر همچنین گفت: در حوزه جرائم سایبری به نظر می‌رسد که باید نسبت به آن آگاهی‌مان بیشتر شود. چند جرم مرتبط با فضای مجازی ممکن است بیشتر شایع شوند، اولین بخش اقدامات مجرمانه به کمک «باج افزار» است. در این بخش ممکن است فردی به سایت غیر مجازی رفته باشد و گروه‌های دیگری با ادعای داشتن مدارک و فیلم از رفتار غیر مجاز فرد بخواهند اخاذی کنند. سرویس فیشینگ نیز که در این روزها در کشورهای دیگر بیشتر شده است بخش دیگری از جرائم فضای مجازی است. در مجموع به نظر می‌رسد پلیس سایبری کشور باید نظارت بیشتری به این موضوعات داشته باشد و مراقب مهاجرت افراد از فضای دنیای واقعی به فضای مجازی باشد.