ایران در نگاه جان بولتون

صلاح الدین هرسنی*

"دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آمریکا خبر از پیوستن "جان بولتون" به گروه کاری خود در آینده نزدیک داده است. جان بولتون قرار است از 9 آوریل به جای ژنرال "هربرت مک مستر" مشاور امنیت ملی کاخ سفید شود. آنگونه که از پیشینه و سوابق الگوهای رفتاری ترامپ در طول مدت حضور او در کاخ سفید پیداست، این جابجایی و تغییر در آرایش کابینه بیشتر در راستای اولویت ها و برنامه های کاری ترامپ صورت می گیرد.

از منظر جریان شناسی جان بولتون به جناح راست افراطی حزب جمهوریخواه تعلق دارد و سوابق و پیشینه رفتاری او هم برای افکار عمومی جامعه آمریکا و هم برای جهانیان آشنا است. الگو ها و کنش های رفتاری او در بسیار از موارد همسو با ترامپ است و همین همسویی دلیل اصلی انتصاب او به جای مک مستر برای مشاوره در نهاد امنیت ملی کاخ سفید بوده است. مخالفت با برجام و اصرار برای خروج آمریکا از این توافق،از مهمترین و در عین حال بارز ترین موارد همسویی جان بولتون با ترامپ است.

جان بولتون/ عکس: اسپوتنیک

از منظر رفتار شناسی جان بولتون چهره ای جنجالی در دایره دیپلماتیک آمریکا محسوب می شود. به واقع او به تندروی و مواضع رادیکالش در سیاست خارجی آمریکا شهرت دارد. بسیاری از راهبرد شناسان آمریکا او را متخصص در عملیات روانی علیه کشورهایی می دانند که آمریکا قرار است سیاست های خود را به آنها دیکته کند. سیاست ستیزش با ایران،تلاش برای برای براندازی و تغییر رژیم بخشی از رفتار های رادیکال و تهاجمی او را به نمایش می گذارد.

جان بولتون در مقام یک "نئوکان" )نو محافظه کار) بارها ادعا کرده است که تمام مشکلات اصلی خاورمیانه از آبشخوری به نام جمهوری اسلامی ایران سرچشمه می گیرد. از نگاه جان بولتون ایران بخشی از پازل محور شرارت است که نه تنها تهدیدی جدی برای متحدان آمریکا بلکه تهدید اصلی برای منافع آمریکا است. در این ارتباط، جان بولتون برنامه اتمی ایران را در کنار برنامه موشک‌های بالستیک و پروژه هلال شیعه در سراسر خاورمیانه را در زمره آن دسته از تهدیداتی می‌داند که می‌تواند بیشترین مخاطرات را علیه آمریکا و متحدانش در منطقه ایجاد کند. از نظر بولتون در این شرایط لزومی ندارد که آمریکا بخواهد سیاست صبر و انتظار را در قبال ایران به کار گیرد. به واقع سیاست صبر و انتظار باید جای خود را به سیاست تهاجمی بدهد و آمریکا باید در شرایط تزاید تهدید ایران، از توان نظامی خود برای بی اثر سازی اقدامات تهاجمی ایران و در نهایت تغییر نظام ایران استفاده کند. با مواضع ضد ایرانی و البته رادیکالی که از سوی جان بولتون در قبال ایران مشاهده می‌شود، می‌توان او را در کنار ترامپ و ضلع دیگر عنصر ضد ایرانی یعنی مایک پمپئو در خط مقدم ایران هراسی قرار داد.

مهمترین پیامی که با آمدن و ورورد قریب الوقوع جان بولتون به کابینه ترامپ صادر می شود آن است که کابینه ترامپ نسبت به گذشته رادیکال‌تر، تهاجمی‌تر و البته ضد ایرانی‌تر می‌شود.

همچنین پیام دیگری که ورود جان بولتون به کاخ سفید به ذهن متبادر می‌کند آن است که زمینه برای یک جنگ تمام عیار با توجه به حضور هدفمند محافل عرب در ائتلاف سازی های جدید در خاورمیانه فراهم می‌شود. از طرف دیگر نباید انتظار داشت که با معرفی جان بولتون برای کسب مقام مشاور امنیت ملی، "برجام" به فرجام برسد.

در واقع ورود جان بولتون به کاخ سفید تمامی پیش‌فرض‌های مربوط به ماندن آمریکا در برجام را نزدیک به صفر و انگیزه ترامپ را برای خروج از برجام افزایش می‌دهد. این پیام - با توجه به مواضع ضد ایرانی جان بولتون که همسو با مواضع مایک پمپئو در وزارت امور خارجه است - در راس دستگاه دیپلماسی آمریکا محسوس‌تر و ملموس‌تر به نظر می رسد و اگر گفته شود که تغییر و جابجایی برای مقابله با ایران و برجام ستیزی صورت می گیرد، سخنی به گزاف نیست.

*مدرس علوم سیاسی و روابط بین الملل