تهدید برای تنها کاخ جهانی تهران

به گزارش پارس به نقل از فارس، بیش از یک دهه از آغاز ماجرای برج جهان نما در منظر فرهنگی تاریخی میدان نقش جهان اصفهان می گذرد، آن زمان که یونسکو برای نخستین بار موضوع قرار دادن میدان نقش جهان در فهرست میراث در خطر جهان را به خاطر ارتفاع برج جهان نما مطرح کرد و در نهایت هم تا زمانی که طبقات این برج، تعدیل نشد، کوتاه نیامد.

ظاهراً باز هم قرار است آن روزهای سخت برای دوستداران میراث فرهنگی بازگردد، ماجرایی تکراری که تمامی ندارد، این بار در پایتخت، زیر گوش مسئولان، برای کاخ گلستان، تنها اثر ثبت جهانی شده تهران در یونسکو به مرحمت قد کشیدن برج دلگشا!

سرای دلگشا را اهالی میراث فرهنگی خوب می شناسند، این هم یکی از آن میراث هایی است که به لطف دیوان عدالت اداری با شکایت مالکش، حکم خروج از فهرست میراث ملی را گرفته و در سالهای ۸۹ و ۹۰ برای تخریب بخش به بخش آن، شهره بازار شده است.

سرای دلگشا که بنایی قجری بوده و تهرانی های قدیم، آن را با نام « سرای وزیر نظام» می شناختند، دست کم ۱۳۰ سال پیش در ضلع جنوبی خیابان ۱۵ خرداد روبه روی میدان ارک ساخته شده بوده و با توجه به قدمتش، سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی به ثبت می رسد اما مالک آن با شکایت به دیوان عدالت اداری حکم خروج از ثبت ملی می گیرد و در مرحله بعدی حکم تخریب و در نهایت هم سال ۹۰ اثری از قاجار باقی نمی گذارد و تیشه ساخت برج، ریشه تاریخی آن را می زند و امروز نه تنها تاریخش را گم کرده است بلکه تبدیل به تهدیدی برای همسایه تاریخی و جهانی اش، کاخ گلستان شده است.

می گویند این برج نوپا قرار است ۲۷ متر قد بکشد و به حریم کاخ گلستان که از امسال دیگر فقط ملی نیست و با ثبت در یونسکو، جهانی شده، دست درازی کند، موضوعی که اگر یونسکو از آن مطلع شود در پی خروج کاخ گلستان از فهرست ثبت جهانی برمی آید.

چرا دوباره « دلگشا» شهره بازار شد؟

طبق آنچه کمیته خانه های تاریخی تهران اعلام کرده است: تا قبل از ثبت جهانی، کارشناسان به ارتفاع ساختمان شماره ۲ قوه قضائیه در کنار و سرای دلگشا در حریم کاخ گلستان ایرادهایی داشته و گفته بوده است که باید نیم طبقه ساختمان شماره ۲ قوه قضائیه تخریب شود و حد ارتفاعی سرای دلگشا که هنوز شروع به ساخت نکرده است، نباید به منظر و حریم کاخ آسیبی وارد کند و تاکید کارشناسان یونسکو بیشتر روی سرای دلگشا بوده حتی در زمان مراجعه کارشناسان یونسکو برای بازدید اولیه از کاخ گلستان، علویان صدر معاون وقت میراث فرهنگی کشور در صدد بوده تا جرثقیل های موجود در سرای دلگشا را به طور موقت پایین بیاورد تا کارشناسان ایرادی به پرونده ثبت جهانی کاخ وارد نکنند.

با توجه به اخطارهای کارشناسان یونسکو نسبت به ساخت و ساز سرای دلگشا به عنوان اثری که روزگاری در سیاهه آثار ملی کشور قرار داشت، این ترس در بدنه کارشناسی و مسئولان تهیه پرونده ثبت جهانی کاخ گلستان احساس می شد که شاید اتفاق برج جهان نما در اصفهان برای میدان نقش جهان، این بار در تهران و برای کاخ گلستان به واسطه سرای دلگشا تکرار شود.

عسگری، دبیر کمیته خانه های تاریخی تهران می گوید: علویان صدر معاون اسبق میراث فرهنگی کشور با تلاش و تعاملات صورت گرفته بین شورای شهر تهران و شهرداری تهران در جلسه ۹۱،۱۱،۲ کمیسیون ماده ۵ شهر تهران و در بند پانزده شماره ۵۱۴ این جلسه، حد ارتفاعی سرای دلگشا را اینگونه معین می کنند: « … به این لحاظ مقرر گردید تا عمق سی متر (از بر خیابان ۱۵خرداد) پلاک مزبور (سرای دلگشا به پلاک ثبتی ۱۶۹۷/۱۷۰۲۹) به ارتفاع ۵/۱۰ متر و بعد از آن حداکثر به ارتفاع ۱۲ متر طراحی و اجرا گردد. »

بعد از این جلسه و حد ارتفاعی در نظر گرفته شده، کارشناسان نظر موافق خود در زمینه ثبت جهانی کاخ گلستان را اعلام کردند و این اثر ثبت جهانی شد و قرار شد بعدها ارتفاع ساختمان شماره ۲ قوه قضائیه نیز پس از ثبت، کمتر شود اما درست ۴۱ روز بعد از جلسه کمیسیون ماده ۵ و ابلاغ حد ارتفاعی به « محمد ترامشلو» مالک سرای دلگشا، وی بار دیگر به دیوان عدالت اداری شکایت می کند؛ اما این بار نه به خاطر ثبت سرای دلگشا و خروج آن، بلکه به دلیل حد ارتفاعی صادر شده از سوی میراث فرهنگی و شورای عالی شهرسازی و معماری شهرداری تهران.

دادخواست دیوان عدالت اداری به جای میراث فرهنگی تهران به سازمان مرکزی میراث فرهنگی ارسال می شود و اداره حقوقی میراث فرهنگی استان تهران به عنوان مسئول دفاع در این پرونده، از ابلاغیه دیوان عدالت اداری تا ۶ شهریور ماه بی اطلاع می ماند تا آنجا که از طریق مراجعه وکیل اداره کل حقوقی شهرداری تهران جهت گرفتن مدارک ثبتی پرونده سرای دلگشا و حریم کاخ گلستان، این اداره کل از شکایت صورت گرفته و دادگاه برگزار شده در اسفند ۹۱، بعد از ۷ ماه مطلع می شود و با مراجعه به شعبه دیوان عدالت اداری دادخواستی را در مورخ ۹۲،۶، ۱۰ ثبت می کند تا از پرونده حریم کاخ گلستان و رای کمیسیون ماده ۵ دفاع کند اما رای اولیه دیوان عدالت اداری در آن تاریخ صادر شده بود.

بنابر اعلام دبیر کمیته خانه های تاریخی تهران، کارشناسان استان تهران امیدی به رای دادگاه تجدید نظر و تغییر رای فعلی ندارند و بر اثر اهمال رئیس اداره کل حقوقی میراث فرهنگی کشور و عدم ارسال ابلاغیه دادگاه به اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، شعبه اول دیوان عدالت اداری رای قطعی خود را صادر کرده و دستور لغو بند ۱۵ جلسه ۹۱،۱۱،۲ کمیسیون ماده ۵ شهر تهران و اجازه ساخت ۲۷ متر ارتفاع بر روی بنای سرای دلگشا را صادر کرده است، که با این رای، کاخ گلستان درست پس از گذشت ۲ ماه ممکن است به سرنوشت میدان نقش جهان اصفهان دچار شود و در فهرست میراث در خطر جهانی جا بگیرد و در نهایت در معرض تهدید خطر خروج از ثبت نیز قرار گیرد.

البته بر اساس اسناد موجود، به دلیل گذشت زمان از پرونده ساختمانی صادر شده از سوی شهرداری تهران برای سرای دلگشا، پروانه این بنا و پارکینگ ۴۹۳ واحدی آن به دلیل عدم فعالیت غیر عمدی طبق اسناد شهرداری منطقه ۱۲ جهت پرداخت نکردن دیون خود به شهرداری تهران؛ باطل و مبلغ ۲۱ میلیارد و ۱۰۰ میلیون ریال به شهرداری تهران طلبکار است و در این راستا شهرداری منطقه ۱۲ اقدام به جلوگیری عملیات ساختمانی بنای موسوم به سرای دلگشا کرده است.

طبق قانون حق ندارند بنای مرتفع در حریم بازار و کاخ گلستان بسازند

مهدی حجت، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان بالاترین مقام میراث بان کشور درباره احوال دل آشوب و مضطرب این روزهای کاخ گلستان به خبرنگار فارس می گوید: نگرانی ها وجود دارد و اگر قرار باشد بنای مرتفعی در حریم کاخ گلستان بسازند قطعاً کاخ گلستان را از میراث جهانی یونسکو حذف می کنند.

وی در خصوص اقدام فوریتی سازمان میراث فرهنگی در این باره به منظور جلوگیری از تکرار ماجرای مثلث چالش یونسکو، برج جهان نما و نقش جهان نیز تصریح می کند: طبق قانون حق ندارند در حریم بازار تهران و کاخ گلستان که میراث ثبت شده هستند بنای مرتفع بسازند و اگر بسازند یا خواستند بسازند ما مانع می شویم، از سوی دیگر بر اساس مصوبه امسال شورای عالی معماری و شهرسازی شهرد اری، اگر بنای تاریخی که متعلق به قبل از سال ۱۳۴۰ است خراب شود، تنها می توان به اند ازه همان ارتفاع قبلی، ساختمانی جای آن ساخت.

حجت می گوید: یعنی می خواهند همه قوانین را زیرپا بگذارند و درو کنند؟ قانون باید رعایت شود تا میراث فرهنگی حفظ شود شهرداری باید طبق ضوابط حریم میراث ثبت شده، مجوز صادر کند. طبق ضوابط پلاک بلندمرتبه نمی توان در بازار تهران داشت.

سالهاست که سرمایه داران تبدیل به کابوس بناهای تاریخی شده اند و آرامش را از آنها گرفته اند، هر روز به یک بهانه ای، اما همه با یک هدف، آن هم، حرص برای یکی را به دو تا و چند تا رساندن. تنها جای یک پرسش باقی می ماند آیا آنها از این تاریخ و تمدن برنیامده اند؟