از قرمز پوش کردن نوزاد در شب ششم تاافزودن پسوند «کلوخ» به نام فرزند

به گزارش پارس ، به نقل ازفارس، به دنیا آوردن بچه و زایش در بیشتر ادیان و فرهنگ ها، به ویژه در جوامع سنتی و روستایی از چنان اهمیت و جایگاهی برخوردار است که بی شک مراسم و اعتقادات گسترده ای چه در زمان بارداری و چه در زمان زایمان و بعد از آن را در پی دارد.

مراسم هفتمین روز تولد نوزاد که بیشتر آن را به مراسم « شب ششه» می شناسند، عمومی ترین و پربارترین آنها است که تقریبا در بیشتر شهرها و در بین اقوام مختلف با تفاوت هایی معمول بوده و به طور قطع خوش یمنی و تقدس عدد هفت، در زمان برگزاری آداب آن بی تاثیر نبوده است.

مسئول ثبت معنوی و آثار ناملموس میراث فرهنگی خراسان جنوبی در این خصوص اظهار داشت: این مراسم در بین خراسانی ها نیز با مجموعه ای از باورها، اعتقادات و مراسم خاص با نام شب شش برگزار می شود.

علیرضا شناسایی اذعان داشت: این مراسم و اعتقادات مربوط به آن، مانند بسیاری از سنن و آئین های کهن، در هیاهوی زندگی شهرنشینی و شاید در جوامع سنتی، روز به روز کم رنگ تر شده و به دست فراموشی سپرده می شود.

وی اذعان داشت: این مراسم به شماره ۸۱۹ در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

مطالبی که در اینجا گفته می شود، بیشتر معطوف به گذشته، جوامع روستایی و خانواده های سنتی است.

مراسم نامگذاری معمولا شب ششم تولد فرزند صورت می گیرد و نام فرزند را پدر و مادر بچه یا پدر بزرگ و یا از روی قرآن انتخاب می کنند.

گاهی نیز چند اسم را در چند برگ کوچک نوشته وسط قرآن می گذارند سپس قرآن را باز کرده و هر اسمی که آمد همان را برای فرزند انتخاب می کنند، به طور مثال در گذشته اگر کسی در ماه رجب یا رمضان متولد می شد نام وی رمضان و یا به همین ترتیب انتخاب می شد.

گفتنی است که به طور کلی در بیشتر مناطق شهرستان بیرجند بیشتر اسامی ائمه را برای فرزندان خود انتخاب می کنند.

شش شش یار بچه، خدا نگهدار بچه

در شب شش اقوام و بزرگان در خانه زائو جمع شده و اگر نوزاد پسر باشد یک کارد و اگر دختر باشد یک قیچی با نخ و سوزن به قنداق او می زنند و لباس های قرمز به تن بچه می کنند یا یک پارچه قرمز رنگ روی سر و صورت و قنداق می اندازند و بچه را در غربال (شغل) یا سینی بزرگ (مجمع) گذاشته با این اعتقاد که بچه در این شب نباید روی زمین باشد.

بچه را به بغل بزرگ تر مجلس می دهند تا مراسم را آغاز کند، او با سلام و صلوات و آرزوی سلامتی برای کودک و مادر و پدر، اشعار خود را بدین مضمون می خواند: « شش شش یار بچه- خدا نگهدار بچه- مادر بیمار بچه -پدر پرکار بچه-بگیر بچه» و کودک را تحویل نفر بعدی می دهد.

او نیز بلافاصله می گوید: « واده بچه (بده بچه) » او هم به همین ترتیب اذکار می خواند و هر کس مختار است جملات و اشعار خود را تغییر دهد، جملاتی همچون « شش شش یار بچه- خدا نگه دار بچه -مادر بیمار بچه- پدر بی عار بچه- مثلا دایی یا عموی بیکار بچه» ، یا به مناسبت شغل و حرفه طرف این را تغییر می دهند و به همین ترتیب کودک را تحویل نفر بعدی می دهند تا به دست همه افراد برسد که در بعضی جاها دو مرتبه یا سه مرتبه این کار را انجام می دهند و معمولا رسم است که هر کس کودک به دست او می رسد یک مبلغ پول نقد نیز به عنوان کادو به بند قنداق نوزاد می بندد.

این کار را چند مرتبه تکرار کرده و در این بین با شربت و چای و شیرینی و میوه از میهمان ها پذیرایی می شود.

بعد از اینکه میهمان ها رفتند، یک یا دو نفر در بالین بچه تا صبح بیدار مانده و از او مراقبت می کنند.

در گذشته در بیرجند در شب شش زائو و بچه را لباس قرمز می پوشاندند و اتاق زائو نیز با پارچه های قرمز تزیین می شد و اقوام و خویشان برای شام دعوت می شدند.

در این شب یک زن و مرد قد بلند عروسکی در دستشان می گرفتند و چادر را روی سر خود و عروسک می انداختند و جلوی میهمان ها خم شده و این شعر را می خواندند: « بی بی درازک اومده/ خوش اومده، خوش اومده» . این کار را یک زن برای خانم ها و یک مرد برای آقایان انجام می داد.

همچنین در این روز یکی از بچه ها روی زمین دراز می کشید و پاهایش را دولا کرده، سپس پارچه ای را روی پاهایش انداخته آنگاه یکی از افراد شکل آدمکی را روی پارچه در قسمت ساق پای بچه رسم می کرد، بعد بچه شعر می خواند و به آدمک غذا می داد.

آداب و آیین نام گزینی در خراسان جنوبی

مراسم نامگذاری معمولا شب ششم تولد فرزند صورت می گیرد و نام فرزند را پدر و مادر بچه یا پدر بزرگ و یا از روی قرآن انتخاب می کنند.

نحوه اسم گذاری در این روزگار نسبت به گذشته تفاوت دارد، به این صورت که بعضی خانواده ها ترجیح می دهند میان نام و نام خانوادگی کودک هماهنگی وجود داشته باشد.

در بعضی خانواده ها نام فرزند با اقتباس از نام مادر، پدر یا هر دو انتخاب می شود و برخی نیز تمایل دارند که فرزندانشان اسامی هم آوا یا هم معنا داشته باشند و یا اینکه ابتدای نام تمامی فرزندان یک حرف مشخص بوده یا به یک حرف واحد ختم شود.

اما این نامگذاری در آداب و رسوم گذشته بدین صورت بود که معمولا در شب ششم تولد نوزاد که جشن و شب نشینی بر پا بود، همه اقوام به ویژه پدبزرگ ها و مادربزرگ ها و سران خانواده گردهم آمده و با تبادل نظر نامی را برگزیده و در حاشیه قرآن، دیوان حافظ و یا هر کتاب ارزشمند دیگری همراه با سال، ماه، روز و ساعت تولد نوزاد ثبت می کردند.

همچنین در بعضی از روستاهای استان برای نام گذاری فرزندانشان آداب و رسوم خاصی دارند که تا کنون توانسته اند این آداب و رسوم را حفظ کرده و بر پایه اعتقادات خویش راسخ بمانند.

به عنوان مثال نامگذاری در روستای « مود» به صورت موروثی است، همچنین به مناسبت های مختلف نیز اسم انتخاب می شود.

در روستای « خور» هنگام زایمان و زمانیکه در گوش بچه اذان و اقامه خوانده می شود، وی را نامگذاری می کنند، همچنین در روستای « شاخن» سابق اسم حوا و کفتر را روی بچه ها نمی گذاشتند، اگر کسی بچه هایش زنده نمی ماند یا سقط می شد اسم بچه را گدا، ترخ نساء، کلوخ نساء و کلوخ گدا می گذاشتند تا زنده بماند.

همچنین در روستای « ماخونیک» بعضی نیز برای انتخاب اسم نزد دعانویس می روند.

در زمان های گذشته در « سربیشه» اگر پسری به دنیا می آمد و زنده نمی ماند، برای اینکه زنده بماند کلوخ را نیز به انتهای اسم او اضافه می کردند و اگر نوزاد دختر بود، اسم او را ماندگار می گذاشتند.

مسئول حوزه پژوهش میراث فرهنگی خراسان جنوبی ارزش های شاخص یا منحصر به فرد مراسم شب شش را انسجام خانوادگی، شور و نشاط عنوان کرد و اظهار داشت: تنها نگذاشتن زائو در روزهای نخستین پس از زایمان و اجرای مراسم شب شش سبب فراموشی درد و غم زائو می شود.

وی اذعان داشت: این مراسم با نحس شمردن عدد شش و شب شش در مقابل مقدس بودن عدد هفت و روز هفتم تولد همراه است، چراکه برخی معتقد هستند از روز هفتم به بعد دیگر آسیبی فرزند را تهدید نمی کند.