هیأت نظارت بر کتاب در تعامل با دولت باشد؛ نه در اختیار آن

به گزارش پارس ، مهرداد تویسرکانی در گفت وگو با ایسنا، عنوان کرد: نهادهای مدنی در تعامل دائمی با دولت ها هستند و علاوه بر آن با بخش های متنوع فرهنگی که هر کدام به نوعی در بحث فرهنگ مشارکت و مداخله دارند، همچون نهاد آموزش و پرورش، نهاد آموزش عالی و… در تعامل اند.

او در ادامه اظهار کرد: در حال حاضر به نظر می رسد بحث ممیزی کتاب به شدت سلیقه یی شده است و در چند سال گذشته نارضایتی های زیادی در بحث ممیزی کتاب ایجاد شد. ما برای حل این مسأله نیازمند راهکار جدیدی نیستیم و شاید بهترین و مؤثرترین کار این است که ببینیم افرادی همچون مسجدجامعی در مباحث فرهنگی ما چگونه عمل کرده اند. عملکرد مسجدجامعی در حوزه فرهنگ (علی الخصوص در حیطه کتاب کودک و نوجوان) تا حد قابل توجهی غیرسیاسی بود.

این مترجم ادبیات کودک و نوجوان تأکید کرد: در مورد کار کودکان و نوجوانان، وجود نظارت امری ضروری است، منتها این نظارت نباید نظارت صرفا دولتی باشد. باید کسانی این کار را برعهده بگیرند که در عین استقلال از دولت ها، خط و مشی فرهنگی خاصی را دنبال می کنند و به نوعی در تمامی دولت ها از منظر فرهنگی همکاری دارند.

او افزود: روش هیأت نظارت بر کتاب با هر دولتی عوض می شود؛ در حالی که اگر هیأت نظارت در اختیار نهادی غیردولتی و مدنی باشد، این مشکل تا حد زیادی برطرف می شود.

تویسرکانی همچنین عنوان کرد: چنین سازمان غیردولتی برای جلوگیری از اعمال سلیقه بسیار مناسب است. نمی توان از مردم انتظار داشت که چند سال از افزایش تنوع و تعداد عناوین کتاب بهره ببرند و به آن عادت کنند، و بعد چند سال دیگر سعی شود که سطح انتظارشان را پایین ببرند. وقتی فرد یا جامعه ای لذت مطالعه و آموختن و افزایش سواد را چشید، دیگر به هیچ طریقی نمی توان روند معکوس را در پیش گرفت. اتخاذ چنین روشی از همان ابتدا محکوم به شکست است، چون هم در زمان اجرا با مقاومت طبیعی اهل کتاب مواجه می شود، و هم با ورود سلیقه سیاسی جدید به صحنه، متوقف، یا به شدت دگرگون می شود. من نمی گویم که دولت نباید بر حوزه ادبیات کودک و نوجوان نظارت داشته باشد، ولی این کار باید با همکاری و مشورت دائمی و مؤثر کارشناسان و ویراستاران این حوزه، و تشکل های غیردولتی صورت گیرد، تا بتوان برای درازمدت برنامه ریزی کرد.

این عضو انجمن نویسندگان کودک و نوجوان گفت: کار به جایی رسیده بود که به جای نظارت بر کتاب، افرادی به دنبال واژه ها می گشتند و شاید اصلا به خود این سختی را نمی دادند که متن را بخوانند و درباره خوب و بد آن قضاوت کنند، این یعنی کار سطحی، در حالی که به راحتی می شد در همان زمان کتابی را نوشت، بدون آن که واژه های مورد حساسیت بعضی ها در آن وجود داشته باشد، ولی در کل پر از ایراد باشد.

او با تأکید بر لزوم کار کارشناسی دقیق در حوزه بحث ممیزی تصریح کرد: به نظر من بالا رفتن مطالبات فرهنگی به هیچ وجه چیز بدی نیست که نگران کنترلش باشیم. اگر در دولت خاتمی چنین مطرح می شد که ایشان باعث افزایش مطالبات مردم شده اند، در نهایت عملکرد وی در حوزه فرهنگ باعث شکوفایی آن شد.

تویسرکانی گفت: اولین کتاب من با عنوان « انقلاب های پرهیاهو» در همین دوران منتشر شد. از عنوان چنین کتابی بر می آید که به شدت با بحث ممیزی توأم باشد و همین مسأله باعث شد تا ناشر کتاب قبل از چاپ آن، کتاب را به چند صاحب نظر در سطح بالا نشان دهد. جالب است که در این کتاب هیچ سانسوری اعمال نشد و این برای من که در آن زمان مترجمی تازه کار بودم، انگیزهة کار ایجاد کرد و مشوقم شد.

این مترجم ادبیات کودک و نوجوان گفت: چاپ جلد دوم این مجموعه در زمانی صورت گرفت که علی کاشفی مسؤولیت هیأت نظارت بر کتاب کودک و نوجوان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برعهده داشت. این کتاب با چندین ایراد مواجه شد. ناشر در تماسی با من گفت: می توانی با کارشناسان وارد گفت وگو شوی و آن ها را قانع کنی. من در آن زمان به دیدن آقای کاشفی رفتم. در برخی از مباحث توانستم ایشان را قانع کنم، کما این که او نیز در برخی از مباحث من را به شدت قانع کرد.

تویسرکانی افزود: بعد از روی کار آمدن مسجدجامعی، وضعیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقی تر و عمل گراتر شد، علی رغم این که در دو سال اول دوره خاتمی چنین منطقی کم تر دیده می شد. به خوبی به خاطر دارم که در سال های ۷۵ و ۷۶ من به همراه محمد قصاع و پیمان اسماعیلیان تلاش کردیم تا در یکی از فرهنگسراها بحث آموزش ادبیات علمی - تخیلی را راه اندازی کنیم که اساساً مبحثی ادبی و هنری بود و مطلقاً هیچ ربطی به مسائل سیاسی نداشت. بیش از چهار جلسه نگذشته بود که از دفتر مهاجرانی تماس گرفتند و اعلام کردند که این کلاس ها را لغو کنید. وقتی دلیل را جویا شدیم، گفتند چون مدیر فرهنگسرا با سیاست های خاتمی همسو نیست.

او در ادامه عنوان کرد: در دوره مسجدجامعی کار فرهنگ سروسامان بسزایی گرفت. تعداد ناشران افزایش پیدا کرد و به تبع آن ناشران کتاب کودک و نوجوان توانستند با فراغ خاطر بیش تری کار کنند. در این سال ها کتاب های خوب نیز وارد بازار شدند. منظور من این است که نظارت باید در حد رعایت عرف اجتماعی و فرهنگی باشد، نه سلیقه سیاسی روز؛ چه آخرش آن می شود که در نتیجه ی سیاست های فرهنگی اصول گرایان حاصل شده که نه نویسنده و مترجم از شرایط رضایت دارد، نه ناشر، و طبیعتاً نه خواننده ی کتاب.