خام‌فروشی میراث فرهنگی

به گزارش پارس ، مهدی حجت که برای انتخابات شورای شهر تهران هم نامزد شده است، در گفت وگو با ایسنا، مطالبی را درباره ی جایگاه و اهمیت میراث فرهنگی برای حل مسائل سیاسی و اقتصادی کشور، مفهموم « ایرانی» و هدف از حضورش در انتخابات شورای شهر برای معرفی ریشه های زندگی ایرانی بیان کرد.

او در ابتدا درباره ی توجه کم نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری به موضوع میراث فرهنگی، گفت: کسانی که به کار سیاسی وارد می شوند، معمولا فکر می کنند با پرداختن به کار سیاسی، مشکلات سیاسی کشور حل می شود؛ اما مدت زیادی باید بگذرد تا خیلی از سیاسیون متوجه شوند که اگر می خواهند مشکلات سیاسی و حتی اقتصادی را حل کنند، نیاز است ابتدا مسائل مقدماتی تر حل شوند.

وی ادامه داد: اصل شعار « نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» که تمام موافقت ها و مخالفت ها را در جهان، برای جمهوری اسلامی ایجاد کرده، دعوت به بازگشتن به ریشه ها است. اگر باید در جمهوری اسلامی به جنبه های زندگی مان برگردیم که مبنای اعتقادی داریم، باید متوجه دو مسأله باشیم؛ یکی بازگشت به اصول اسلامی که روش زندگی کردن را به ما یاد می دهد و دیگری بازگشت به این که ما در این سرزمین و با این جغرافیا، تاریخ، زبان، اقوام و کیفیت زندگی می کنیم.

حجت با اشاره به این که روش های تحقق اعتقاد های اسلامی بر خصوصیات فرهنگی هر جامعه مبتنی است، اظهار کرد: امروز که از سبک زندگی صحبت می شود باید توجه داشته باشیم که اگر سبک زندگی ما در ایران به این خلاصه می شد که بخواهیم « اسلامی» زندگی کنیم، دیگر این قدر لازم نبود درباره ی سبک زندگی صحبت کنیم، چون اسلام به ما گفته که چطور زندگی کنیم، اما سبک زندگی یعنی همه ی هدایت های جهان بینی اسلامی ضرب در موقعیت فرهنگی ای که داریم. به این ترتیب تمام صبغه ی تاریخی این کشور و تمام خصوصیات جغرافیایی آن به شدت در کیفیت زندگی امروز ما موثر است.

اگر قرار است شعار « نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» در وجه فرهنگی و سبک زندگی، پس از ۳۰ سال محقق شود و از ساحت فقط سیاسی خود خارج شود و به ساحت حقیقی زندگی مردم بپردازد، پس به فرهنگ نیازمند هستیم

حجت بیان کرد: بر این اساس اگر قرار است شعار « نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» در وجه فرهنگی و سبک زندگی، پس از ۳۰ سال محقق شود و از ساحت فقط سیاسی خود خارج شود و به ساحت حقیقی زندگی مردم بپردازد، پس به فرهنگ نیازمند هستیم. حال سوال این است که این فرهنگ را از کجا استخراج و پیدا می کنیم؟

او ادامه داد: گفته می شود که باید ایرانی و اسلامی باشیم. یک سوال ساده دارم و آن این که « ایرانی» بودن یعنی چه؟ شما چطور « ایرانی» هستید؟ الان حدود ۱۴۰۰ سال است که مردم این سرزمین با جهان بینی اسلامی زندگی کرده اند و همه ی مواریث فرهنگی شان در این جا تجربه شده است. در کنار این ها تمام زندگی ای که قبل از دوران اسلام وجود داشته است هم کیفیت زندگی را در این سرزمین تبیین می کند.

وی گفت: اگر کسی به میراث فرهنگی توجه نکند، در واقع به اصل شعار « نه شرقی، نه غربی» بودن اعتنایی ندارد و فقط به وجه ی سیاسی آن توجه می کند و این مشکل اصلی قضیه است.

اگر کسی به میراث فرهنگی توجه نکند در واقع به اصل شعار « نه شرقی، نه غربی» بودن اعتنایی ندارد و فقط به وجه سیاسی آن توجه می کند و این مشکل اصلی قضیه است

او اظهار کرد: وقتی سیاسیون می خواهند مشکلات سیاسی خود را حل کنند، به این توجه ندارند که حل مشکل سیاسی کشورشان در گرو حل مسائل فرهنگی و اتکا به حوزه ی فرهنگ و میراث فرهنگی است. به همین دلیل است که شاهدیم در چند سال گذشته، چه اتفاق هایی افتاده است. وقتی کشوری آثار خود را به مجموعه ای از آثاری تبدیل کرد که فقط برای گردشگری خوب است و به آن به عنوان یک گنجینه ی استخراج استقلال فرهنگی نگاه نمی شود، بلکه به عنوان وسیله ای برای درآمد و تفریح نگاه می شود، اتفاقی می افتد که امروز رخ داده است.

حجت در توضیح دلیل این که نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری به موضوع میراث فرهنگی توجه نکرده یا فقط با رویکرد گردشگری به آن توجه کرده اند، گفت: دلیل این است که ما فراموش کرده ایم باید از گنجینه ی میراث فرهنگی خود، کیفیت بودن مان را بیرون بیاوریم. ما نمی دانیم چطور زندگی کنیم در حالی که در تمام سبک زندگی، یک اصول اعتقادی داریم و آن اصول، مثل چراغی است که روی یک موجودی به نام « کیفیت زندگی» می افتد.

او ادامه داد: سبک زندگی مستقیما از جهان بینی اسلامی بیرون نمی آید، بلکه این جهان بینی روی حوزه ی هر کشور و هر فرهنگی سایه می اندازد و در آنجا، سبک زندگی آن ها بیرون می آید. به همین دلیل، به وضوح می توان دید که نوع زندگی مسلمانان در مناطق مختلف متفاوت است.

وی تأکید کرد: زمان زیادی لازم است تا سیاسیون متوجه شوند که ریشه و پایه هایی که برای حل تمام مسائل شان لازم است، کجاست.

بسیاری از کسانی که نامزد انتخابات ریاست جمهوری هستند گویی کشف بزرگی کرده اند که « به مرمت اقتصادی احتیاج داریم»

حجت بیان کرد: بسیاری از کسانی که نامزد انتخابات ریاست جمهوری هستند با توجه به ضجه ای که از مشکلات و وضعیت اقتصادی می زنند، گویی کشف بزرگی کرده اند که « به مرمت اقتصادی احتیاج داریم» یعنی تا اینجا جلو آمده اند، اما معتقدم یک یاحسین دیگر لازم است و آن هم این است که از بحث اقتصادی بیرون برویم.

او گفت: ما ۱۰۰ سال منسوجات به انگلستان صادر می کردیم و در دوره ی صفویه و حتی تا اواخر قاجار جزو کشورهای بودیم که تمام مایحتاج زندگی را خودمان تأمین می کردیم؛ اما امروز به جایی رسیده ایم که با توجه به تنوع اقلیمی و وفور میوه، مرتب باید میوه را از خارج وارد کنیم.

وی تأکید کرد: مسأله، فقط تحریم و سیاست نیست، بلکه این است که ریشه های خود را گم کرده ایم. ما فراموش کرده ایم چگونه یک نفردر یزد، که کم ترین میزان بارش را دارد، بهترین نوع زندگی را با آسایش داشته است. ما گذشته ی خود را رها کرده و به میراث فرهنگی خود به چشم سرگرمی و گردشگری نگاه کرده ایم.

مسأله، فقط تحریم و سیاست نیست، بلکه این است که ما ریشه های خود را گم کرده ایم

او یادآوری کرد: عزیزانی که کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری شده اند، اگر اشاره ای هم به میراث فرهنگی کنند، در وجه گسترش گردشگری است، آن هم به خاطر این که مسائل اقتصادی نجات پیدا کند. در حالی که هرگز راهی در مقابل ما وجود ندارد به جز این که بفهمیم ریشه های مان کجاست و چه کسی هستیم. این موضوع که « ما کی هستیم» از میراث فرهنگی پیدا می شود.

حجت ادامه داد: به این ترتیب ۳۰ سال است که دور خودمان می چرخیم و واقعا شیپور را از سرگشادش می زنیم، یعنی برای این که مسائل سیاسی را حل کنیم، باید مسائل اقتصادی را حل کنیم و برای این که مسائل اقتصادی را حل کنیم، باید میراث فرهنگی را به گردشگری تبدیل کنیم.

بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی کشور در ادامه با اشاره به این که در چنین شرایطی، اشاره نکردن دوستان (نامزدها) به این قضایا را که ممکن است به دلیل فشردگی برنامه های شان باشد، شاهد هستیم به طوری که تقریبا سهمی برای میراث فرهنگی به چشم نمی خورد، گفت: آن سهم توهین آمیزی هم که در صحبت ها بود، بیشتر برای بهره برداری و ارتقای گردشگری بود و همان راه غلطی است که در هفت هشت سال گذشته در حال طی شدن بوده است. البته می دانم نیت شان این نیست، ولی فضا، فرصت و نوع جلساتی که تشکیل می شود عملا اجازه ی مطرح شدن چنین بحث هایی را نمی دهد.

او بیان کرد: ما باید به مردم نشان دهیم که راه رفتن خودمان را یاد بگیرند و برای این کار هیچ راهی به جز این که به خودمان وارد شویم، نداریم. این وارد شدن هم یعنی گشودن درِ میراث فرهنگی.

حجت با بیان این که ما میراث فرهنگی خود را خام فروشی می کنیم چون اصولا ملت خام فروشی هستیم، توضیح داد: نفت، انرژی و حتی نیروی انسانی تحصیل کرده ی خود را خام از دست می دهیم و میراث فرهنگی نیز چنین وضعیتی دارد. در حالی که اگر روی آن تحقیق و اعتبار و ارزش هایی را که در آن وجود دارد استخراج کنیم، به یک نوع پتروشیمی میراث فرهنگی دست می یابیم.

ما میراث فرهنگی را خام فروشی می کنیم چون اصولا ملت خام فروشی هستیم؛ نفت، انرژی و حتی نیروی انسانی تحصیل کرده ی خود را خام از دست می دهیم و میراث فرهنگی نیز چنین وضعیتی دارد

وی ادامه داد: اکنون فقط برای تفریح از میراث فرهنگی استفاده می شود. ما دور میراث فرهنگی را سلفون کشیده ایم و می گوییم این ها را داریم؛ اما آیا آن ها را باز کرده ایم تا ببینیم چه هستند؟

او به سال های ابتدایی مدیریت خود بر سازمان میراث فرهنگی اشاره و اظهار کرد: اوایل انقلاب در پاسخ به پرسشی درباره ی نوع نگاهم به میراث فرهنگی، این تعبیر را مطرح کردم که میراث فرهنگی را مانند یک صندوق چوبی بزرگ می بینم که روی آن تَرَکی وجود دارد و از میان آن ترک، میلیون ها جواهر می بینم، اما هنوز فرصت نکرده ایم این صندوق را باز کنیم و جواهرات آن را بیرون آوریم و به خودمان آویزان کنیم.

وی با اشاره به این که ایران کشوری قدیمی، متنوع، ثروتمند با مردمی جوان و باهوش است، گفت: یک کشور مگر چه چیزهای دیگری نیاز دارد؟ این همه امکانات در این مملکت است، اما به ثروت های آن بی توجهی می شود. این اتفاق هم از سیاست های سوء و کسانی که مسوولیت این حوزه را در دست دارند، ناشی می شود چون آن ها ارزش واقعی این دارایی را نمی دانند و اطلاعات عمیقی از میراث فرهنگی ندارند.

او افزود: وقتی فردی مدیر این حوزه می شود، با کمال صداقت و حسن نیت می خواهد این آثار را به تمام مردم هدیه کند تا همه از آن لذت ببرند. در حالی که این کار اصلا ربطی به مسوولیت سازمان میراث فرهنگی ندارد.

وی بیان کرد: من تلاش بسیاری کردم که سازمان میراث فرهنگی زیرمجموعه ی وزارت ارشاد نباشد، به طوری که زمانی، از انگلستان به ایران آمدم تا به رییس جمهور وقت بگویم این کار اشتباه است، چون اگر این سازمان در وزارت علوم که مسوول تحقیقات و آموزش است، قرار داشت به وجه اکتشافی و فهمیدن ارزش های میراث فرهنگی آن توجه می شد، در حالی که در وزارت ارشاد به وجه ویترینی و عرضه ی آن توجه می شود.

حجت توضیح داد: پس از آن هم که رییس این سازمان، معاون رییس جمهور شد، حرف میزان درآمد و… مطرح شد. البته من جزو کسانی بودم که اعتقاد داشتم رییس سازمان میراث فرهنگی حتما باید عضو هیأت دولت باشد، چون نوع توقع هایی که از سازمان میراث فرهنگی وجود دارد، در مقیاس دولت است. قرار بود این کار (تبدیل ریاست سازمان میراث فرهنگی به معاونت رییس جمهوری) تحقق پیدا کند؛ اما مسیر، مسیر درستی نبود و بلاهایی سر سازمان آمده که نمی دانم به چه دلیلی بوده است، به طوری که ارزشمندترین نقطه ای که در کشور باید ستون اصلی خیمه ی انقلاب اسلامی باشد به عنوان اولین سازمان، به شهر دیگری جابه جا و کاملا منفجر شد. بعد از آن هم که به تهران برگردانده شد، در حالی بود که بیشتر کارشناسان از آن جدا شده بودند و بسیاری از افرادی که الان حضور دارند، سابقه ی کار و کارشناسی کمی دارند.

سازمان میراث فرهنگی ارزشمندترین نقطه ای که در کشور باید ستون اصلی خیمه ی انقلاب اسلامی باشد، اما به عنوان اولین سازمان، به شهر دیگری جابه جا و کاملا منفجر شد. بعد از آن هم که به تهران برگردانده شد، در حالی بود که بیشتر کارشناسان از آن جدا شده بودند

حجت اظهار کرد: نگاه من به میراث فرهنگی به عنوان پایه ی حرکت در جهت « نه شرقی و نه غربی» از نقطه نظر فرهنگی است. شک نکنید اگر قرار باشد روزی سبک ایرانی اسلامی، معماری و لباس ایرانی اسلامی بیرون بیاید، از دل میراث فرهنگی خواهد بود. ما نگاه خاصی به دنیا داریم و آن نگاه ایرانی اسلامی است که هیچ وقت درباره ی آن تحقیق نکرده ایم.

او درباره ی ارزیابی اتفاق های رخ داده در حوزه ی میراث فرهنگی در چند سال گذشته و اولویت هایی که دولت بعدی باید در نظر بگیرد، توضیح داد: تمام کاری که من و یکی دو نفر از دوستان بعد از من در حوزه ی میراث فرهنگی انجام دادند، یک نتیجه داشت، اگرچه خیلی نقص ها در آن دوران وجود داشت و به آن ها آگاهم، آن هم این بود که مردم احساس کردند میراث فرهنگی یک امر شایسته، محترم و قابل اعتنا است. ما تلاش کردیم جایگاه میراث فرهنگی را نزد اذهان عمومی جا بیندازیم، اما بزرگ ترین لطمه ای که در چند سال گذشته به میراث فرهنگی وارد شده (نمی گویم به طورعمد بوده است) این بود که میراث فرهنگی از جایگاه یک امر ضروری، انسان ساز، تحقیقی و گنجینه یی، به امری برای کسب درآمد و تفریح و پز دادن تبدیل شده است.

حجت با تأکید بر این که با ثبت جهانی آثار مخالف نیست، تأکید کرد: نکته اینجا است که وقتی خانه از پای بست ویران است و آثار تاریخی داخل کشور در حال از بین رفتن هستند، این چه پز دادنی است که چهار اثر را ثبت جهانی کنیم و با نمایش دادن آن ها نگذاریم مردم میزان تخریبی را که به آثار وارد می شود، ببینند؟

این چه پز دادنی است که آثار را ثبت جهانی کنیم و با نمایش دادن آن ها نگذاریم مردم میزان تخریبی را که به آثار وارد می شود، ببینند؟

او با بیان این که به عنوان کسی که این سازمان را تأسیس کرده و حدود ۱۰ سال هم بر آن مدیریت کرده است، می تواند ادعای پدری بر آن داشته باشد، افزود: دلم می سوزد برای آنچه در این حوزه رخ می دهد. در چند سال اخیر دیده ایم که چگونه آثار را پشت سر هم ثبت ملی کرده اند و بعد آمار ارائه می کنند که در گذشته، میزان ثبت این قدر بوده و حال به فلان رقم رسیده است؛ این ها شعبده بازی است و من برایش ارزشی قائل نیستم.

وی بزرگ ترین خسارت برای میراث فرهنگی را تغییر جایگاه آن از منبع فرهنگی مورد مراجعه به عنوان ریشه ی انقلاب اسلامی، به امری تفننی که می توان از آن پول درآورد، دانست و گفت: این بزرگ ترین اشتباه است که باید جلوی آن را گرفت.

بزرگ ترین خسارت برای میراث فرهنگی تغییر جایگاه آن از منبع فرهنگی به امری تفننی است که می توان از آن پول درآورد

او اظهار کرد: دولت آینده از اول تکلیف خود را روشن و در بیانیه ای مشخص کند که به میراث فرهنگی به چه عنوان نگاه می کند. مملکتی که در زمین خودش ریشه نداشته باشد، با یک باد یا تحریم می افتد، چون نمی داند خود را چطور اداره کند. به همین دلیل معتقدم ما اکنون در خطر تحریم نیستیم، بلکه در خطر عدم توجه به ریشه های مان هستیم.

وی تأکید کرد: در این راستا برنامه ی دولت آینده طبیعتا باید این باشد که مجدانه برای مجموعه ی تخریب های ذهنی، عمومی و فیزیکی (که تمام شده است) تلاش کند. همچنین باید خط مشی خود را تعریف کند و اگر ریشه ها را دریابد، هیچ بادی نمی تواند آن را بیندازد و اگر نتواند این کار را کند، در مدت چند سال ناچار می شود جلوی آمریکا سر خم کند.

در خطر تحریم نیستیم، بلکه در خطر عدم توجه به ریشه های مان هستیم

حجت در ادامه ی گفت و گوی خود با خبرنگار ایسنا در پاسخ به این که با توجه به سابقه ی حضور در حوزه ی میراث فرهنگی چه برنامه ای را در شورای شهر تهران دنبال می کند، اظهار کرد: تا کنون نگاهی که عموما به شهر وجود داشته، نگاه کالبدی بوده است. در حالی که شهر ظرفی است که مردم در آن زندگی می کنند و شورای شهر مسوول ظرف و مظروف است. می خواهم نگاه به میراث فرهنگی را به عنوان ریشه های زندگی ایرانی در شورای شهر تبلیغ کنم و بگویم که شهر باید به ریشه های خود برگردد.

وی در این باره توضیح داد: سبک زندگی ما باید سبک ایرانی اسلامی باشد و به میراث فرهنگی فقط به عنوان بافت تاریخی یا کالبد توجه نکنیم، بلکه آن را به عنوان سنت هایی که در زندگی ما جاری بوده و متأسفانه در دهه های گذشته مورد تخریب واقع شده است، در نظر بگیریم. بنابراین علت این که دعوت دوستانم را برای حضور در انتخابات شورای شهر قبول کردم، این بود که معتقدم با توجه به کارهایی که در شهر تهران انجام و زیرساخت هایی که ایجاد شده، دیگر حالا وقت آن است که به « زندگی تهران» توجه شود.

او گفت: اگر کسی که در یک محله زندگی می کند مراکز بهداشتی، آموزشی یا خوراکی در دسترسش باشد و ضرورت نداشته باشد که جای دوری برود، به تعریف درست « محله» رسیده ایم. فرهنگ این مملکت دلالت بر این دارد که مردم ما در آپارتمان و با جدایی نمی توانند زندگی کنند. ما باید در وفاق با یکدیگر زندگی کنیم و این وفاق نشان و مفهومی دارد که باید آن را در نظر داشته باشیم.

وی تأکید کرد: دلیل حضور من در شورای شهر توجه به میراث فرهنگی نه به معنای کالبدی کلمه، بلکه به معنای این است که چگونه به سنت های زندگی ایرانی برگردیم، چون هدفم این است که آن طوری که شایسته ی ایرانی مسلمان است، زندگی کنیم.