آیات و احادیث درباره مشورت

استبداد و خودرایی
سوره اعراف آیه ۱۹۸: اگر آنان را به راه راست بخوانی، گوش فرا نمی دارند، آنان را می بینی که به تو می نگرند لیکن نمی بینند ------------------------------------------------
سوره فُصلت آیه ۵: (آن مردمان خوشگذر و جهاندار) به پیامبر خدا گفتند: دلهای ما به روی آنچه تو ما را بدان میخوانی بسته است، و گوشهای ما از شنیدن آن سنگین است، و میان ما و تو فاصله است، پس تو هر کار خواهی بکن، و ما آنچه خواهیم بکنیم.
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: کسی که خودرای است، رای ندارد. بحار جلد ۷۵ صفحه ۱۰۵، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۱
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: هرکه خودرایی کند هلاک گردد، و هرکه با مردمان مشورت کند در عقل آنان شریک شود. نهج البلاغه، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۱
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: عاقل کسی است که رای خود را متهم کند (نادرست شمارد) ، و به هرچه نفسش در نظر او آراسته جلوه داد اعتماد نکند. غررالحکم، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۱
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: برای اثبات نادانی شخص همین بس که از خودراضی باشد. غررالحکم، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۱
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: برای اثبات غرور شخص همین بس که به هرچه نفسش در نظر او می آراید اعتماد کند. غررالحکم، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۲
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: هرکه عقل خویش را بی نیاز بیند، بلغزد. کافی، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۲
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: هیچ همپشتی مطمئنتر از مشورت کردن نیست. نهج البلاغه، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۲
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: هرکس به رای و نظر خویش اکتفا کند (و در کارها با دیگران مشورت نکند) خود را در خطر انداخته است. نهج البلاغه، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۲
------------------------------------------------
امام علی (ع) : آنکه از آراء مختلف بی خبر باشد، در چاره جوییها درماند. غررالحکم، الحیاة جلد ۱ صفحه ۹۷
------------------------------------------------
شوری و رایزنی
سوره آل عمران آیه ۱۵۹: تو ای پیغمبر، به رحمت سرشار خدایی، با امت نرم و خوش خوی بودی، اگر درشت خوی و ستخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می گشتند ؛ پس، از ایشان درگذر، و برایشان آمرزش خواه، و با آنان در کار مشورت کن، و چون آهنگ کار کردی بر خدا توکل کن، که خدا توکل کنندگان را دوست میدارد.
------------------------------------------------
سوره شوری آیه ۳۸: (پاداشهای خدایی بهتر و جاودانتر است برای) آنان که پذیرای دعوت پروردگار خود شدند، و نماز را بر پا داشتند، و کارشان بنا بر مشورت میان ایشان است، و از آنچه روزیشان کرده ایم به دیگران می بخشند
------------------------------------------------
پیامبر (ص) فرمودند: از انسان فرزانه راهنمایی خواهید و نافرمانی او مکنید که پیشمان خواهید شد. امالی طوسی جلد ۱ صفحه ۱۵۲، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۴
------------------------------------------------
امام صادق (ع) از پدرش: جمعی از پیامبر پرسیدند: محکم کاری و دور اندیشی چیست؟ مشورت کردن با صاحب نظران و پیروی کردن از ایشان. بحارالانوار جلد ۷۵ صفحه ۱۰۰، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۴
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: سزاوار انسان خردمند است که رای خردمندان را بر رای خویش بیفزاید، و دانش و آگاهی خویش را با به دست آوردن دانش حکیمان و دانایان افزون سازد. غررالحکم، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۴
------------------------------------------------
امام علی (ع) : هرکس با خردمندان مشورت کند، به آنچه صواب است راهنمایی شود. ارشاد، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۴
------------------------------------------------
امام علی (ع) : راه حق و صواب از هیچ جا بهتر از مشاوره به دست نمی آید. غررالحکم، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۵
------------------------------------------------
امام علی (ع) : هیچ پشتیبانی همچون مشاوره نیست. نهج البلاغه، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۵
------------------------------------------------
امام علی (ع) : نظر خواستن عین هدایت است، و هرکه خود را از نظر دیگران بی نیاز ببیند به مخاطره افتد. نهج البلاغه، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۵
------------------------------------------------
امام صادق (ع) : کسی که مشورت کند هلاک نمیشود. تحف العقول، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۵
------------------------------------------------
امام علی (ع) : آنکه راه پرسید گمراه نگشت، و آنکه مشورت کرد حیران نماند. دور اندیش محکم کار، خود رای نیست. بحارالانوار جلد ۷۸ صفحه ۱۳، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۵
------------------------------------------------
امام صادق (ع) : هیچ کس از مشورت هلاک نمیشود. بحارالانوار جلد ۷۵ حدیث ۱۰۱، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۶
------------------------------------------------
نیکوخواهی در رایزنی (مشورت)
امام علی (ع) : نسبت به کسی که از تو مشورت میخواهد نیکوخواه و درستگو باش. مستدرک جلد ۲ صفحه ۶۶، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۲
------------------------------------------------
امام صادق (ع) : لقمان به پسرش گفت: چون با گروهی سفر کنی، در کار خود و ایشان با آنان بسیار مشورت کن. . . و چون تو را بر حق گواه گیرند، گواه ایشان باش. و اگر از تو مشورت خواهند، بکوش تا نظر درست به ایشان بدهی. سپس تا نیک نظر نکنی و امر بر تو آشکار نشود، رای خود را ظاهر مساز ؛ و تا در مشورتی بر پا نخیزی و ننشینی، و نخوابی و نخوری و نماز نگزاری، و فکر و حکمت خویش را در آن به کار نگیری، به اظهار رای اقدام مکن، که هرکس نیکخواه محض مشورتخواهان نباشد، خدای متعال رای و امانت را از او خواهد گرفت. کافی جلد ۸ صفحه ۳۴۸، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۲
------------------------------------------------
امام صادق (ع) فرمود: پیامبر اکرم (ص) فرمود: نظر خواستن از عاقل نیکخواه، مبارک است و رشد و توفیقی است از خدای بزرگ ؛ پس چون ناصح عاقل نظری داد، مخالف آن عمل مکن که باعث هلاکت است. بحارالانوار جلد ۹۱ صفحه ۲۵۴، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۳
------------------------------------------------
امام علی (ع) : نافرمانی شخص خیرخواه مهربان و عالم و آزموده، سبب سرگردانی میشود و پشیمانی به بار می آورد. نهج البلاغه، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۳
------------------------------------------------
امام کاظم (ع) فرمود: ای هشام! همنشینی با دینداران شرف دنیا و آخرت است. و مشورت کردن با عاقل ناصح یُمن است و برکت و رشد، و توفیقی است از خدا ؛ پس چون عاقل ناصح به تو رایی اظهار کند، از خلاف کردن آن بپرهیز، که سبب تباهی و هلاکت است. تحف العقول، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۳
------------------------------------------------
امام صادق (ع) فرمود: با مردان عاقل مشورت کن که جز به نیکی فرمان نمیدهند. و از مخالفت رای ایشان بپرهیز که، مخالفت کردن با شخص پرهیزگار عاقل، سبب تباهی دین و دنیا است. بحارالانوار جلد ۷۵ صفحه ۱۰۱ – از کتاب ( (المحاسن) ) ، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۴
------------------------------------------------
مراعات حکمت در رایخواهی
پیامبر (ص) : ای علی! از آدم ترسو مشورت مخواه، که راه خروج را بر تو تنگ میکند ؛ و از بخیل راه مخواه، که تو را از رسیدن به مقصود باز میدارد ؛ و با حریص رایزنی مکن که حرص را در نظرت می آراید. و بدان ای علی، که ترس و بخل و حرص یک غریزه است که همه از بدگمانی نسبت به خدا (و فضل خدا) پدید می آید. خصال شیخ صدوق، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۱۹
------------------------------------------------
امام علی (ع) : در مشورت خود سه کس را راه مده: بخیل را، که تو را از بخشندگی منحرف میکند و از فقر می ترساند ؛ و ترسو را، که سبب سست شدن تو در کارها میشود ؛ و حریص را، که حرص و آز را به ناحق در نظر تو می آراید. نهج البلاغه، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۰
------------------------------------------------
امام صادق (ع) : در کارهای خود – که از نظر دین نیز جایز باشد – با کسی مشورت کن که در او پنج خصلت باشد: عقل و بردباری و آزمودگی و خیرخواهی و پرهیزگاری. بحارالانوار جلد ۷۵ صفحه ۱۰۳ ( (از کتاب {مصباحُ الشریعه} ) ) ، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۰
------------------------------------------------
امام صادق (ع) فرمود: (به هنگام رایزنی) نخستین رای دهنده مباش ؛ و از رای ناپخته بپرهیز ؛ و از بدیهه گویی و بی اندیشه سخن گفتن دوری کن ؛ و به انسانهای خودرای، و احمق و فرومایه، و متلون، و لجوج نظر مده! و از خداوند بترس از اینکه (مصلحت واقعی را در نظر نگیری و) به دلخواه مشورتخواه رای دهی! زیرا که دلخواه او را در نظر گرفتن (در مقام مشورت) پستی است ؛ چنانکه درست گوش ندادن به سخنان او (و دقت نکردن در آنها) نیز خیانت است. بحارالانوار جلد ۷۵ صفحه ۱۰۴، ( (از کتاب {مصباحُ الشریعه} ) ) ، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۰
------------------------------------------------
امام علی (ع) : مشورت کردن با نادان ترسو خطرناک است. غررالحکم، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۱
------------------------------------------------
امام صادق (ع) : در کار خود با کسانی مشورت کن که از خدای بزرگ بترسند. بحارالانوار جلد ۷۵ صفحه ۹۸، الحیاة جلد ۱ صفحه ۳۲۱
------------------------------------------------
امام علی (ع) فرمودند: در مشورت خود، هیچ بخیلی را دخالت مده، که تو را از بخشیدن مال باز می دارد، و از فقیر شدن میترساند. نهج البلاغه، الحیاة جلد ۶ صفحه ۱۰۱
منبع: hadithe. ir