سقف شیشه‌اى استخدام بر سر معلولان

به گزارش پارس نیوز، در بند ج صفحه 5 دفترچه آزمون استخدامی دستگاه‌های اجرایی کشور، موضوع سهمیه معلولان منطبق با بند الف ماده 7 قانون جامع حمایت از معلولان مصوب سوم خرداد 83 مبنی بر تکلیف دولت به لحاظ کردن 3 درصد سهمیه استخدامی برای معلولان استناد شده است، این در حالی است که پنجمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاه‌های اجرایی کشور قرار است 15تیر برگزار شود اما سهم معلولان علی رقم قانون، در آن جایی ندارد.

درحالی که اگر سازمان امور استخدامی به قانون حمایت از حقوق معلولان عمل کند، باید 548 معلول به استخدام نهادها و ارگان‌های دولتی دربیایند. 

طبق اعلام سازمان امور استخدامی در این آزمون قرار است 18هزار و 207نفر پذیرفته شوند که 15هزار نفر از این تعداد وارد آموزش وپرورش خواهند شد و مابقی 3هزار و 207نفر در دیگر سازمان‌ها و نهادهای دولتی مشغول به‌کار می‌شوند اما با وجود اینکه آموزش و پرورش در این آزمون بیشترین تعداد استخدامی را دارد اما شرایطی را برای داوطلبان تعیین کرده که عملا افراد معلول نمی‌توانند به استخدام این وزارتخانه درآیند.

الزام دستگاههای دولتی به استخدام معلولان

انوشیروان محسنی بندپی رئیس سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با خبرنگاران،می گوید: در آزمون استخدامی امسال وزارت آموزش و پرورش محدودیت‌هایی برای به کارگیری معلولان در نظر گرفته‌ بود که به این منظور هماهنگی هایی کردیم و قرار شد این سهمیه 3 درصدی به طور جداگانه در نظر گرفته شده و در سرجمع استخدام‌های وزارت آموزش و پرورش لحاظ و اعمال شود. بر این اساس معلولانی که استخدام خواهند شد در بخش‌های اداری مشغول به کار می‌شوند.

وی ادامه می دهد: براساس قانون جامع حمایت از حقوق معلولان کارفرمایان بخش خصوصی باید برای معلولان شاغل خود، کمک‌هزینه ارتقای کارایی را بدهند و این کمک‌هزینه تا 5 سال باید پرداخت شود و در این رابطه باید مدت قرارداد حداقل یک سال باشد و حقوق و دستمزد افراد دارای معلولیت شاغل نیز همانند قانون کار پرداخت می‌شود.

محسنی ادامه می دهد: همچنین باید سایر مزایای قانونی تصریح شده در قانون کار(مزایای رفاهی کارگران) به فرد دارای معلولیت شغلی پرداخت شود. به این منظور حداکثر 50درصد حداقل حقوق و دستمزد ماهانه مصوب شورای‌عالی کار برای فرد دارای معلولیت شغلی با توجه به‌شدت معلولیت (خفیف 30درصد، متوسط 40درصد و شدید 50درصد) پرداخت می‌شود.

رئیس سازمان بهزیستی کشور ادامه می دهد: طبق قانون افراد دارای معلولیت شدید حقوقی معادل حداقل قانون کار را باید دریافت کنند؛ ضمن اینکه دستگاه‌های اجرایی که دارای کارمندان معلول هستند، موظف شده‌اند که در هفته 10 ساعت از فعالیت معلولان را بکاهند.

در قانون جامع حمایت از حقوق معلوان که در سال 97 اصلاح شده علاوه بر اختصاص سهمیه ٣ درصدی براى افراد داراى معلولیت، در بند ت ماده 11 این قانون بر «اختصاص 30 درصد از پستهای سازمانی تلفنچی (اپراتور تلفن)، دستگاه‌ها، شرکتهای دولتی و نهادهای عمومی به افراد نابینا، کم بینا و دارای معلولیت جسمی ــ حرکتی» و نیز در بند ث ماده مذکور، بر اختصاص سی درصد(30%) از پستهای سازمانی متصدی دفتری و ماشین نویس دستگاهها، شرکت‌ها و نهادهای عمومی به افراد دارای معلولیت جسمی حرکتی تاکید شده است.

همچنین در تبصره ذیل این ماده بر جذب افراد دارای معلولیت بدون برگزاری آزمون استخدامی تا سقف مجوزهای استخدامی سالانه دستگاهها تاکید شده است که به نظر می‌رسد در آزمون استخدامی امسال، کاملاً مورد بی‌توجهی واقع شده است.

امکان دعوی شکایت از سوی بهزیستی

غفلتی که به گفته داریوش بیات نژاد رئیس سازمان بهزیستی استان تهران، تعدی از قانون بوده و جرم است.

وی در رابطه با عدم اختصاص سهم معلولان در آزمون استخدامی می گوید: براساس قانون جامع حمایت از حقوق معلولان سهم استخدامی معلولان برای تمامی دستگاه‌های اجرایی لازم‌الاجراست و تخطی از آن تخطی از قانون است و بهزیستی به عنوان متولی معلولان در کنار انجمن‌های صنفی می‌تواند از طریق مقامات قضایی دعوی شکایت کند.

به نظر مى‌رسد علی‌رغم تصویب قانون جامع معلولان، همچنان سقف شیشه‌اى جدى بر سر افراد داراى معلولیت وجود دارد که در دفترچه آزمون استخدامى کشور هم با واژه‌هایى چون «ضرورت احصای توانایی انجام کار، عدم اختصاص سهمیه به معلولان در وزارت آموزش و پرورش علی‌رغم وجود مدارس استثنائى در دفترچه‌، عدم استفاده از عناوین پستى مطابق با فرصت موجود در ماده ١١ قانون جامع معلولان» نمایان شده است.

فراکسیون معلولان مجلس: مانعی برای استخدام معلولان وجود ندارد

فاطمه ذوالقدر، سخنگوی فراکسیون معلولان مجلس نیز در این باره می گوید: در هنگام ثبت‌نام در آزمون استخدامی باید سهم معلولان در سامانه ثبت‌نام درنظر گرفته می‌شد تا حقی از آنها ضایع نشود و اگر ضعفی در این رابطه وجود دارد باید هر چه سریع‌تر برطرف شود.

وی با بیان اینکه باید برای ورود به برخی مشاغل شرایط افراد را در نظرگرفت ادامه می دهد: با وجود این کمیسیون پزشکی درنهایت باید صلاحیت افراد را برای ورود به شغل درنظر گرفته شده تأیید کند و اگر شرایط جسمانی آنها لطمه‌ای به شغلشان وارد نمی‌کند، می‌توانند استخدام شوند. به اعتقاد من هیچ مانعی برای استخدام 3درصدی معلولان در نهادهای دولتی وجود ندارد؛ مگر اینکه معلولیت فرد برای انجام مأموریتش اختلالی ایجاد کند که این موضوع هم تنها شامل برخی از مشاغل می‌شود.

ذوالقدر با اشاره به اینکه استقلال فردی مهم‌ترین اصل در زندگی معلولان است، می گوید:‌ براساس آمار غیررسمی نرخ بیکاری در میان معلولان 3.5 برابر بیکاری افراد عادی است و برخی از معلولان با داشتن مدرک دکتری در استخدام با مشکل مواجه هستند و یا در مشاغلی مشغول به‌کارند که با تحصیلات آنها هیچ ارتباطی ندارد.

وی معتقد است: توجه به اشتغال پایدار برای معلولان گامی در جهت افزایش اعتماد به نفس، دوری از انزوا و تأمین استقلال فردی آنهاست که برای رسیدن به این منظور نیازمند فرهنگسازی‌، برنامه‌ریزی مناسب و اقدام جدی دستگاه‌ها هستیم.

اعتراض جمعی از معلولان نسبت به آزمون استخدامی

بعد از انتشار شرایط شرکت در پنجمین آزمون استخدامی دستگاه‌های اجرایی کشور که در آن به وضوح حقوق معلولان نادیده گرفته شده، 58انجمن و مؤسسه غیردولتی معلولان در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار اقدام فوری و قاطع جهت جلوگیری از تکرار رویه تبعیض‌آمیز علیه افراد دارای معلولیت در جریان برگزاری این آزمون شدند.

شواهد نقض آشکار قانون حمایت از معلولان در آزمون «استخدامی»

نقض آشکار بند 9 از اصل 3، 19و 28قانون اساسی، ماده 15قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب 96 مجلس و ماده 27 کنوانسیون بین‌المللی حقوق افراد دارای معلولیت که دولت جمهوری اسلامی ایران از سال 87 بدان پیوسته و نسبت به اجرای آن ملتزم شده، در آزمون استخدامی امسال وجود دارد.

در بند ج دفترچه راهنمای پنجمین آزمون دستگاه‌های اجرایی کشور که در تاریخ 23 اردیبهشت 1397 توسط سازمان سنجش آموزش کشور منتشر شد، بر اجرای سهمیه 3درصدی استخدام افراد دارای معلولیت تأکید شده است اما در ادامه، شرایط و ضوابط به‌گونه‌ای تبیین شده که در عمل بخش عمده افراد دارای معلولیت امکان ثبت نام و شرکت در آزمون را از دست خواهند داد.

در تبصره بند ج آمده است: «افراد دارای معلولیت تنها در رشته‌محل‌هایی می‌توانند ثبت نام کنند که ظرفیت استخدام در آنجا بیش از یک نفر پیش‌بینی شده باشد.»

اما این شرط با درنظر داشتن شرط بومی‌سازی‌ عملا باعث می‌شود که در بسیاری از شهرها افراد دارای معلولیت حائز شرایط لازم برای ثبت نام نشده و در حقیقت پیش از رقابت از بازار اشتغال حذف شوند. به‌عنوان مثال، در سازمان محیط‌زیست از مجموع 179 ردیف استخدامی مورد نیاز، افراد معلول فقط در 12رشته‌محل حق شرکت دارند و یا در سازمان اوقاف و امور خیریه از مجموع 97 فرصت شغلی اعلام شده، افراد معلول فقط می‌توانند در 3رشته محل در آزمون شرکت کنند.

همچنین در شرایط مربوط به استخدام در وزارت آموزش و پرورش که بیش از 17 هزار فرصت شغلی وجود دارد و افراد معلول بیشترین شانس را در این وزارتخانه جست‌وجو می‌کنند، با قرار دادن شرایط بسیار سختگیرانه پزشکی، عملا تمامی افراد نابینا و ناشنوا و بسیاری از افراد کم‌بینا و کم‌شنوا از حق برخورداری از سهمیه قانونی 3درصدی محروم شده‌اند.

توضیح اینکه بنا بر مندرجات دفترچه راهنمای مورد اشاره، افرادی که دارای بینایی در یک چشم باشند یا کسانی که نتوانند صدای نجوا را از فاصله 6 متری بشنوند، در آموزش و پرورش به‌عنوان معلم استخدام نخواهند شد.

 نرخ 63 درصدی بیکاری معلولان

حسین نحوی نژاد معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس می گوید:روند جذب نیروی معلول در ادارات دولتی متوقف شده و طی 15 سال اخیر حتی یک معلول نیز جذب این ادارات نشده و در واقع، آمار بیکاری در هر منطقه باید ضرب در عدد سه شود تا از این طریق بتوان به آمار بیکاری در قشر معلول پی برد.

در حالی که معاون سازمان بهزیستی کشور از سه برابر بودن آمار بیکاری معلولان خبر می دهد، اما علی همت محمودنژاد، رئیس انجمن دفاع از حقوق معلولان ایران، آمار بیکاری آنها را بیش از آمارهای رسمی می داند و از نرخ سه و نیم برابری بیکاری معلولان نسبت به سایر افراد غیرمعلول انتقاد می کند.

براساس مطالعه ای هم که بتازگی در بین مددجویان بهزیستی انجام شده است، نشان می دهد نرخ بیکاری معلولان، اعم از نابینایان، ناشنوایان، معلولان جسمی حرکتی، معلولان ضایعه نخاعی و... بیش از 63 درصد و نرخ بیکاری مددجویان شامل زنان سرپرست خانوار، زنان بد سرپرست، معتادان بهبود یافته و سایر آسیب دیدگان اجتماعی، بیش از 48 درصد است؛ یعنی در واقع آمار بیکاری در معلولان از سایر اقشار آسیب پذیر جامعه هم بالاتر است.

مشکل بیکاری شاید برای همه امروز به موضوعی فراگیر تبدیل شده باشد اما بحران بیکاری در بین معلولان، بسیار فراگیرتر و سخت تر است چراکه افراد دارای معلولیت، محدودیت های جسمی برای انتخاب شغل دارند و خیلی از آنها نمی توانند مشاغلی انتخاب کنند که نیاز به توان جسمی بالا دارد. در سایر حوزه های اشتغال هم که نیاز به توان جسمی بالا ندارد، معمولا توانایی های معلولان در نظر گرفته نمی شود و همین عامل بر آمار بیکاری معلولان افزوده است؛ بنابراین اشتغال معلولان حق شهروندی و قانونی آنها است و دستگاههای اجرایی باید به استخدام سه درصدی این افراد طبق قانون، عمل کنند.