پشت پرده ۱۰۰ مدرسه خاص و والدین صاحب نفوذ

مدارسی خاص با لیستی از برنامه‌های عجیب و شهریه‌هایی از 14 تا 25 میلیون فقط برای پیش‌دبستانی و اول دبستان، ویژه فرزندان طبقات خاص جامعه در کنار بی‌توجهی دولت به مدارس دولتی، طبقاتی شدن آموزش در کشور را به ارمغان آورده‌ است.

مدارسی که بخشی از شهریه‌های نجومی آنها بابت فعالیت‌هایی همچون استخر، منوی باز ناهار، اردوی خارج از کشور و ... اخذ می‌شود و برای دوره ابتدایی دانش‌آموز از ساعت 7 تا 15.30 بعدازظهر در مدرسه حضور دارد و در دوره متوسطه به ویژه‌ سال‌های نزدیک به کنکور نیز ویژه برنامه‌های خاصی برای دانش‌آموزان طراحی می‌کنند.

هر چند سازمان مدارس غیردولتی تابستان هر سال نرخ شهریه مصوب را برای دوره‌های تحصیلی مختلف مدارس اعلام می‌کند اما میزان شهریه دریافتی توسط مدارس با رقم اعلام شده از سوی آموزش‌وپرورش تفاوت بسیاری دارد و عمدتا در قالب فوق برنامه‌های مختلف هزینه‌های تحمیلی به خانواده‌ها چند برابر می‌شود و حالا شرایط به گونه‌ای پیش رفته است که در چنین فضایی بخش قابل توجهی از مدارس غیردولتی به ارائه خدمات آموزشی به‌عنوان «بازاری» نگاه می‌کنند که باید «مشتری» را به آن جذب کرد بنابراین دست به اقداماتی می‌زنند که فقط در منطق بازار قابل توجیه است. در این منطق، تفاوتی میان یک مرکز آموزشی و پرورشی و یک بنگاه اقتصادی و تجاری وجود ندارد و طرفین به کسب سود بیشتر فکر می‌کنند.

به‌عنوان مثال بعضی از مدارس خود را مجری الگوهای تربیتی خارجی معرفی می‌کنند، در حالیکه در واقع به دلایل اجرایی و تربیتی نمی‌توانند آن را اجرا کنند این فعالیت‌ها را می‌توان «ویترینی» و «تزیینی» یاد کرد که در لایه‌هایی زیرین مدرسه و کلاس دنبال نمی‌شوند و صرفاً کارکرد تبلیغاتی دارند. گاهی هم برای نشان دادن خاص بودن و در نتیجه جلب مشتریان خاص، فعالیت‌های خاصی تبلیغ و اجرا می‌شود که استفاده از معلمان مشهور و کنکوری، برگزاری اردوهای خارج از کشور برای دانش‌آموزان و معلمان، داشتن امکانات خاص مثل استخر و زمین اختصاصی ورزشی، چندزبانه بودن و ... از این جمله است.

هر چند که مجید طهرانیان مدیرکل سازمان مدارس غیردولتی وزارت آموزش‌وپرورش معتقد است در بحث اردوی خارج از کشور از میان 14 هزار مدرسه غیردولتی درنهایت ممکن است تعداد اندکی مدارس در حد انگشتان دست  چنین برنامه‌هایی داشته باشند همچنین مسابقات متعددی در دنیا به صورت  رسمی وغیررسمی برگزار می‌شود که برخی مدارس غیردولتی آن را شناسایی کرده و با هدف رشد دانش‌آموزان ایجاد وجه تمایز با سایر مدارس و با توجه به استقبال خانواده‌ها  بدون هماهنگی با اموربین الملل وزارت آموزش وپرورش در این مسابقات شرکت می‌کنند که بسیار مسئولیت‌آور و غیر قانونی است و  یقینا با برخورد بخش‌های نظارتی مواجه خواهند شد.

به منظور بررسی مسائل مدارس غیردولتی از جمله تخلف از شهریه مصوب و عدم تبعیت از دستورالعمل‌های مصوب وزارت آموزش‌وپرورش همچنین مشکلات این مدارس برای فعالیت با مجید طهرانیان مدیرکل سازمان مدارس غیردولتی گفت‌وگوی مشروحی داشتیم که بدین شرح است:

* تسنیم:‌ برخی مدارس غیردولتی اقدام به برگزاری اردوهای خارج از کشور می‌کنند البته در مواردی این اردوها با هدف شرکت در مسابقات علمی سایر کشورهاست که دستاوردهای مثبتی نیز دارد اما در برخی مواقع نیز اردوها بدون کسب مجوز از سوی وزارت آموزش وپرورش با هدف شرکت در کمپ‌های تابستانی دانشگاه‌های خارج از کشور همچون دانشگاه‌های انگلستان برگزار می‌شود که دستاوردی هم برای دانش‌آموزان ندارد، موضع سازمان مدارس غیردولتی در این مسئله چیست؟

طهرانیان:‌ در برخی مواقع شاهدیم یک مدرسه غیردولتی بدون اخذ مجوز از آموزش و پرورش دانش آموزان را به اردوی امارات یا انگلستان می‌برد در حالیکه برگزاری چنین اردویی هیچ ضرورتی ندارد و آموزش وپرورش مجوزی برای اینگونه اردوها ارائه نمی‌دهد البته توجه داشته باشید در بحث اردوی خارج از کشور از میان 14 هزار مدرسه غیردولتی در نهایت ممکن است تعداد اندکی مدارس در حد انگشتان دست   چنین برنامه‌هایی داشته باشند و آن هم بدون اخذ مجوز از وزارت آموزش و پرورش است بنابراین این موضوع نباید مسئله روز مدارس غیردولتی شود چرا رسانه‌ها به موفقیت‌های علمی و درسی این مدارس توجه ندارند البته برخی مدارس غیردولتی به اعزام دانش‌آموز برای مسابقات رسمی در خارج از کشور اقدام می‌کنند که شرکت در این مسابقات باید با  هماهنگی آموزش و پرورش و از طریق دفتر امور بین‌الملل وزارتخانه انجام شود.

* تسنیم: البته شرکت در مسابقات علمی سایر کشورها که با کسب مجوز از سوی آموزش‌وپرورش است می‌تواند به رشد سطح مدارس و دانش‌آموزان کمک کند اما مشاهده می‌شود که مدارس خودشان اقدام به رصد کرده و در مسابقاتی شرکت می‌کنند که بار علمی بالایی هم ندارد و حضور در آنها ضرورتی نداشته و به تقویت سطح علمی مدرسه یا دانش‌آموزان هم منجر نمی‌شود.

* سفرهای خارج از کشور بدون هماهنگی با آموزش وپرورش

طهرانیان: بله؛ درست است. مسابقات متعددی در دنیا به صورت  رسمی وغیررسمی برگزار می‌شود که برخی مدارس غیردولتی آن را شناسایی کرده و با هدف رشد دانش‌آموزان خود در این مسابقات شرکت می‌کنند و علت این کار نیز استقبال خانواده‌ها و ایجاد وجه تمایز با سایر مدارس است که این سفرها  بدون هماهنگی با اموربین الملل وزارت آموزش وپرورش  انجام می‌شود که بسیار مسئولیت‌آور و غیر قانونی است و به طور یقین با برخورد بخش‌های نظارتی مواجه خواهند شد.

اگر توانمندی‌های  موسسان و معلمان مدارس غیردولتی را باور کنیم آنها می‌توانند مجری برگزار کننده تعداد زیادی از مسابقات مختلف علمی وفرهنگی  در داخل ایران باشند و مدارس کشورهای مختلف را برای شرکت در این مسابقات و آشنایی با دستاوردهای ایران دعوت کنند.

* تسنیم: آقای طهرانیان، تعداد زیادی از مدارس غیردولتی با هدف جذب دانش‌آموز نگاه تجاری به برنامه‌ها دارند در حقیقت این مدارس برای جذب مشتری برنامه‌هایی را طراحی می‌کنند که شاید اجرای آن توسط یک مدرسه ضرورتی نداشته باشد و در قالب همین فوق برنامه‌ها، جنبه‌های لاکچری مدرسه را رقم می‌زنند، واقعا این حد از برنامه‌ها تا چه اندازه نیاز است؟ آیا این روش مدارس برای کسب درآمد بیشتر نیست؟ در سوی مقابل نیز مدارس دولتی را شاهد هستیم که در حداقل امکانات اولیه مانده‌اند البته طبیعی است فردی که پول دارد بتواند از مدارس خاص استفاده کند اما در سوی مقابل حاکمیت مدارس دولتی را به حال خود رها کرده است، مدارسی که اغلب فرزندان عامه مردم را در خود جای داده‌اند.

طهرانیان:  تضاد طبقاتی که هم اکنون در جامعه مشاهده می‌کنیم و بخشی از آن در حوزه آموزش دیده می‌شود به خاطر مسائل تعلیم و تربیت نیست بلکه به دلیل وضعیت اقتصادی کشور است. از سوی دیگر باید توجه داشت که طبقات مرفه، متوسط و ضعیف جامعه نیازهای مختلفی دارند و این نیازها در عرصه‌های مختلف تعلیم و تربیت، بهداشت و درمان و نوع زندگی مشاهده می‌شود که گاه در برخی حوزه‌ها نیز شاهد بی عدالتی‌هایی هستیم.

* 100 مدرسه خاص با دانش‌آموزان متمول

اصول حاکم بر برنامه‌های مدارس دولتی و غیردولتی در اصل یکی هستند یعنی مدارس غیردولتی نیز ساعات مصوب برنامه درسی که توسط آموزش و پرورش ابلاغ شده است را اجرا می‌کنند اما تفاوت آنها با مدارس دولتی در فوق برنامه‌هاست؛ هم اکنون درکل کشور 14 هزار مدرسه داریم که از این تعدادشاید  100 مدرسه خاص و متفاوت هستند و دانش آموزان آنها نیز از قشر متمول، فرزندان مسئولان کشور و بعضا سایر اقشار متوسط جامعه هستند و اینگونه نیست که تمام دانش آموزان از میان مسئولان کشور باشند بلکه در همین مدارس خاص یا به اصطلاح عامه مردم لاکچری برخی والدین هستند که با پراید رفت و آمد دارند اما به دلیل انگاره های ذهنی خود درخصوص دلایل موفقیت فرزندانشان حاضرند از هزینه‌های ضروری زندگی کم‌کرده و فرزند خود را در مدارس خاص ثبت نام کنند.

* تسنیم: چگونه فردی از طبقه متوسط یا ضعیف جامعه که درآمد یک سال او از هزینه برخی مدارس غیردولتی کمتر است، می‌تواند در مدارس خاص یا همان لاکچری تحصیل کند؟

طهرانیان: بنده مراجعه کننده‌ای داشتم که اصرار داشت فرزند خود را در مدارس خاص ثبت نام کند و می‌گفت هم او و هم همسرش کارمند هستند که حقوق همسرش را برای تحصیل تنها فرزندشان هزینه می‌کنند. اینگونه نیست که تمام مدارس خاص اقدام به ثبت نام از فرزندان طبقات ویژه جامعه کنند بلکه یکی از این مدارس از دانش آموزان مستعدو بی بضاعت به طور رایگان ثبت نام می‌کند. البته این طبیعی است که در مدارس خاص افرادی با تمکن مالی مناسب حضور داشته باشند و با توجه به اینکه مدرسه خدمات خاصی را ارائه می‌دهند هزینه آن باید توسط خانواده‌ها پرداخت شود.

در بحث فوق برنامه‌ها نیز باید توجه داشت فعالیت یک مدرسه صرفا به مباحث درسی خلاصه نمی‌شود بلکه مباحث تعلیم و تربیت بسته کاملی هستند که آموزش درسی بخشی از آن است و به فرآیند تربیت نباید تک بعدی نگاه کرد بلکه مدارس باید انواع مهارت‌ها و توانمندی‌ها را ارائه دهند که شامل توانمندی‌های علمی، هنری، فنی، ارتباطی و فردی است.

 مدارس غیردولتی باید مطابق با مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش برنامه درسی را رعایت کنند و اگر می‌خواهند خاص‌تر عمل کنند اقدام به برگزاری فوق برنامه‌ها می‌کنند که این موضوع هزینه‌های خاص خود را دارد البته اگر عدالت اجتماعی را محور قرار دهیم همه افراد جامعه باید به صورت یکسان آموزش ببینند و مدارس خاص نیز اقدام به برگزاری فوق برنامه نکنند البته این فقط یک دیدگاه است اما آیا می‌توان همه خانواده‌ها را با این دیدگاه راضی نگه داشت؟

* تبلیغ کالج‌ کشورهای همسایه برای جذب دانش آموزان ایرانی

طبیعی است خانواده‌هایی که تمایل دارند فرزندانشان آموزش‌های بیشتری دریافت کنند اگر این نیازشان در مدرسه پاسخ داده نشود به سراغ آموزشگاه‌های خصوصی می‌روند یا از مدارس کشورهای همسایه استفاده می‌کند کافی است شبکه‌های ماهواره‌ای را مشاهده کنید که چند کشور همسایه کالج‌های مختلف آموزشی را برای پذیرش دانش آموزان ایرانی تبلیغ می‌کنند، وقتی یک دانش آموز ایرانی در این مدارس حضور یابد با نظام آموزشی و تربیتی حاکم بر کشور بیگانه می‌شود و از سوی دیگر منابع ارزی بسیاری نیز از کشور خارج می‌شود.

* لاکچری‌ها در خارج از کشور فعالیت می‌کنند

 لاکچری‌ها در خارج از کشور فعالیت می‌کنند، گر مدرسه‌ای استخر، سالن ورزش و کارگاه مهارتی ایجاد می‌کند، هزینه‌هایی برایش دارد که آن را از خانواده‌ها دریافت می‌کند و اگر بخواهیم به مدارس خاص اشاره کنیم در میان مدارس غیردولتی خاص مدارس  مذهبی موفقی هم داریم که در حوزه فعالیت‌های مذهبی به طور ویژه عمل کرده و هر دانش آموزی را پذیرش نمی‌کنند باید بپذیریم که مدارس دولتی نمی‌توانند به نیازها و تنوع های مختلف پاسخ دهند چون دولت توان اقتصادی محدودی دارد.

* تسنیم: شما معتقدید اگر مدرسه‌ خدمات خاصی را ارائه می‌دهد باید هزینه آن را دریافت کند، تابستان هر سال با مشارکت موسسان مدارس غیردولتی نرخ شهریه آنها تعیین می‌شود اما کدام یک از مدارس از الگوی شهریه‌ای که شما ابلاغ می‌کنید تبعیت می‌کنند، گاه اختلاف میان شهریه اعلام شده از سوی آموزش‌وپرورش با شهریه دریافتی توسط مدارس تا سه برابر است که چنین رویه‌ای منطقی به نظر نمی‌رسد.

طهرانیان:‌ شهریه‌ای که از سوی سازمان مدارس غیردولتی اعلام می‌شود، شهریه مصوب است و جهت سایر فعالیت‌های مدرسه نیز هزینه‌هایی تعیین می شود، از آنجا که گاهی والدین از انواع خدمات مدارس از امر آموزشی تا رفاهی مانند سرویس، ناهار، لوازم‌التحریر و لباس فرم استفاده می‌کنند متقبل هزینه‌هایی نیز می‌شوند.

سامانه مدارس غیردولتی که محاسبات شهریه را انجام می‌دهد براساس برنامه رسمی کشور هزینه‌ها را تعیین می‌کند و در این میان ممکن است در زمان‌هایی  واقعیت‌های اقتصادی و تورم واقعی دیده نشود . به عنوان مثال 5 سال قبل شهریه‌ای برای مدرسه‌ای تعیین شده است و براساس شاخص‌های رسمی هر سال به آن شهریه اضافه می‌شود. درحالیکه شاخص‌های رسمی کشور بابعضی از شاخص‌های  واقعی مدارس در پایتخت فاصله دارد.

* شهریه اعلام شده برای مدارس غیردولتی با واقعیت‌های جامعه هماهنگ نیست

به عنوان مثال اگر سامانه، شهریه یک مدرسه را 10 میلیون تومان درنظر بگیرد و اجاره تمدید فضای مدرسه 25 درصد افزایش داشته باشد، اما اتحادیه املاک بگوید افزایش قیمت‌ها 15 درصد است، در این میان چه اتفاقی خواهد افتاد به همین دلیل است می‌گوییم سامانه اعلام شهریه در برخی مناطق با واقعیت‌های جامعه متفاوت است.

هم اکنون بزرگترین اشکال این است که ما به عنوان دولت مطابق با نرم جامعه هزینه مدارس را تعییین می‌کنیم درحالی که تقاضا در مدارس مختلف متفاوت است به عنوان مثال در برخی موارد انجمن اولیا و مربیان مدارس می‌گویند چون دانش آموزان کم تحرک هستند حاضریم هزینه بدهیم ولی بچه‌ها از محیط استاندارد خارج از مدرسه  استفاده کنند طبیعی است  فراهم آوردن این امکانات  ممکن است به شهریه مدرسه اضافه ‌کند.

 اگر مدارس غیردولتی نیز همانند مدارس دولتی صرفا  برنامه درسی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش یا شاخص های متداول وعمومی را رعایت کنند چه تفاوتی با سایر  مدارس دارند؟ باید توجه کرد مدارس غیردولتی شاخص های آماری متفاوت تری نسبت به مدارس دولتی دارند به عنوان مثال اگر میانگین دانش‌آموز دوره ابتدایی در مدارس دولتی 32 نفر باشد این تعداد در مدارس غیردولتی 20 نفر است یا اگر ساعات آموزشی مدارس ابتدایی 25 ساعت است این مدارس بیش از 30 ساعت آموزش خواهند داشت.

مدارس غیردولتی علاوه بر برنامه‌های  درسی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش، می‌توانند برنامه‌های آموزشی غیر درسی و مهارتی داشته باشند مانند کلاس‌های هنری، رباتیک، لگو و فعالیت‌های تابستانی همچنین بسیاری از خانواده‌ها به محیط مدرسه اعتماد دارند و تمایل دارند آموزش‌ها را از مدرسه دریافت کنند همچنین هزینه فعالیت‌ها در مدارس به دلیل تجمیع شدن آن با موضوعات دیگر از هزینه فعالیت‌های تخصصی ارزان تر تمام می‌شود.

همچنین تاکید می‌کنیم که مفهوم لاکچری مورد تایید بنده نیست و اگر منظور مدارس با برنامه‌های خاص است  موضوع به اینجا برمی‌گردد که به عنوان مثال برخی مدارس  با تصویب انجمن اولیا ومربیان مدرسه آموزش‌ها را در محیط‌های استاندارد و بعضا  خارج از محیط مدرسه ارائه می‌دهند  یا فعایتهای مشاوره‌ای و پژوهشی را در  محیطهای تخصصی  ایجاد شده در مدرسه یا مکان‌های استاندارد خارج از مدرسه ارائه می‌دهند.

* تسنیم: به هر حال حتی اگر انجمن اولیا و مربیان مصوب کند که فوق برنامه‌های مختلف در مدرسه اجرا شود و خانواده نیز تمایل داشته باشد هزینه‌ها را پرداخت کند، تمام این مسائل دلیلی نمی‌شود که برخی مدارس غیردولتی تا چندین برابر شهریه مصوب آموزش‌وپرورش از خانواده‌ها پول دریافت کنند و به آسانی با این نگاه که خانواده‌ها رضایت دارند و شکایتی نمی‌کنند شهریه‌های کلانی را دریافت کنند.

طهرانیان : بله صحیح است در بحث تخلفات مدارس بالا بردن آگاهی و اطلاعات مردم مهمترین اولویت است و در این رابطه از طریق سامانه مدارس غیردولتی و اپلیکیشن استعلام شهریه اقدام می‌کنیم و خانواده‌ها باید بدانند پس از انعقاد قرارداد با مدرسه باید پرینت آن را دریافت کنند و یک پیامک برای آنها ارسال خواهد شد که در آن آمده که در فلان مدرسه ثبت‌نام کردید که شهریه آن فلان قدر است و درصورتی که شکایتی از شهریه دارید به سامانه رسیدگی به شکایات مراجعه کنید.

* چرا تخلفات مدارس غیردولتی پنهان می‌ماند؟

تخلفات بدین صورت است که در برخی موارد انجمن اولیا و مربیان مدرسه فوق برنامه‌هایی را تصویب می‌کند که برای اجرای آن هر کدام از خانواده‌ها باید هزینه بالاتری را بپردازند و مدارس به خانواده‌ها می‌گویند که آموزش و پرورش از این موضوع اطلاعی ندارد و این مسئله باید بین ما و شما باشد. بنابراین روزی که بازرس به مدرسه مراجعه می‌کند، مدرسه قرارداد و چک‌هایی می آورد که بابت شهریه مصوب از خانواده ها دریافت کرده است و چک‌هایی که بابت فعالیت‌های دیگر دریافت کرده است را نشان نمی‌دهد و از آنجایی که والدین هم معترض نیستند بازرس متوجه موضوع نمی‌شود.به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم هرنوع برنامه‌ای که مدرسه اعلام می کند الزاما مناسب فعالیتهای آموزشی و پرورشی دانش آموزان نیست و با آن موافقت نکنند.

 به عنوان مثال برخی مدارس غیردولتی آزمون‌هایی برگزار می کنند که بابت آنها هزینه‌های اضافه تر از خانواده‌ها دریافت می‌کنند و عمده این آزمون‌ها در دوره ابتدایی و متوسطه اول است که هیچ کمکی به یادگیری و رشد دانش آموزان نمی‌کند و اغلب این آزمون‌ها روز جمعه برگزار می‌شود که مدرسه باید برای برگزاری آن هزینه‌های مجزایی را تأمین کند و پول آن را نیز از خانواده‌ها دریافت می‌کند.

همچنین با صراحت می‌گویم شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی که دارای مدرسه هستند موارد تخلف کمتری دارند و عموما  بیشتر از سایر مدارس غیردولتی خاص شهریه مصوب را رعایت می‌کنند و مشکل ما مدراسی هستند که سابقه خوبی داشته و خانواده‌ها حاضرند برای ثبت نام فرزندانشان سختی‌های بسیاری را تحمل و مبالغ اضافه‌ تری را پرداخت کنند.

تسنیم: نحوه بازرسی آموزش‌وپرورش از مدارس غیردولتی صاحب نفوذ به چه صورت است آیا به آسانی می‌توانید با تخلفات این مدارس که سفارش‌های زیادی ممکن است برای آنها انجام شود برخورد کنید؟

طهرانیان:  هنگامی که می‌خواهیم با این مدارس برخورد کنیم برای مقابله از والدین دانش آموزانشان استفاده می‌کنند که از میان طبقات قدرت و افراد سرشناس جامعه هستند و امسال در تلاش هستیم برای جلوگیری از این رفتارها با هماهنگی میان وزارت آموزش و پرورش، مجلس و دستگاه‌های نظارتی دیگر شاهد توصیه‌ها در بحث برخورد با مدارس غیردولتی متخلف  نباشیم.

البته میان 100 مدرسه خاص غیردولتی حدود 60 مدرسه در تهران فعالیت می‌کنند و  سایر مدارس برای ادامه فعالیت نیازمند حمایت هستند و صندوق حمایت از مدارس غیردولتی  امسال برای اولین بار شروع به کار کرده و با حمایت محترم  30 میلیارد تومان اعتبار برای آن درنظر گرفته شده که اگر تحقق یابد می‌توانیم از موسسان مدارس غیردولتی با اولویت مناطق محروم حمایت کنیم. در نظر است از محل این اعتبار بخشی از  بیمه کارمندان مدارس غیردولتی مناطق محروم  پرداخت شود. اگر این صندوق 3000میلیارد اعتبار داشته باشد  وسایر قوانین حمایتی از مدارس غیر دولتی مصوب مجلس شورای اسلامی اجرایی شود شاهد دریافت شهریه بالا در مدارس غیردولتی نخواهیم بود.