آیا کبد شما سالم است؟

جـگر یا کبـد بزرگترین غده بدن استکه در فعالیت های سوخت و ساز بدن مانند گوارش نقش دارد. تمام خون دستگاه گوارش توسط سیاهرگی به نام ورید پورت جمع آوری شده و وارد کبد می شود و تمام مواد جذب شده از لوله گوارشی از کبد عبور می کنند. دیگر کارهای کبد به دام انداختن سموم و تصفیه آنها با تبدیل کردنشان به مواد بی ضرر است. همچنین، این کبد است که متابولیسم داروها را در بدن بر عهده دارد. شرکت در خون سازی (در دوره پیش از تولد) و مقاومت در برابر عفونت ها، فراهم ساختن سریع انرژی در هنگام ضرورت، ذخیره آهن و... از دیگر فعالیتهای کبد است.

آشنایی با بزرگ ترین غده بدن پرومتئوس که از اساطیر یونانی است، مجازات می شود. مجازاتش این است که به صخره ای در ناحیه قفقاز زنجیر می شود تا هر روز صبح عقاب یا کلاغی وحشی، قسمتی از کبد او را بخورد و شب دوباره با رشد کبد خورده شده، غذای عقاب یا کلاغ وحشی آماده مصرف باشد.

این، از باورها و افسانه های یونانیان است. غرض از مطرح کردن این داستان پرداختن به بزرگ ترین غده بدن و تنها عضوی است که با از بین رفتن بخشی از آن، می تواند بافت خود را بازسازی کند و به شکل اول درآید.

وظایف اصلی کبد:

وظایف کبد را می توان اینچنین برشمرد:

1) کبد مسوول بیش از 500 کار کرد حیاتی در بدن است.

2) بیش از یک لیتر خون در هر دقیقه از طریق کبد فیلتر می شود.

3) تفکیک مواد مغذی از مواد زاید، سم زدایی، تجزیه مواد شیمیایی و یا تبدیل مواد شیمیایی سمی و غیرقابل دفع به مواد غیرسمی و قابل دفع (متابولیزه کرده و غیرفعال کردن سموم) از کارکردهای کبد است.

4) یک کبد سالم قادر است 100 درصد باکتری ها و سموم را پیش از آنکه به جریان عمومی خون بدن راه یابند، از بدن دفع کند.

5) کبد در حفظ تعادل و تنظیم هورمون های بدن نقش دارد.

6) کبد در ذخیره سازی و متابولیسم چربی ها، کربوهیدرات ها و پروتئین ها نقش دارد.

7) کبد محل ذخیره گلوکز (قند) خون است. کبد گلوکز را تبدیل به گلیکوژن کرده و در خود ذخیره می کند. در صورت نیاز مجددا گلیوکوژن را تبدیل به گلوکز کرده و به جریان خون وارد می سازد.

8) کبد محل ذخیره چربی ها، ویتامین ها (به ویژه ویتامین های A,D,E,K,B12)، املاح معدنی (آهن، فولات، مس) و سایر مواد مغذی است.

9) کبد یک کارخانه بیوشیمیایی است:

▪ سنتز آلبومین:پروتئینی که تبادل آب میان خون و بافت های بدن را تنظیم می کند.

▪ سنتز کلسترول:کبد تمام کلسترول مورد نیاز بدن را می سازد.

▪ سنتز فاکتور های انعقاد خون

▪ ساخت گلوگز از برخی آمینو اسیدهای خاص، گلیسرول و لاکتات

▪ سنتز گلوبین:بخشی از هموگلوبین خون

▪ سنتز فاکتورهای ایمنی سیستم ایمنی بدن

▪ سنتز فسفولیپیدها و لیپوپروتئین ها-سنتز تری گلیسیریدها از اسیدهای چرب و گلیسرول

کبد در بدن چه می کند؟

 کـبد صفرا را ترشح می کند. صفرا مایعی زرد متمایل به سـبـز اسـت. صفرا وظیفه کمک به گوارش و جذب چربی ها و دفـع مــواد زاید را بر عهده دارد.

ترکیبات عمده صفرا شامل کلـسترول، فسـفولیپـیـدها، بیلی روبـیـن و املاح صفراوی اسـت. صـفـرا از طـریـق مجاری متعدد صفراوی کبد ابتدا در کیسه صفرا ذخیره شده و پس از مصرف مواد غذایی حاوی چــربی به روده کوچک تخلیه می گردد. کیسه صفرا یک ارگان گلابی شکل بوده که به کبد متصل است.

 کبد مسوول زدودن بیلی روبین از خون. طحال مسوول انهدام گلبول های قرمز فرسوده و پیر است. از انهدام هموگلوبین گلبول های قرمز ماده ای زرد رنگ به نام بیلی روبین پدید می آید اما این بیلی روبین نا محلول در آب در کبد به بیلی روبین قابل دفع تبدیل می گردد.

 آمونیاک حاصل از تجزیه پروتئین ها یک ماده سمی خطرناک است که کبد با تبدیل آمونیاک به اوره این ماده سمی را از طریق ادرار از بدن دفع می کند.

 کبد تصفیه خانه و پالایشگاه بدن است. هر چیزی که ما می خوریم، می آشامیم، تنفس می کنیم و یا با پوستمان تماس می یابد، سرانجام به کبد مان می رسد.

کبد وظیفه تصفیه آلاینده های هوا، آفت کش ها، دود سیگار، مواد شیمیایی، الکل، مواد مخدر و تمام داروهای مصرفی ما را به عهده دارد. اگر کبد وجود نداشت داروها برای همیشه در بدنمان باقی می ماندند و الکل هیچ گاه از بدن دفع نمی گردید.

 در 3 ماه نخست بارداری تولید گلبول های قرمز در جنین منحصرا توسط کبد صورت می گیرد. از هفته 24 بارداری به بعد مغز استخوان این وظیفه را به عهده می گیرد.

 علامت خوب کار نکردن کبد

1) عدم تحمل غذاهای چرب و ادویه دار

2) افزایش وزن

3) سردرد تکرار شونده

4) سوء هاضمه

5) یبوست مزمن

6) ضایعات پوستی:اگزما، پسوریازیس و جوش دانه ها

7) طعم فلزی در دهان

8) تورم و یا درد شدید شکم

9)اختلالات رود ه ای، سینوسی و آلرژیک

10) سیستم ایمنی ضعیف

11) پیری زودرس

12) خستگی مزمن

13) خون ریزی و یا کبود شدن سریع پوست

14) ادم(خیز) پاها.

15) مدفوع آغشته به خون و یا قیر مانند و یا مدفوع کم رنگ

16) ادرار خیلی تیره

17) خارش طولانی مدت پوست

18) بی اشتهایی، تهوع و استفراغ و علایم شبیه آنفلوآنزا

● کبد کار می کند

حتی اگر 80 تا 90 درصد سلول هایش را از دست بدهد.

کبد از مقاومت، قدرت بازسازی و ترمیم خارق العاده ای برخوردار است. هرگاه کبد درصدی از سلول هایش را نیز از دست بدهد باز هم قادر است به وظایفش عمل کند. همچنین کبد قادر است خودش را به طور کامل احیاء و باز سازی کند حتی اگر بخش عمده کبد با عمل جراحی برداشته شود، کبد پس از چند هفته قادر است کاملا خودش را بازسازی کند.

از این رو در پیوند کبد تنها لوب بزرگ تر کبد فرد سالم به بدن فرد دریافت کننده پیوند زده می شود که پس از چند هفته هم اهداکننده و هم دریافت کننده کبدشان بازسازی می گردد اما کبد فنا ناپذیر هم نیست. سمومی مانند الکل، برخی داروها و ویروس هایی همچون هپاتیت B و C می توانند آسیب دایمی به کبد وارد سازند.

● جگر سیاه در یک نگاه

بزرگ ترین و پیچیده ترین ارگان بدن کبد است. کبد بزرگ ترین غده بدن نیز محسوب می گردد.

کبد در قسمـت راسـت شکم و زیر قفسه سینه درست زیر دیافراگم قرار دارد. کبد مخروطی شکل بوده و سطحی صاف، نرم و لاستیک مانند دارد. رنگ آن قهـوه ای متـمـایل بـه قـرمز تـیـره است. کبد از دو بخش به نام لوب بزرگ و کوچک تشکیل شده است.

وزن آن از 1.2 تا 2.5 کیلوگرم متغیر بوده و با ابعاد 20 سانـتـی مـتـر طـول در 17 سانتی متر عرض و ضخامت 12 سانتی متر است.

کارکردها و وظایف متعدد کبد آن را به یک عضو بسیار حیاتی و مهم تبدیل ساخته است. تمام خون برگشتی از دستگاه گوارش که حاوی مواد غذایی است ابتدا به کبد می رود. بنابراین تمام غذایی که ما می خوریم در کبد پردازش می شود.نمایی از سیروز کبدی (بیماری ای که در مراحل پیشرفته اختلال عملکرد کبد بروز می کند).