«گردان قاطرچی‌ها» اخراجی‌های ادبیات است

به گزارش پارس به نقل از فارس، نقد و بررسی سه رمان نوجوان با محوریت دفاع مقدس از تولیدات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان امروز با حضور شهرام شفیعی، علی الله سلیمی و نویسندگان این آثار در سالن اجتماعات خبرگزاری فارس برگزار شد.

در این مراسم داوود امیریان، نویسنده رمان (گردان قاطرچی ها) حضور نداشت اما علی اصغر عزتی پاک نویسنده رمان (باغ کیانوش) و حسن احمدی نویسنده رمان (بازی ها و لحظه ها) و تنی چند از نویسندگان رمان نوجوان امروز، حضور به عمل آوردند.

* شفیعی: یک نویسنده تصور صحیحی از داستان خودش داشته باشد

شهرام شفیعی نویسنده طنزپرداز و منتقد در مراسم نقد و بررسی سه رمان نوجوان با محوریت دفاع مقدس که امروز در خبرگزاری فارس برگزار شد، بیان داشت: از برپایی چنین نشست هایی برای ادبیات کودک و نوجوان در این خبرگزاری و سایر خبرگزاری هایی که مدتی است به این مقولات می پردازند، تشکر می کنم و خوشحالم که چنین برنامه هایی در رسانه ها برپا می شود.

وی اضافه کرد: نکته ای که به هر سه رمان ها مربوط می شود، مسئله ای است که برخی اوقات به عنوان پیشنهاد در بعضی از شوراها که عضو بوده ام، به مدیران پیشنهاد کردم اما نمی دانم در پذیرش کتاب چقدر به این پیشنهادات توجه شده است و آن نوشتن خلاصه اثر توسط نویسنده است.

شفیعی ادامه داد: نویسندگان نوقلم که برای نخستین بار به سراغ ناشران اعم از ناشران بزرگ همچون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و یا ناشران کوچک می روند باید خلاصه ای از متن داستان را به ناشر ارائه دهند و یا اینکه مدیران انتشارات ی ها باید خلاصه ای از متن داستان را از نویسنده درخواست کنند.

وی افزود: یکی از اتفاقاتی که در داستان نویسی برای کودکان و یا بزرگسالان اتفاق می افتد، این است که ما گاهی نگاه ساختاری به کارمان نداریم به گونه ای که تعریف خیلی دقیقی از ساختار نداریم و آن نیز به این مهم برمی گردد که در جامعه ادبی ما یک ترمینولوژی دقیقی از این واژه وجود ندارد که یکی از این واژه ها، ساختار است.

این نویسنده گفت: وقتی یک نویسنده تصور صحیحی از داستان خودش داشته باشد تازه می تواند به کار خود اشراف داشته و بداند با چه ساختاری آن را نوشته و آن را پردازش کند.

وی اضافه کرد: داستان نویس کسی است که روابط بین متغیرهای را با شمه خود به نگارش در آورد یعنی باید نویسنده بتواند از اثر خودش خلاصه ای ارائه دهد که خوشبختانه نویسندگان امروز نیز از این توان برخوردار هستند.

به گفته این طنزپرداز، در گذشته داستان تنها در حجم و زبان گسترش یافته بود اما باید گفت که داستان از جنس انشاء نیست یعنی به انشاء نمی توان نسبت کذب داد اما در خبر می توان کذب بودن آن را اثبات کرد اما نوع خبر در داستان با نوع خبر در رسانه ها متفاوت است.

شفیعی با بیان اینکه نداشتن ساختار خیلی از آثار را دچار تهدید کرده است، بیان کرد: اگر از داوود امیریان برای رمان « گردان قاطرچی ها» بخواهیم که سیناپس ارائه دهند، شاید با مشکل مواجه شود.

وی اضافه کرد: به قول داستان شناسان بزرگ که از افکار آنها نیز از ارسطو نشأت گرفته است، ساختار بزرگ ترین محصول بشری در حیطه کتابت است و اینکه ما کتاب حجیم بنویسیم کار زیاد بزرگی نیست.

این منتقد معتقد است، ادبیات دفاع مقدس به دلیل اینکه یک زمینه بیرونی دم دست دارد، ادبیاتی که ما ارائه می کنیم، هم ادبیات و هم داستان محض است و هم نیست.

وی ادامه داد: وقتی نوشته ای را در اختیار اعضای خانواده می گذاریم هر کدام از آنها به دلیل اینکه با نویسنده شاهد اتفاقات افتاده بوده اند، او را بازخواست می کنند اما یک اصطلاحی است که اینجا کاربرد پیدا می کند که به آن توانمندی سلبی می گویند که در ادبیات دفاع مقدس نیز به این توانمندی سلبی بیشتر نیاز داریم چرا که نویسنده خودش را از تعلقات بیرون می کشد و می گذارد داستان با ساختار خودش پیش رود و لازم است از تعهداتی که ما داریم بگذریم که این ایده کمی خطرناک است اما در داستان می توان به آن توجه کرد یعنی باید بتوانیم در دنیای داستان چیزهایی به واقعیت بیفزاییم.

شفیعی عنوان کرد: پایان داستان بسیار حائز اهمیت است اما متأسفانه به آن توجه نمی کنیم، اگر داستانی پایان ناخوشایند و نامؤفقی داشته باشد هیچ کس آن را قبول نخواهد کرد چرا که داستان هم از یک قوانین اصلی و ابدی برخوردار است.

* ادبیات دفاع مقدس باید ابتدا قصه داشته باشد

وی افزود: معتقدم وقتی از داستان دفاع مقدس صحبت می شود توقعاتی که از داستان داریم باید از داستان دفاع مقدس هم داشته باشیم چرا که برخی از نویسندگان توقع داستان نوشتن دفاع مقدس را ندارند که این نیز ظلم محسوب می شود.

این نویسنده گفت: هر خواننده ای که داستانی را برای مطالعه در دست می گیرد یک توقع و یک نیاز غریزی دارد تا رابطه راوی در داستان یک رابطه قابل قبول باشد.

شفیعی بیان کرد: وقتی رمان داوود امیریان با عنوان « گردان قاطرچی ها» را می خوانم باید در خودآگاه یا ناخودآگاه من این پذیرفته شود و قبول کنم که راوی داستان را طوری روایت کرده است که راه دیگری وجود ندارد.

وی ادامه داد: برخی از اوقات افرادی می توانند داستان را طبق وقایعی که برای خودشان اتفاق افتاده نقل کنند که داستان های دفاع مقدس نیز به این شکل است.

این منتقد گفت: رمان « گردان قاطرچی ها» داوود امیریان اگر من راوی بود این مشکل بر آن وارد نبود و مشکل این است که داستان توسط سوم شخص روایت می شود به همین منظور مخاطب رابطه درست بین راوی و نویسنده را درک نمی کند.

در ادامه این مراسم شجاعی با اشاره به شهرام شفیعی درباره رمان نوجوان، گفت: رمان نوجوان بیشتر حادثه محور است این حوادث غیرمتعارف باعث پرمخاطب شدن اثر آقای امیریان شده است؛ بنده در اینجا یک سئوال از آقای شفیعی دارم که تفاوت نقشه و ساختار در چیست؟ .

شفیعی در پاسخ به شجاعی، بیان داشت: نقشه با ساختار متفاوت است چرا که ما دارای یک حرکت خطی هستیم روایت آقای امیریان خطی است، روایت آقای احمدی در رمان اش نیز خطی نیست همچنین روایت آقای عزتی پاک، خطی است.

وی اضافه کرد: نقشه با ساختار فرق می کند یعنی می دانیم در نقشه، حادثه بعد از حادثه بعدی قرار می گیرد و در این راستا هم یک نقشه شخصی هم وجود دارد که نویسندگان مطرح از آن استفاده می کنند، همچنین ساختار از جنس فیزیک نیست بلکه از جنس ریاضی است.

در ادامه رفیع افتخار یکی دیگر از نویسندگان با اشاره به شفیعی اظهار داشت: معتقدم صحبت ها را باید آنالیزم کرده و بیشتر به رمان نوجوان بپردازیم که شفیعی در پاسخ گفت: آن چه در مراسم های نقد مرسوم است، همیشه گفته می شود اما خواهشمندم اجازه دهید به عنوان یک عضو کوچک در این جمع به ادامه سخنان خود بپردازم.

وی اضافه کرد: یکی از اسمایی که برای خداوند به کار می رود صانع است که در زبان عربی، صانع بار معنایی بسیاری دارد یعنی کسی که آشفتگی را از چیزی می گیرد و وقتی آشفتگی را موجودی می گیرید روابط غیرسازنده از بین رفته و روابط سازنده جایگزین آن می شود.

شفیعی ادامه داد: منظور از ساختار، تقارن نیست؛ ساختار عبارت از این نیست که داستان کریستالیزه شده باشد، ساختار بیشتر مفهومی است که تئوری پردازها نمی توانند به راحتی آن را توضیح دهند، اگر بنده می توانستم ساختار اذان مرحوم موذن زاده اردبیلی را به خوبی دانسته و به نوعی بلد بودم قطعاً می توانستم همانند او اذان بگویم.

این منتقد با واکنش به اظهار یکی از مدعوین که برخی از رمان ها پرمخاطب هستند، گفت: در مراسم نقد و بررسی کتاب نباید نسبت به میزان استقبال مخاطب پرداخته شود بلکه این مهم مربوط به جامعه شناسی است.

وی اضافه کرد: برخی از متن ها مردم را تحت تأثیر قرار می دهد که شاید جاذبه غیرداستانی هم داشته باشد و اکثر مردم آن را نیز مورد مطالعه قرار دهند اما میزان و تعداد پرمخاطب بودن این متن در نقد نمی گنجد.

این منتقد معتقد است؛ وجه تمثیلی رمان « داود امیریان» او را نگران کرده است یعنی حوادث و کارهایی که قاطرها در این اثر انجام می دهند اگر آگاهانه است باید از نویسنده پرسید برای وجه تمثیلی آن چه کرده است، اگر به صرف خنده است نباید به صرف خندیدن همه چیز را متمرکز کنیم طوری که به بخش ناظر که همان قاطرها بوده، بپردازیم.

وی عنوان کرد: از مضمون رمان « حسن احمدی» به دلیل تحصیل، شغل و مدیریت در فضاهای سینمایی و بصری، توقع دیگری از ایشان نمی رود و توقع ما نیز بصری و سینمایی است.

شفیعی ادامه داد: بخش دیگر فرمول و یا ماشین زمان است که آقای احمدی نیز آن را از سینما گرفته و سینما هم از ادبیات گرفته است، این اتفاقات ژانرهایی است که بی نهایت از آن استفاده شده است.

به گفته این منتقد، در اثر حسن احمدی تعدد شخصیت ها بسیار مشاهده می شوند به نحوی که نویسنده می توانست شخصیت ها را به گونه دیگری خلاصه کند.

وی افزود: رمان « باغ کیانوش» علی اصغر عزتی پاک نیز یک کار سالم، ساده، کم ادا و استخوان داری بود و در این کار هم از یک ایده ژنریک و بیگانه متجاوز استفاده شده است به نوعی که در این ۳ اثر ادبیات زیر زمینی جبهه را مشاهده می کنیم.

* سلیمی: پروژه « رمان نوجوان امروز» بخشی از خلاء موجود را برطرف کند

در ادامه این مراسم علی الله سلیمی درباره ادبیات دفاع مقدس، بیان داشت: ادبیات داستانی در بخش دفاع مقدس رشد قابل توجهی داشته است که نمی توان آن را کتمان کرد.

وی اضافه کرد: بعد از پایان جنگ تحمیلی، نویسندگانی که حتی جنگ را ندیده بودند در صحنه حضور یافته و پیامدهای جنگ را در اجتماع وارد ادبیات کردند.

سلیمی ادامه داد: هرسه این کتاب ها دارای موضع مشترک یعنی ادبیات دفاع مقدس است اما با توجه به اینکه این ۳ اثر دارای وجه مشترکی در موضوع است اما زاویه دید و نگاه نویسندگان در آثار متفاوت است و نویسنده با نگاه اختصاصی به آثار، مطالبی را بیان کرده است.

وی با بیان اینکه این سه رمان بخشی از آثار پروژه « رمان نوجوان امروز» است، افزود: در سال های اخیر در بخش رمان نوجوان، نقاط ضعف بسیاری وجود داشت که اکثر آثار ترجمه بود اما امروزه مراکزی همانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تلاش کرده اند تا با کمک نویسندگان، تألیف رمان را برای این گروه سنی آغاز کنند.

این منتقد گفت: پروژه « رمان نوجوان امروز» توانسته است بخشی از خلاء موجود در رمان نوجوان را برطرف کند.

وی درباره رمان « بازی ها و لحظه ها» ، بیان کرد: حسن احمدی معتقد است که همیشه شهدا در کنار ما هستند و زنده اند که این باور درستی است به نوعی نیت نویسنده در این اثر خیرخواهانه است اما گاهی اوقات کار از دست نویسنده خارج می شود و کارهای غیرممکن را با آن عکسی که در کتاب شرح داده است، ممکن می کند.

* « گردان قاطرچی ها» همانند فیلم اخراجی ها پرمخاطب است

سلیمی درباره رمان « گردان قاطرچی ها» نوشته « داوود امیریان» ، ادامه داد: این رمان همانند فیلم اخراجی ها است یعنی علی رغم اینکه از ساختار خوبی برخوردار نیست اما مخاطبان زیادی را به خود اختصاص داده است اما رمان « باغ کیانوش» علی اصغر عزتی پاک، حد فاصل میان این دو کار است یعنی نه زیاد سنگین و نه زیاد کوچه بازاری است که مخاطب نوجوان نتواند آن را هضم کند اما اگر نویسندگان می خواهند این نوع ادبیات را در حوزه دفاع مقدس به نگارش در آورند باید نوجوانانه تر باشد.

* احمدی: نوجوانان نیازمند آثار خوب با سطح بالا هستند

در ادامه حسن احمدی نویسنده رمان « بازی ها و لحظه ها» ، بیان داشت: در این رمان تا آنجایی که توانستم موارد لازم را بیان کرده و از نوشتن مباحث غیر ضروری خودداری کرده ام.

وی اضافه کرد: در سفرهایی که به سایر شهرها از جمله مشهد داشتم با نوجوانان ملاقات داشتم که آنها معتقد بودند آثاری که برای این گروه سنی نوشته می شود بسیار سطحی و دست پایین است به همین منظور فکر نمی کردم این رمان برای نوجوانان، سنگین باشد.

احمدی با بیان اینکه این رمان، یک اثر سه گانه است، ادامه داد: در این کار از یک شخصیت افغانی استفاده کردم چراکه برخی ها مردم افغانستان را که در کشورمان زندگی می کنند را بسیار بدبخت تلقی می کنند اما من در این رمان او را یک فرشته قلمداد کردم.

در پایان نیز علی اصغر عزتی پاک نویسنده رمان « باغ کیانوش» از شهرام شفیعی به عنوان منتقد این کتاب ها تشکر کرد و نظر خود را همانند نظر این طنزپرداز دانست.