خیاری که به شوری مقاوم است!

شوری یکی از تنش­‌های اصلی و شایع در جهان است که سبب کاهش تولیدات کشاورزی و نقصان رستنی‌­های طبیعی در نواحی وسیعی از سطح زمین می­‌شود. تنش شوری یکی از مهم‌ترین فاکتورهای محدودکننده رشد و تولید گیاهان در مناطق خشک و نیمه‌خشک است که به‌­واسطه بالا رفتن مقدار سدیم خاک و سمیت آن اتفاق می‌افتد.

به دلیل نیاز روزافزون برای تولید غذا و گسترش فزاینده خاک­‌های تحت تأثیر شوری، تحقیق در مورد واکنش‌­های گیاهان به تنش شوری در دهه‌­های اخیر به­ سرعت در حال گسترش بوده است. در چنین تحقیقاتی مشخص‌شده که انجام عمل «پیوند» در گیاهان، می­‌تواند باعث غلبه بر برخی مشکلات مربوط به شوری در کشت‌های مداوم شود.

در کشور ما نیز به دلیل اهمیت این موضوع، محققان «دانشگاه تبریز» در مطالعه‌­ای به بررسی تحمل خیار پیوندی نسبت به شوری پرداخته‌اند.

آن­ها از خیار رقم «خسیب» که مقاوم به شوری بود، برای پیوند استفاده کردند و آن را روی پایه‌های سه نوع خیار گلخانه‌ای تجاری مختلف پیوند زدند. سپس و بعد از رشد نسبی گیاهان جدید، به آن‌ها تنش­ شوری اعمال شد. در نهایت نیز اندازه­‌گیری‌­های مختلفی همانند عملکرد، رشد، کیفیت میوه و برخی ترکیبات معدنی در خیار پیوندی انجام شد و داده‌های به‌دست‌آمده، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.

نتایج این مطالعه پژوهشی که در مجله «دانش کشاورزی و تولید پایدار» وابسته به دانشگاه تبریز چاپ‌ شده، نشان داد که خیار پیوندی، تحت تنش شوری، دارای عملکرد، رشد، سطح برگ و وضعیت تغذیه‌­ای بهتری نسبت به خیارهای دیگر بود.

در ریشه و برگ نیز نتایج نشان داد که خیار پیوندی ظرفیت بالایی برای دفع و نگهداری سدیم داشته و باعث کاهش انتقال سدیم به ساقه و افزایش تحمل به شوری می­‌شود.

بر اساس یافته‌های این پژوهش، از آنجاکه روش پیوند در سطوح وسیع قابل‌استفاده است، می‌­توان از نتایج این پژوهش در کاشت خیار در سطوح وسیع استفاده کرد و به اقتصاد مردمی که در اراضی شور خشک و نیمه‌خشک زندگی می­‌کنند، کمک کرد.

گفتنی است طبق آمار سازمان خواروبار جهانی (فائو)، کشور ما جزو مهم‌ترین تولیدکنندگان خیار در جهان است. بنا بر این آمارها، در سال 2015، ایران با تولید یک‌میلیون و 560 هزار تن خیار، پس از چین و ترکیه سومین کشور تولیدکننده این محصول در جهان بوده است.