خطرات مصرف مسکن‌های بدون نسخه

اگر نگاهی به جعبه‌ی کمک‌های اولیه‌ در کابینت داروهای‌تان بیندازید، حداقل یک نوع مسکن پیدا می‌کنید که جزو مسکن‌هایی است که بدون نیاز به نسخه و به راحتی می‌توانید از داروخانه تهیه کنید. این مسکن‌ها، فوری‌ترین روش ِ تسکین درد هستند، اینطور نیست؟ اما آیا بهترین راه‌ حلند؟

معمول‌ترین مسکن‌هایی که مورد استفاده‌ی عموم افراد هستند شامل داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن و البته استامینوفن می‌شوند که معمولا برای تسکین درد یا پایین آوردن تب استفاده می‌شود.

طبق اطلاعاتی که در سال 2015 توسط سازمان غذا و داروی آمریکا جمع آوری شد، سالانه حدود 3 میلیارد مراجعه به داروخانه جهت خرید مسکن یا داروهای بدون نسخه وجود دارد. خانواده‌های آمریکایی در سال تقریبا 338 دلار صرف خرید داروهای بدون نسخه می‌کنند.

این آمار به وضوح بیانگر رواج داروهای بدون نسخه است که هیچ نیازی به مراجعه به پزشک و تجویز توسط او ندارند. شاید شما هم مثل خیلی از افراد وقتی دچار سردرد یا کمردرد می‌شوید به این فکر نکنید که آیا مصرف مسکن کار درستی است یا خیر. چون هم سریعا دردتان را تسکین می‌دهند و هم این را می‌دانید که افراد خیلی خیلی زیادی از این داروها استفاده می‌کنند پس کاملا بی‌خطر هستند! اما واقعیت این است که این مسکن‌ها، خطرات و عوارض جانبی قابل توجهی دارند.

خطر این عوارض جانبی در افرادی که به طور روزانه و در درازمدت از این داروها مصرف می‌کنند، به مراتب بیشتر است و البته برای آنهایی که داروهایی جهت بیماری خاصی که دارند مصرف می‌کنند، عوارض جانبی مسکن‌ها می‌تواند خطرات جدی‌تری داشته باشد. زنانی که باردارند و یا قصد بارداری دارند، نباید هیچ دارویی را بدون تجویز پزشک مصرف کنند که البته شامل مسکن‌ها هم می‌شود.

در ادامه به برخی از خطرات مصرف مسکن بدون تجویز پزشک اشاره می‌کنیم:

۱. اختلال عملکرد کلیه‌ها

مطالعات زیادی، استفاده‌ی بیش از حد از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی را به مشکلات کلیوی ربط داده‌اند. بعضی از افراد با استفاده‌ی مداوم از ایبوپروفن یا ناپروکسن ممکن است حتی دچار از کارافتادگی کلیه‌ها شوند. اما این مشکل معمولا در بین آنهایی رایج است که ریسک فاکتورهای دیگری چون دیابت و یا فشار خون بالا هم دارند.

پژوهشی که در سال 2015 صورت گرفت گزارش کرده که خطرات بیماری‌های مزمن کلیوی، در مورد داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی گوناگون، متفاوت است. بیشترین ریسک مربوط به کتورولاک است که می‌تواند از طریق آسیب خفیف کلیوی، بدون نشانه و عارضه، کلیه‌ها را از کار بیندازد و داروی بعدی هم اوکسیکام‌ها هستند، مخصوصا ملوکسیکام و پیروکسیکام.

۲. مداخله با داروهای ضد افسردگی

داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی می‌توانند تاثیرات برخی از داروهای ضد افسردگی را که موسوم به مهار کننده‌های باز جذب سروتونین هستند کاهش بدهند و پژوهشی که در سال 2011 انجام شده نیز این موضوع را تائید کرده است. یعنی اگر شما داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و داروهای ضد افسردگی را همزمان مصرف کنید، احتمال تجربه‌ی علائم افسردگی در شما ده درصد بیشتر خواهد شد. ضمنا مصرف توامان این داروها می‌تواند خطرناک هم باشد.

مطالعه‌ی دیگری که در سال 2015 انجام شد دریافت استفاده‌ی همزمان داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی، موجب افزایش ریسک خونریزی داخل جمجمه، در عرض 30 روز بعد از اولین مصرف همزان خواهد شد. خونریزی داخل جمجمه یا intracranial hemorrhage، به خونریزی زیر استخوان سر گفته می‌شود که می‌تواند منجر به آسیب موقت مغز و یا مرگ شود.

۳. رقیق کردن خون

ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین همگی دارای تاثیر خفیف رقیق کردن خون هستند. این تاثیر برای بیشتر افراد مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند برای آنهایی که در حال حاضر داروی دقیق کننده‌ی خون مصرف می‌کنند مشکل ساز باشد. رقیق شدن بیش از اندازه‌ی خون می‌تواند منجر به افزایش ریسک خونریزی شود.

همزمانی مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و داروهای ضد انعقاد خون در مواردی نادر حتی می‌تواند کُشنده هم باشد. اگر شما هم داروی رقیق کننده‌ی خون مصرف می‌کنید، برای تسکین سردرد یا درد مفاصل و عضلات‌تان از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی استفاده نکنید و در عوض تایلنول یا همان استامینوفن که اثرات ضد التهابی خفیفی دارد مصرف کنید.

۴. اختلال عملکرد کبد

آسیب کبد یکی از رایج‌ترین آسیب‌هایی است که در اثر استفاده‌ی زیاد از داروهای مسکن بدون تجویز پزشک، به سلامتی وارد می‌شود. در میان انواع داروهای بدون نسخه، آسپرین و استامینوفن، بیشترین آسیب را به کبدتان وارد می‌کنند که به دلیل مسمومیت درون اندامی ناشی از دوزهای بالا روی می‌دهد. در بیشتر موارد، داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی که منجر به آسیب کبد می‌شوند، نشانه‌هایی از علل ایمن شناسی دارند.

۵. مشکلات معده

هر چند ایبوپروفن و ناپروکسن معمولا تاثیری بر عملکرد کبد ندارند اما این داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی برای سلامت معده‌تان مضر هستند. حتی آسپرین هم به معده‌ی شما آسیب می‌زند. مواد شیمیایی موجود در بدن که درد را گسترش می‌دهند، در محافظت از مخاط معده و روده‌ها نیز نقش مهمی دارند. وقتی یک داروی مسکن، این مواد شیمیایی را مهار می‌کند، سیستم گوارشی، در معرض آسیب ناشی از اسیدهای گوارشی قرار می‌گیرد. در واقع، استفاده‌ی بیش از حد این داروهای مسکن می‌تواند به مخاط معده، آسیب زده و یا حساس‌شان کند و در نتیجه، موجب از دست دادن خون در ناحیه‌ی آسیب دیده، دردهای معده و در مواردی زخم معده بشود.

۶. نارسایی قلبی

مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی موجب افزایش احتمال نارسایی قلبی نیز می‌شوند. مطالعه‌ای که در سال 2016 انجام شد شواهدی ارائه داد مبنی بر اینکه افرادی که مکررا از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی و مهار کننده‌های انتخابی COX2 مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به نارسایی‌های قلبی هستند. همچنین مطالعه‌ی دیگری که در سال 2017 صورت گرفت گزارش می‌دهد مصرف هر نوع داروی ضد التهابی غیراستروئیدی، مانند ایبوپروفن می‌تواند احتمال سکته‌ی قلبی را تا 31 درصد افزایش بدهد.

جایگزین‌های بی‌ضرر برای مسکن‌های پُر خطر

. کمپرس سرد می‌تواند التهاب و درد ناشی از دلایل گوناگون را، از ضربه به سر گرفته تا پیچ خوردگی قوزک پا، ب میزان قابل توجهی کاهش بدهد.

. کمپرس گرم هم می‌تواند درد ناشی از آرتروز و سایر مشکلات عضلانی و مفصلی را تسکین بدهد.

. تحرک بدنی و ورزش منظم هم در پیشگیری و کاهش دردهای معمول بسیار مفید است.

. بسیاری از افراد برای داشتن زندگی به دور از درد و ناراحتی، یوگا یا مدیتیشن تمرین می‌کنند.

. تکنیک‌های غیر سنتی مانند طب سوزنی یا طب فشاری هم تا حدود بسیار زیادی در کاهش درد موثر هستند.

. حتی رژیم غذایی‌تان هم می‌تواند تفاوت‌های زیاد ایجاد کند. بهتر است در تغذیه‌تان از غذاها و ادویه‌جات ضد درد و التهاب مانند دارچین، زردچوبه، سیر، زنجبیل، پیاز، آناناس و گیلاس ترش استفاده کنید.